Sprawozdanie z Międzynarodowej Konferencji „Wiedza – między słowem a obrazem”

(27-28 XI 2009 r., Katolicki Uniwersytet Lubelski)

 

            Studia nad wiedzą – to hasło, przyświecające coraz prężniejszej grupie osób z ośrodkiem centralnym w Lublinie, która po raz trzeci już spotkała się, by połączyć namysł nad wiedzą z jej „tworzeniem”. Owocem tej możliwie szerokiej refleksji nad różnymi aspektami wiedzy są już dwie publikacje o charakterze interdyscyplinarnym: Między unifikacją a dezintegracją. Kondycja wiedzy we współczesnym społeczeństwie (red. A. Jabłoński, M. Zemło, Lublin 2008) oraz Wiedza – władza (red. A. Jabłoński, J. Szymczyk, M. Zemło, Lublin 2009).

Wiedza jest konstytutywnym elementem rzeczywistości społecznej. W erze społeczeństwa informacyjnego staje się integralną częścią kształtowania tożsamości społecznej, sprawowania władzy i wyznaczania ról społecznych. O tym, jak różne przybiera formy, jak odmienne stopnie oczywistości uzyskuje, można było posłuchać, ale i zobaczyć w Lublinie pod koniec listopada. W gościnne mury Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego zawitali goście z całego kraju, a także i zza granicy, by podyskutować o wiedzy i jej funkcjonowaniu w rzeczywistości społecznej. W dniach 27 – 28 listopada 2009 roku odbyła się Międzynarodowa Konferencja „Wiedza – między słowem a obrazem”, zorganizowana przez trzy katedry Instytutu Socjologii KUL – Socjologii Wiedzy i Edukacji, Filozofii Społecznej oraz Socjologii Makrostruktur i Ruchów Społecznych. Głównym celem konferencji było wskazanie, jak wiedza jest obecna w słowie i obrazie (najbardziej ewidentnych środkach utrwalania i transmisji myśli), ale także w innych nośnikach, które wyraża termin „między”.

Po uroczystym otwarciu konferencji przez władze uczelni i przywitaniu wszystkich gości przez organizatorów, rozpoczęła się sesja plenarna pod przewodnictwem ks. prof. dra hab. Janusza Mariańskiego, składająca się z trzech wykładów „na otwarcie”. Stanowiły one znakomity przyczynek do późniejszych rozważań nad wiedzą w grupach tematycznych. Dr hab. Grażyna Woroniecka (UW) wygłosiła wykład o wyrażeniach kontekstowych i  okazjonalnych w komunikacji potocznej i naukowej, a dr hab. Jan Poleszczuk (UwB) mówił o gestach i  słowach, o znaczeniu ról społecznych zaklętych w obrazy. To szacowne grono uzupełnił dr hab. Piotr Kochanek (KUL) z wykładem: „Boska prawica a europocentryzm”. Przed obiadem odbyła się jeszcze prelekcja dr Gerarda Głuchowskiego (UMCS), specjalisty od filozofii Wschodu, dotycząca sztuki medytacyjnej i jego autorski wernisaż malarstwa jogi klasycznej.

Na konferencji swoje referaty wygłosiło ponad 50 osób. Obrady główne, podzielone na dwa dni, odbywały się w trzech grupach tematycznych. Pierwsza miała charakter bardziej teoretyczny – prelegenci wskazywali na nowe obszary badawcze, którymi mogłaby zajmować się szeroko rozumiana socjologia wiedzy, debatowali nad metodologicznymi wątpliwościami w badaniach, rozważali na temat różnych aspektów tworzenia, funkcjonowania i przekazu wiedzy. Próbowano dociekać: czy obrazy odzwierciedlają rzeczywistość, czy też ją kreują? Czy obraz techniczny, mapę można traktować jako reprezentację wiedzy socjologicznej? Czymże jest prawda w sferze publicznej i czy słowa dają władzę?

            Istotę badawczych poszukiwań w kolejnych grupach ujmował zwrot „między słowem a obrazem”. Można jednak wskazać, że grupie drugiej patronowało „słowo”, a także sfera symbolu, znaczenia, funkcjonowania dyskursu publicznego i pojęcie kultury organizacyjnej. Zastanawiano się m.in. nad sondażami w mediach (źródło samowiedzy czy dezinformacji?), rozpowszechnianiem wiedzy w organizacjach i regułami, które organizują współczesne pole nauki, zwłaszcza w odniesieniu do praktyk kryminalistycznych. W ramach referatów pojawiła się dyskursywna analiza internetowego humoru politycznego, propagandy rasistowskiej i ksenofobicznej w sieci, a także analiza tekstów prasowych, która pozwalała dokonać konstrukcji obrazów np. stosunków polsko-ukraińskich czy polskiego inteligenta w prasie.

Trzecią grupę można nazwać „grupą obrazu” – to wizualny przekaz był głównym punktem zainteresowań i dociekań naukowych jej uczestników. Film był więc tu rozpatrywany jako wizualizacja świata, telewizja jako czynnik determinujący kształtowanie świata społecznego i nawet komiksy stały się dla debatujących źródłem reprodukcji i kreacji rzeczywistości.  W takim kontekście i fotografia wojenna niewiele różni się od widniejącego na murze graffiti. Choć różny jest ich przekaz tematyczny, odmienna zdaje się być też ich siła ekspresji, skala subtelności oraz moc oddziaływania, to zawarty w nich „ładunek wiedzy” jest niezaprzeczalny. Podobnie rzecz ma się z relacjami prasowymi, literaturą piękną, wydarzeniami sportowymi czy przekazem reklamowym – odczarowanie rzeczywistości społecznej w nich zawartej, dostarcza nam rozległych pokładów wiedzy o relacjach społecznych, tożsamości grupowej czy sposobie komunikacji społecznej i politycznej. Tak różne aspekty wiedzy prelegenci starali się właśnie wychwycić i, w miarę możliwości, uporządkować w toku prowadzonych obrad.

Konferencję podsumowywała druga sesja plenarna pod przewodnictwem ks. prof. dra hab. Stanisława Kowalczyka, w której swoją refleksją na temat wideopolityki, nowych technologii oddziaływania i kultury obrazkowej podzielił się prof. dr hab. Lech Zacher (Akademia Leona Koźmińskiego). Całość dopełniło wystąpienie dr Ewy Krawczak (UMCS): „Jak obrazy łączą się ze światem? Człowiek w czasach manipulacji semiurgicznej”.

Jesienią 2010 roku kolejna odsłona „Studiów na wiedzą” i kolejny tom publikacji, w dużej mierze oparty na listopadowych wystąpieniach w ramach konferencji „Wiedza – między słowem a obrazem”. Zapraszamy za rok!

 

mgr Tomasz Peciakowski

 

Autor: Cezary Hunkiewicz
Ostatnia aktualizacja: 07.01.2010, godz. 20:32 - Cezary Hunkiewicz