Ks. prof. dr hab. Antoni Dębiński - kierownik Katedry Prawa Rzymskiego

                           
ks. dr hab. A. Dębiński, prof. KUL

Antoni Dębiński ur. 28 kwietnia 1953 r. w Lublinie – ksiądz katolicki, profesor zwyczajny nauk prawnych, specjalista w zakresie prawa rzymskiego .

Ukończył studia filozoficzno-teologiczne na Wydziale Teologii KUL (1978 r.) a następnie studia prawa kanonicznego (specjalizacja w zakresie prawa rzymskiego) na Wydziale Prawa Kanonicznego i Świeckiego KUL (1985 r.). Stopień doktora nauk prawnych uzyskał w 1989 r., habilitował się w 1996 r. Postanowieniem Prezydenta RP w 2009 r. uzyskał tytuł profesora nauk prawnych.

W 1985 r. został zatrudniony na Wydziale Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji jako asystent w Katedrze Prawa Rzymskiego. W 1997 r., po uzyskaniu habilitacji, został zatrudniony na stanowisku kierownika tejże Katedry. W latach 1996-2000 pełnił funkcje przewodniczącego Komisji Dyscyplinarnej ds. Studentów, zaś od 2003 r. pełni funkcje przewodniczącego Senackiej Komisji Wydawniczej. Od 2002 r. jest członkiem Rady Naukowej Kolegium Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych KUL. Przez kilka lat pełnił funkcje kuratora Koła Naukowego Prawników, był członkiem Komitetu Organizacyjnego Obchodów Jubileuszu 75-lecia KUL (25-26 czerwiec 1994 r.) oraz Rady Programowej Lubelskiego Kongresu Kultury Polskiej 2000 (11-14 listopada 2000 r.). W latach 1999-2004 pełnił funkcję prodziekana, a latach 2004-2012 dziekana Wydziału Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji KUL. Od września 2012 r. pełni funkcję rektora.

Był współinicjatorem uruchomienia kilku projektów studiów podyplomowych oraz utworzenia na Wydziale Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji Szkoły Prawa Ukraińskiego (w ramach której od 2005 r. realizowane są studia podyplomowe z Podstaw prawa ukraińskiego, zaś od 2008 r. specjalizacja dla studentów prawa – podstawy prawa ukraińskiego); był inicjatorem utworzenia kierunku Europeistyka (2008 r.) oraz European Studies (2010 r.). Jest członkiem Rady Programowej Olimpiady z Wiedzy o Integracji Europejskiej (od 2010 r.); pełni funkcję przewodniczącego Rady Programowej Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury (od 2009 r.).

 

Jest członkiem kilku towarzystw i stowarzyszeń naukowych, m.in.: Komitetu Nauk o Kulturze Antycznej Polskiej Akademii Nauk, Towarzystwa Naukowego KUL, Lubelskiego Towarzystwa Naukowego, Komisji Prawnej Polskiej Akademii Nauk Oddział w Lublinie. W latach 2007-2012 pełnił funkcję redaktora naczelnego kwartalnika "Studia Prawnicze KUL". Jest członkiem rady naukowej kilku czasopism naukowych, m.in.. ”Review of Comparative Law”, „Studia z Prawa Wyznaniowego”, „Roczników Nauk Prawnych KUL”, „Edukacja Prawnicza”.

 

Odbywał staże naukowe, m.in. w Paryżu (1988; 1992), w Louvain- La- Neuve (1993), Louvain (2002), Nanovic Institute for European Studies-University of Notre Dame (2009). Wygłosił kilka wykładów poza granicami kraju, m.in. w Indiana University (2008); Uniwersytecie im. Ivana Franki we Lwowie (2007), Kijowskim Uniwersytecie Prawnym (2009), University of Alba Iulia (2010). Wykładał prawo rzymskie na Wydziale Teologicznym w Spiskiej Kapitule (1997-1998) oraz Wydziale Teologii w Welehradzie (1999-2000).

