Spis treści:
1. Bezpieczeństwo we współczesnej Europie.
2. Polityka bezpieczeństwa RP.
3. Proces transformacji Sił Zbrojnych Ukrainy w związku ze współczesnymi zagrożeniami bezpieczeństwa narodowego Ukrainy.
4. Współpraca międzynarodowa i aktywność Ukrainy w sferze bezpieczeństwa.
5. Unia Europejska jako aktor międzynarodowy.
6. UE i NATO: Europejski tandem bezpieczeństwa - szanse i ryzyka.
7. Dochodzenie Polski i Ukrainy do NATO. Podobieństwa i różnice.
8. Polityka bezpieczeństwa i obrony Ukrainy.
1. Prof. dr hab. Katarzyna Żukrowska
Szkoła Główna Handlowa, Warszawa
Bezpieczeństwo we współczesnej Europie
O bezpieczeństwie myślimy w sposób tradycyjny. Specyfika tej dziedziny skłania do tego. Już W. Churchill mówił „Przygotowujemy się do wojny, która była". Podświadomie i niejako automatycznie zakładamy, że gwarancje bezpieczeństwa mogą nam zapewnić te same metody jego ochrony, które były stosowane przez lata. Myślimy tak chociaż media dostarczają codziennie informacji na temat całkowicie nowych zagrożeń bezpieczeństwa, ale w naszym odbiorze informacje te na ogół nie są przekształcane w inne koncepcje mogące gwarantować nam bezpieczeństwo.
Zadaniem tekstu jest udowodnienie tak sformułowanej tezy i w oparciu o to przedstawienie koncepcji, która stanowiłaby skuteczniejsze rozwiązanie we współczesnych warunkach. Analiza składa się z kilku części. W pierwszej zostanie podany zarys światowego systemu bezpieczeństwa i klasyfikacja państw pod względem ich zagrożenia i ochrony. W części drugiej przedstawione będzie zagrożenie dla państw europejskich i istniejący system gwarancji bezpieczeństwa w tym regionie. W części trzeciej przedstawione będą próby tworzenia nowego systemu bezpieczeństwa i omówiona będzie adekwatność tego systemu do istniejących zagrożeń. W części czwartej przedstawi się kierunki modyfikacji systemu europejskiego bezpieczeństwa.
Celem jaki powinien być osiągnięty w tekście jest udowodnienie, że zglobalizowany świat, oparty na kontaktach multilateralnych, charakteryzujący się asymetrią rozwoju gospodarczego (ze wszystkimi tego konsekwencjami), prowadzący do stopniowego włączania poszczególnych regionów do głównego nurtu gospodarki światowej jest bardziej bezpieczny niż świat państw działających indywidualnie i tworzących koalicje bez gwarancji, na zasadach zobowiązań. Jakościowa zmiana we współczesnym świecie to wzrost znaczenia miękkich komponentów bezpieczeństwa i spadek znaczenia komponentów twardych, to pogłębiające się współzależności między regionami, to stopniowe przygotowywanie do rozwoju kolejnych regionów i państw przez włączanie ich do międzynarodowego podziału pracy, to wreszcie oferta dostępu do największych i najbardziej chłonnych rynków przy pokazaniu modelu umożliwiającego rozbudowanie potencjału produkcyjnego, tak aby dostęp do rynku mógł być wykorzystany przez producentów z zagranicy w formie dostaw odpowiadających jakościowo zgłaszanemu na tym rynku zapotrzebowaniu.
Taka sekwencyjność rozwoju oparta na wspomnianej asymetrii rozwoju tworzy silne więzi współzależności, jest więc jedną z lepszych gwarancji dla stabilności tworzonych więzi i tym samym gwarantuje bezpieczeństwo otwarcia gospodarek i powolnego odchodzenia od protekcji i odgradzania się od otoczenia międzynarodowego. Nowe zagrożenia i odmienny charakter ich w stosunku do tradycyjnych, znanych z I i II wojen światowych w warunkach otwierania granic narodowych i multilateralizmu wskazuje na potrzebę tworzenia warunków dla współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa o nowym charakterze. Nowe zagrożenia charakteryzują się nowymi cechami: na ogół nie są związane z państwami, lub ich koalicjami, nie można ich zwalczać militarnie, zabezpieczeń przed nimi nie można poszukiwać w tzw. II filarze, a bardziej związane są z III filarem (jeśli użyć określeń zastosowanych w klasyfikowaniu poszczególnych sfer integracji europejskiej).
2. Dr Wojciech Gizicki
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Polityka bezpieczeństwa RP
Powodzenie europejskiej polityki bezpieczeństwa zależy od wielu czynników. Podejście i zaangażowanie poszczególnych uczestników stosunków międzynarodowych w sprawy bezpieczeństwa w Europie kreuje teoretyczne i praktyczne rozwiązania i decyduje o kształcie i jakości tej polityki. Jakkolwiek różny jest stopień i zakres, możliwości i chęci, miejsce i czas tego zaangażowania, wyraźnie widać, iż bez udziału państw i organizacji międzynarodowych niemożliwe staje się efektywne podejmowanie konkretnych rozwiązań. Poszczególne państwa w decydujący sposób wpływają na jakość bezpieczeństwa tak w wymiarze globalnym, jak i regionalnym.
