Powstanie Katedry Teorii Literatury w 1950 roku było wynikiem rosnącego zainteresowania środowiska polonistycznego KUL problematyką z zakresu teorii i metodologii badań literackich. Duże znaczenie dla rozbudzenia tych zainteresowań miała działalność uniwersytecka profesorów Juliusza Kleinera (na KUL w latach 1944 – 1949, w tym czasie powstały rozprawy zamieszczone potem w Studiach z zakresu teorii literatury, Lublin 1956) i Marii Dłuskiej (1944 – 1950, wykłady i seminaria z wersologii oraz podstawowe dzieło Studia z historii i teorii wersyfikacji polskiej, t. 1-2, Kraków 1948-1950.). Ich uczniowie z czasów lubelskich podjęli i rozwijali problematykę teoretyczną bądź to w ramach działalności naukowej na KUL (Maria Jasińska, Stefan Sawicki), bądź w innych ośrodkach naukowych (Zdzisława Kopczyńska, Tadeusz Kuryś, Lucylla Pszczołowska). Szczególnie ważnym impulsem dla rozwoju teorii literatury na KUL było przybycie na tę uczelnię Ireny Sławińskiej (1950) i Czesława Zgorzelskiego (1949), wychowanków Uniwersytetu Wileńskiego, uczniów Stanisława Pigonia i Manfreda Kridla. To Irena Sławińska objęła utworzoną właśnie Katedrę Teorii Literatury i była jej pierwszym kierownikiem. Czesław Zgorzelski, znakomity historyk literatury, wieloletni kierownik Katedry Literatury Oświecenia i Romantyzmu KUL, stworzył i rozwinął wraz z uczniami ( m. in. Ireneusz Opacki, Marian Maciejewski), szkołę badań historycznoliterackich, dając im mocne, teoretyczne podstawy, szczególnie w zakresie genologii historycznej.

Zainteresowania badawcze pierwszego kierownika Katedry Teorii Literatury, Ireny Sławińskiej, były rozległe i wielostronne. Niewątpliwie trzeba wskazać na dwa nurty tych zainteresowań, one bowiem określały charakter i zakres działalności naukowej i dydaktycznej katedry. Pierwszy nurt to przyswajanie środowisku polonistycznemu osiągnięć teorii i metodologii badań literackich za granicą, rzecz niezwykle istotna w czasach, gdy dostęp do literatury zagranicznej był bardzo ograniczony, a literaturoznawstwo krajowe pozostawało pod dużym ciśnieniem ideologii marksistowskiej. Drugi nurt zainteresowań badawczych Sławińkiej stanowiła teoria dramatu i metodologia badań nad dramatem. Nurt ten rozwijany przez nią oryginalnie i systematycznie zaowocował z czasem powstaniem Katedry Dramatu i Teatru (1976).

W 1976 po objęciu przez Irenę Sławińską nowo utworzonej Katedry Dramatu i Teatru, kierownictwo Katedry Teorii Literatury objął Stefan Sawicki, uczeń Juliusza Kleinera i Konrada Górskiego, w tym czasie autor cenionych studiów z zakresu wersyfikacji i monumentalnego studium z historii badań literackich (Początki syntezy historycznoliterackiej w Polsce, Warszawa 1969). Rozwijające się dawne i krystalizujące się nowe zainteresowania badawcze Sawickiego w okresie kierowania Katedrą Teorii Literatury można sprowadzić do pięciu kręgów problemowych, wpływających w istotny sposób na charakter i zakres pracy katedry. Są to: 1. Krąg problematyki metodologicznej, 2. Teoria dzieła literackiego, 3. Aksjologia literatury, 4. Problematyka sacrum w literaturze, 5. Badania nad twórczością Norwida. Rozwój badań nad dwoma ostatnimi kręgami problemowymi doprowadził z czasem do powstania odrębnych jednostek badawczych: Międzywydziałowego Zakładu Badań nad Literaturą Religijną, kierowanego wiele lat przez Marię Jasińską–Wojtkowską, a następnie przez Piotra Nowaczyńskiego, oraz Zakładu Badań nad Twórczością Cypriana Norwida (1985), kierowanego obecnie przez Piotra Chlebowskiego. Obie te placówki prowadzą ożywioną działalność naukową, bibliograficzną i edytorską.


W październiku 1999 roku Katedrę Teorii Literatury objął Władysław Panas, uczeń Sawickiego. W kręgu zainteresowań badawczych Panasa znajdowały się semiotyka strukturalna (nawiązująca do tradycji tartuskiej szkoły semiotycznej), teoria interpretacji, problematyka styku i przenikania się kultur ze szczególnym uwzględnieniem kultury prawosławnej i żydowskiej na ziemiach polskich oraz twórczość Brunona Schulza i Józefa Czechowicza.

 

W lutym 2005, po śmierci Panasa, kierownikiem Katedry został Edward Fiała. 1 stycznia 2008 r. Katedra zmieniła nazwę na Katedra Teorii i Antropologii Literatury. Obecnie Katedrą kieruje prof. dr hab. Andrzej Tyszczyk.

Autor: Adam Fitas
Ostatnia aktualizacja: 13.11.2019, godz. 00:11 - Ireneusz Piekarski