 

Jego poszukiwania naukowe koncentrują się głównie na problematyce z zakresu historii prawa i prawa rzymskiego; badania obejmują zagadnienia z obszaru rzymskiego prawa karnego, sakralnego, administracyjnego historii i współczesność prawa rzymskiego, europejskiej kultury prawnej oraz historii prawa kościelnego. Początkowo jego zainteresowania skupiały się wokół przestępstw religijnych w prawie rzymskim okresu cesarskiego. Rezultatem poszukiwań w tej dziedzinie były m. in. praca magisterska, kilka artykułów, a także rozprawa doktorska, która została wydana drukiem (Ustawodawstwo karne rzymskich cesarzy chrześcijańskich w sprawach religijnych, Lublin 1990). Monografia zawiera gruntowne omówienie ustawodawstwa cesarzy rzymskich okresu dominatu przeciwko przestępstwu herezji, apostazji oraz ustawodawstwa ograniczającego pozycje prawną pogan i Żydów. Podjęta w ten sposób wielostronna problematyka z zakresu historii cesarstwa rzymskiego, historii Kościoła, rozwoju prawa rzymskiego, zwłaszcza karnego i wpływów chrześcijaństwa zaowocowały dalszymi publikacjami, odzwierciedlającymi wyraźnie już ukształtowany kierunek badawczy – problematyka religijna w rzymskim prawie karnym.

Prace nad rzymskim prawem karnym doprowadziły do opracowania studium przedstawionego w 1996 jako rozprawa habilitacyjna pt. Sacrilegium w prawie rzymskim. W oparciu o szeroką analizę tekstów źródłowych (prawnych, literackich i epigraficznych) została w niej przedstawiona ewolucja pojęcia sacrilegium w kontekście przemian ustrojowych, społecznych i religijnych w starożytnym Rzymie. Przestępstwo zostało tu omówione w pełnym rozwoju – od uchwytnych źródłowo początków (okres archaiczny rozwoju prawa rzymskiego) do końca dominatu i prawa justyniańskiego. W pracy ukazana została wieloaspektowość pojęcia i zastosowania sacrcrilegium od strony dogmatycznej, tj. prawno-karnej. W oparciu o analizę obfitego ustawodawstwa cesarskiego (IV-VI w.) wykazny został także proces stałego poszerzania zakresu pojęcia i zastosowania sacrilegium jako działań przeciwko władzy (cesarzowi) i religii uznanej przez państwo.

W ostatnim okresie przedmiotem jego badań był problem oddziaływania prawa rzymskiego na prawo, którym posługuje się Kościół zachodni (łaciński). Ten złożony i wieloaspektowy problem stał się przedmiotem monografii nt. Kościół i prawo rzymskie (Lublin 2007; wyd. II, Lublin 2008). W pracy zostało przedstawione zagadnienie, w jakim zakresie i w jakich dziedzinach Kościół łaciński sięgał do dziedzictwa jurysprudencji rzymskiej oraz jak kwalifikował prawo rzymskie w odniesieniu do własnego systemu prawnego, jakie były formy, obszary i rezultaty wpływów ius Romanum na instytucje kościelne oraz prawo kanoniczne. Tak postawiony problem został rozpatrzony z uwzględnieniem historycznych okresów rozwoju Kościoła i jego prawa. W oparciu o analizę źródeł prawnych (przed wszystkim fragmenty Kodeksu Teodozjańskiego, Corpus Iuris Civilis, Corpus Iuris Canonici, kościelne ustawodawstwo synodalne, kodyfikacje prawa kanonicznego) i literackich (głównie pisma Ojców Kościoła) monografia kolejno przedstawia problem oddziaływania prawa rzymskiego na porządek prawny Kościoła w okresie jego działania na obszarze cesarstwa rzymskiego a następnie, po upadku cesarstwa na Zachodzie, na terenach państw powstających na jego gruzach (od założenia Kościoła do XII stulecia), w okresie formalnej recepcji prawa rzymskiego przez prawo kanoniczne (XII-XXw.) oraz w okresie po wprowadzeniu kodyfikacji prawa kanonicznego z 1917 i 1983 r. W pracy zostały opublikowane, po raz pierwszy w polskiej literaturze, tłumaczenia na język polski ważnych tekstów źródłowych, m.in. dekretału papieskiego Inlelleximus papieża Lucjusza III oraz bulli Super speculam papieża Honoriusza III.  Monografia Kościół i prawo rzymskie (została opublikowana w języku angielskim: Church and Roman Law, Lublin 2010, ss. 210) spotkała się ze sporym zainteresowaniem i wzbudziła dyskusje; jej recenzje ukazały się wielu czasopismach naukowych, polskich i zagranicznych.

Ostatnio koncentruje się wokół źródeł prawa rzymskiego; rezultatem badań w tym zakresie jest praca Zbiór prawa Mojżeszowego i rzymskiego. Tekst łacińsko-polski, przekład i objaśnienia  (Lublin 2011), obejmującej pierwsze w literaturze polskiej tłumaczenie łacińskiej Collatio legum Mosaicarum et Romanarum, późnoklasycznego zbioru prawa rzymskiego.

