EN: Philosophy as a Humanistic Discipline
Źódło/source:	Roczniki Filozoficzne, 65 (2017), nr 4
Strony/pages:	325-350

 

http://dx.doi.org/10.18290/rf.2017.65.4-15

 

Streszczenie

Tekst ten jest zapisem wykładu wygłoszonego przez Williamsa w Królewskim Instytucie Filo­zofii 23 lutego 2000 r., na trzy lata przed śmiercią. Jest on swoistym testamentem filo­zoficznym autora Ethics and the Limits of Philosophy, w którym przedstawia swoją wizję filozofii jako dziedziny humanistycznej. Zdaniem Williamsa istnieją poważne racje uzasadniające odrzucenie radykalnych stanowisk metafilozoficznych, takich jak scjentyzm, relatywizm czy pragmatyzm. Zwolennicy tych stanowisk zapoznają istotne różnice między filozofią i nauką, a przez to nie potrafią sformułować takiego obrazu świata, który umożliwiłby nam sensowne rozu­mienie nas samych i naszych różnorodnych aktywności intelektualnych i praktycznych. Pod­sta­wowym błę­dem jest tutaj zignorowanie faktu, że nauka dysponuje teorią błędu, pozwa­la­jącą zinterpretować jej rozwój jako dokonujący się za pośrednictwem racji poznawczych, podczas gdy koncepcje filozoficzne podlegają rozmaitym pozapoznawczym uwarunkowaniom, zwłaszcza de­ter­minacji poprzez historię i kulturę. Według Williamsa nie jest to jednak powód do odrzucenia filozofii. Jakkolwiek nauka góruje nad filozofią w aspekcie poznawczym, to nie jest ona w stanie do­star­czyć nam bogatego samorozumienia, co może i powinno stać się celem filozofii, jeżeli tyl­ko odrzucimy próby upodobnienia jej do nauki i skupimy się na najważniejszych faktach doty­czą­­cych istot ludzkich. Nie jesteśmy bowiem czysto racjonalnymi inteligencjami, lecz raczej isto­ta­mi z krwi i kości, ukształtowanymi przez naszą biologię, psychologię, historię i kulturę, isto­ta­mi mającymi wiele złożonych potrzeb, których nie da się zredukować do potrzeb czysto poznawczych.

 

Summary

This text was delivered by Williams as a lecture to The Royal Institute of Philosophy on 23 February 2000, three years before Williams` passing. It can be understood as a philosophical testa­ment of the author of Ethics and The Limits of Philosophy, in which he presents his vision of philosophy as a humanistic discipline. According to Williams there are serious reasons supporting the rejection of extreme metaphilosophical positions such as scientism, relativism or pragmatism. Advocates of those standpoints misconceive the essential differences between philosophy and science, and as a consequence they are unable to formulate an outlook that would allow us to acquire a meaningful understanding of ourselves and of our various intellectual and practical activities. The basic mistake here is to ignore the fact that science has a theory of error, which allows us to interpret its historical development as a process motivated by epistemic reasons, while philosophical concepts also undergo various non-epistemic determinations, especially de­ter­mination by history and culture. Williams does not think that it is a sufficient reason to reject philosophy. Science may be superior to philosophy in cognitive aspects; however, it is unable to provide us with a rich self-understanding, a task that can and should be the aim of philosophy, if only we abandon attempts to liken it to science and focus on the most important facts about human beings—mainly, that we are not purely rational intelligences, but flesh-and-blood beings shaped by our biology, psychology, history and culture, beings that have many complex needs that can`t be reduced to purely cognitive ones.

 

Słowa kluczowe: Bernard Williams; filozofia; metafilozofia; nauki humanistyczne; historia; ro­zu­­mienie; scjentyzm; relatywizm; filozofia analityczna.

Key words: Bernard Williams; philosophy; metaphilosophy; humanities; history; making sense; scientism; relativism; analytic philosophy.

 

 

Bibliografia/References:

 

1. Collingwood, Robin G. An Autobiography. Oxford: Clarendon Press, 1939. [Polski przekład: Robin G. Collingwood. Autobiografia. Z dziejów mojego myślenia. Tłum. Izabela Szyroka. Kraków: Nomos, 2013].

2. Moore, Adrian W. Points of View. Oxford: Clarendon Press, 1997.

3. Nagel, Thomas. The Last Word. Oxford: Oxford University Press, 1997.

4. Nietzsche, Fryderyk. Jutrzenka. Tłum. Stanisław Wykrzykowski. Kraków: Wyd. Mortkowicza, 1912). Wydanie dostępne online: http://nietzsche.ph-f.org/dziela/fn_j.pdf. Dostęp 07.07.2017.

5. Pickering, Andrew. Constructing Quarks. Edinburgh: Edinburgh University Press, 1984.

6. Putnam, Hilary. Renewing Philosophy. Cambridge: Harvard University Press, 1992.

7. Rawls, John. Theory of Justice. Cambridge: Harvard University Press, 1971. [Polski przekład: John Rawls. Teoria sprawiedliwości. Tłumaczenie zbiorowe. Warszawa: Wydawnictwo Nau­kowe PWN, 2009].

8. Rorty, Richard. Contingency, Irony and Solidarity. Cambridge: Cambridge University Press 1989. [Polski przekład: Richard Rorty. Przygodność, ironia i solidarność. Tłum. Wacław Jan Popowski. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B., 2009].

9. Williams, Bernard. „Descartes and the Historiography of Philosophy”. W:  Reason, Will and Sensa­tion. Red. John Cottingham, 19–27. Oxford: Clarendon Press, 1994.

10. Williams, Bernard. Moral Luck. Cambridge: Cambridge University Press, 1981.

11. Williams, Bernard. The Sense of the Past. Red. Myles Burnyeat. Princeton: Princeton University Press, 2006.

 

Informacja o autorze/Information about Author:

Sir Bernard Arthur Owen Williams (1929–2003) — brytyjski etyk i filozof, uznawany za jednego z najważniejszych myślicieli drugiej połowy XX wieku. Ukończył Oxford University, wykładał w University College London, Cambridge University, University of California i na swo­jej macierzystej uczelni, w 1999 r. otrzymał tytuł szlachecki. Przeciwnik teoretycznego, abs­trakcyjnego rozumienia etyki. Inspirując się starożytną etyką cnoty, uprawiał i propagował re­fleksję nad moralnością, która cechuje się psychologicznym realizmem i czerpie inspiracje z lite­ratury, historii i empirycznych nauk o człowieku. Autor m.in.: Descartes: The Project of Pure Inquiry (1978), Ethics and The Limits of Philosophy (1985), Truth and Truthfulness (2002). W języku polskim ukazały się: Ile wolności powinna mieć wola (1999), Moralność. Wpro­wadzenie do etyki (2001).

 

 

Information about Translator:

Dr Paweł Pijas — doktor filozofii, pracownik Instytutu Filozofii, Socjologii i Dzien­nikar­stwa Uniwersytetu Gdańskiego, absolwent Kolegium MISH KUL i Wydziału Filozofii KUL; zainte­resowania badawcze: etyka, aksjologia, metafilozofia, historia filozofii; adres do kores­pondencji — e-mail: pawel.pijas@ug.edu.pl

 
 

Cytowanie/Citation information:

Williams, Bernard. 2017. Filozofia jako dyscyplina humanistyczna. Przeł. Paweł Pijas. "Roczniki Filozoficzne" 65, 4: 325-350, DOI: 10.18290/rf.2017.65.4-15.