Okres międzywojenny dla polskiej socjologii był bardzo pracowity. Do Polski wrócił Florian Znaniecki, który został uznany za twórcę socjologii akademickiej w Polsce. W tym samym czasie dyscyplina ta zadomowiła się też na dobre w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, a jedną z ważniejszych postaci, które odegrały szczególną rolę w rozwoju socjologii na uczelni był ks. Antoni Szymański (1881-1942) [obszerniejsza sylwetka Profesora --> Nasi Mistrzowie], wybitny uczony, w latach 1931-1933 dziekan Wydziału Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych, a od 1933 r. do tragicznej śmierci w 1942 rektor KUL.

 

 

Szymański podejmował problematykę społeczną w duchu prac Union internationale d'études sociales à Malines, założonej przez kardynała Dezyderego Marciera z inicjatywy Jorisa Helleputte'a. Uprawiał socjologię na gruncie personalizmu, pisał też m.in., że „socjologia bada zjawiska gospodarcze, zwłaszcza gospodarczo-społeczne w świetle oceny moralnej”. Podkreślał jednak, że wszelkie powiązanie nauk społecznych ze światopoglądem i ideologią jest szkodliwe, te bowiem nie tworzą ładu społecznego, lecz go badają, nie tworzą norm, lecz analizują przebieg zjawisk. Podstawowym zadaniem socjologii jest więc empiryczne badanie przebiegu procesów społecznych, tzn. powstawania, trwania, rozwoju i rozpadu grup społecznych oraz faktycznych stosunków między jednostkami a grupą i pomiędzy grupami.   

 

Warto wspomnieć o spotkaniu z 1931 roku na Zjeździe Rady Naczelnej Związku Polskiej Inteligencji Katolickiej, kiedy to ówczesny dziekan Wydziału Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych KUL, ks. Antoni Szymański, złożył propozycję pracy młodemu doktorowi – wychowankowi  sławnego premiera i ministra skarbu, profesora Władysława Grabskiego. Oferta została przyjęta, więc po podpisaniu niezbędnych dokumentów wówczas niespełna trzydziestoletni Czesław Strzeszewski objął stanowisko zastępcy profesora i kierownika Katedry Historii Gospodarczej i od roku akademickiego 1932/1933 zaczął wykładać w salach Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (podobnie zresztą jak kilku innych nowo przybyłych młodych naukowców, których w tym samym czasie zaprosił do Lublina ks. Szymański). 

 

(Dziedziniec KUL, międzywojnie, zdj. ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego)

 

Jako dziekan ks. Szymański starał się przygotować Wydział do niedawno nabytych funkcji (przyznawania tytułu magistra – od 1932 roku) i podjął dość odważną decyzję odmłodzenia kadry naukowej. Tak gwałtowna zmiana i powierzenie wysokich stanowisk świeżo wypromowanym doktorom wzbudziło wówczas w środowisku naukowym prawdziwą sensację i było, wedle relacji, szeroko komentowane nie tylko w samym Lublinie. Dopiero przyszłość pokazała, jak trafne to były decyzje. Większość z nowych pracowników stała się później prawdziwą opoką Uniwersytetu w niezwykle trudnych dla Uczelni czasach, ale, co równie istotne, stworzyli oni pierwszorzędną kadrę naukową – merytoryczną, zaangażowaną i aktywną.

 

                        

(ks. Antoni Szymański, Czesław Strzeszewski, Ignacy Czuma, Henryk Dembiński)

 

Poza wspomnianym Czesławem Strzeszewskim, wśród nowo przybyłych był też Henryk Dembiński, młody prawnik o wyraźnie socjologicznie zorientowanych zainteresowaniach, dotychczas pracujący na stanowisku asystenta na Uniwersytecie Jagiellońskim, który edukację zdobywał m.in. w elitarnej Ecole des Sciences Politiques. Strzeszewski wraz z Dembińskim, ks. Szymańskim i obecnym już w Lublinie od 1922 roku ekonomistą, Ignacym Czumą, który również często poruszał problematykę socjologiczną, pod koniec lat trzydziestych podjęli wraz z psychologami z KUL interdyscyplinarne studia nad socjalizmem i bolszewizmem, a w latach czterdziestych przyczynili się do powstania pierwszego tomu „Roczników Nauk Społecznych”, czasopisma naukowego, które umożliwiało publikację artykułów z zakresu socjologii [w 2017 r. ukazał się 45 tom czasopisma –> dostęp on-line do wszystkich tomów].

 

Nim wybuchnie wojna, warto jeszcze nadmienić, że w 1936 roku studia w KUL rozpoczyna Jan Turowski, który po wojnie będzie jedną z kluczowych postaci dla KUL-owskiej, a także lubelskiej socjologii.

 

oprac. Tomasz Peciakowski, Agata Myśliwiecka

Autor: Tomasz Peciakowski
Ostatnia aktualizacja: 29.03.2018, godz. 00:12 - Tomasz Peciakowski