Jego dorobek naukowy obejmuje opracowania dotyczące historii nauki i nauczania prawa w Polsce, w tym także publikacje: Księga jubileuszowa z okazji 90- lecia Wydziału Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji KUL (red. A. Dębiński, M. Ganczar, S. Jóźwiak, A. Kawałko, M. Kruszewska-Gagoś, H. Witczak, Lublin 2008, ss. 733), Profesorowie prawa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, (red. A. Dębiński, W. Staszewski, M. Wójcik, Wydawnictwo KUL, Lublin 2006, ss. 336; wyd. II, Lublin 2008, s.564), Dziekani Wydziału Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II (red. A. Dębiński, W. Staszewski, M. Wójcik, Wydawnictwo KUL, Lublin 2008, ss. 240), Roman Longchamps de Bérier (18813-1941). Profesor lwowski i lubelski [wraz z M. Pyter], Lublin 2011, ss. 181.

Osobny nurt badawczy stanowią badania dotyczące rzymskich powiedzeń i zasad prawnych oraz ich znaczenia we w spółczesnej kulturze prawnej. Efekt poszukiwań w tym zakresie stanowi praca Łacińskie sentencje i powiedzenia prawnicze, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2007 [wraz z K. Burczakiem i M. Jońcą].

Kierowana przez niego Katedra Prawa Rzymskiego zorganizowała dotychczas 11 konferencji naukowych, w tym 2 w ramach zainicjowanego przez prof. dr hab. Marka Kuryłowicza (UMCS) lubelskich sympozjów nt. prawa karnego w starożytności (Religia i prawo karne w starożytnym Rzymie; Salus rei publicae suprema lex. Ochrona interesów państwa w prawie karnym starożytnej Grecji i Rzymu). Jedna z zorganizowanych konferencji (Współczesna romanistyka prawnicza w Polsce) została połączona z ogólnopolskim zjazdem naukowym zakładów i katedr prawa rzymskiego. Jest inicjatorem cyklu konferencji pod nazwą – Kazimierskie seminaria z prawa rzymskiego, które odbywają się w cyklu dwuletnim. Dotychczas zostały zorganizowane konferencje: Wokół problematyki małżeństwa w prawie rzymskim. Henrico Insadowski (1888-1946) in memoriam (2006), Romanistas et Christianitas. Stanislao Płodzień (1913-1962) in memoriam (2008), Apud Patres. Prawo rzymskie w literaturze wczesnochrześcijańskiej (2010).

Międzynarodowa konferencja (Roman Law and European Legal Culture) zorganizowana w ramach w ramach projektu Program Sąsiedztwa Polska-Białoruś-Ukraina INTERREG IIIA/TACIS CBC skupiła znawców prawa rzymskiego i prawa współczesnego z wielu ośrodków naukowych z Ukrainy (Lwowski Narodowy Uniwersytet im. Iwana Franki, Uniwersytet w Mariopolu, Odeska Narodowa Akademia Prawnicza, Lwowski Państwowy Uniwersytet Spraw Wewnętrznych), Wielkiej Brytanii (Uniwersytet w Edynburgu), Niemiec (Uniwersytet w Kolonii), Słowacji (Uniwersytet Pavla Safarika w Koszycach) Czech (Uniwersytet Karola w Pradze) i Polski (Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet w Białymstoku, Europejska Szkoła Wyższa Prawa i Administracji w Warszawie). Efektem konferencji były publikacje: Prawo rzymskie a kultura prawna Europy, red. A. Dębiński, M. Jońca, Lublin 2008, Roman Law and European Legal Culture, ed.  A. Dębiński, M. Jońca, Lublin 2008.

Jest promotorem 12 prac doktorskich; dotychczas 4 wypromowanych przez niego doktorów uzyskało stopień naukowy doktora habilitowanego z zakresie prawa. Efektem jego pracy dydaktycznej są podręczniki: Rzymskie prawo prywatne. Kompendium (wyd. V, LexisNexis, Warszawa 2011) oraz Rzymskie prawo publiczne, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2010 [wraz z J. Misztal- Koncką i M. Wójcik].

 

Autor: Antoni Dębiński
Ostatnia aktualizacja: 23.02.2013, godz. 20:05 - Izabela Leraczyk