Miejsce Polski w tym systemie było różne na przestrzeni dziejów. Niemniej jednak znaczenie Polski w kształtowaniu bezpieczeństwa europejskiego było zawsze istotne. Bez względu na bieżącą siłę polityczno-militarną Polska postrzegana była jako ważny element w tym obszarze. Obecna sytuacja polityczna w Europie predestynuje Polskę do odgrywania roli poważnego stabilizatora i rzecznika integracji europejskiej, zwłaszcza w kierunku wschodnim. Stąd też regionalne znaczenie Polski nie budzi wątpliwości. Coraz częściej również pojawiają się opinie o uzasadnionych ambicjach znaczenia Polski dla bezpieczeństwa w wymiarze globalnym.
Polityka zagraniczna Polski w ostatnich latach za swe priorytety przyjmowała członkostwo w NATO i Unii Europejskiej. Przystąpienie do tych organizacji stanowiło dla Polski niewątpliwe wyzwanie. Od sposobu prowadzenia negocjacji zależały potencjalne korzyści z członkostwa. Z chwilą wstąpienia do Paktu Północnoatlantyckiego, Polska zyskała gwarancje bezpieczeństwa. Niewątpliwym dopełnieniem tego faktu, była integracja z Unią Europejską. Polska zyskała większą wiarygodność na arenie międzynarodowej, także przez zwiększenie stabilności ekonomicznej i politycznej. Przyjęcie do NATO i Unii Europejskiej wraz z innymi krajami Europy Środkowo-Wschodniej, zakończyło ponad pięćdziesięcioletni okres podziału kontynentu zapoczątkowany konferencją w Jałcie. Europa tak zjednoczona, od wschodu do zachodu, finalizuje tym tysiącletnie dążenie do jedności. Powoduje to systematyczną likwidację dystansu cywilizacyjnego, dzielącego obie strony Starego Kontynentu.
Wojciech Gizicki
Doktor socjologii KUL. Zainteresowania badawcze koncentrują sie wokół problematyki stosunków międzynarodowych, szczególnie bezpieczeństwa i integracji europejskiej. Prowadzi zajęcia dydaktyczne na Wydziale Nauk Społecznych. Autor kilku artykułów. Obecnie przygotowuje książkę pt. Polityczne uwarunkowania bezpieczeństwa europejskiego.
3. Dr Artashes Papikyan
Narodowy Uniwersytet im. Iwana Franki we Lwowie
Proces transformacji Sił Zbrojnych Ukrainy w związku ze współczesnymi zagrożeniami bezpieczeństwa narodowego Ukrainy
Znaczenie terminów „transformacja Sił Zbrojnych" i „ bezpieczeństwo narodowe". Charakterystyka stanu Zbrojnych Sił Ukrainy po upadku Związku Radzieckiego w końcu 1991 roku. Podstawa ustawodawcza budowania Sił Zbrojnych niepodległej Ukrainy. Pierwsza doktryna wojenna Ukrainy: pozytywy i braki. Strategiczny Biuletyn Obronny Ukrainy do 2015 roku. Transformacja typów Sił Zbrojnych Ukrainy: Wojsk Lądowych, Sił Powietrznych i Marynarki Wojennej. Optymizacja liczebności armii ukraińskiej. Problem rozstrzygnięcia nierównowagi pomiędzy rożnymi kategoriami korpusu oficerskiego w armii ukraińskiej. Perspektywy przejścia do formowania Sił Zbrojnych Ukrainy w składzie osobowym opartym na kontraktach. Charakterystyka funkcji Sił Zbrojnych w społeczeństwie demokratycznym. Zewnętrzne i wewnętrzne, podstawowe i nie-podstawowe, ogólne i specyficzne funkcje Sił Zbrojnych Ukrainy.
4. Dr. Igor Iżnin
Narodowy Uniwersytet im. Ivana Franki we Lwowie
Współpraca międzynarodowa i aktywność Ukrainy w sferze bezpieczeństwa i obrony
Stworzenie niepodległego państwa ukraińskiego zbiegło się z czasem kardynalnej transformacji systemu stosunków międzynarodowych, który związany był z rozpadem Związku Radzieckiego i podziałem wpływu pomiędzy siłowymi biegunami. Jednocześnie odbyła się zmiana priorytetów w sferze bezpieczeństwa międzynarodowego: wynikają nowe zagrożenia globalne, w sferze zagwarantowania bezpieczeństwa międzynarodowego na plan pierwszy wychodzą czynniki, które wcześniej odgrywały rolę drugorzędną (konflikty lokalne, ekstermizmy, terroryzm i inne).
Od początku swojego istnienia państwo ukraińskie zmuszone było dostosować się do systemu bezpieczeństwa międzynarodowego, które znajdowało się (jak i nadal znajduje się) w procesie kształtowania i zmian dynamicznych. Z jednej strony otwierało to dla Ukrainy wielkie możliwości - nie istniała potrzeba niszczenia czy przebudowy, istniejącego systemu stosunków międzypaństwowych i wewnętrznego systemu politycznego, natomiast istniała potrzeba stworzenia takiego systemu stosunków (zarówno wewnątrz państwa jak i zewnątrz), która w sposób adekwatny wpisałby się w nową międzynarodową sytuację polityczną.. Z innej strony konieczność reagowania na nowe słabo prognozowane i nieprzewidywalne wyzwania nowego systemu stosunków na świecie komplikowało zadanie odpowiednich organów państwowych. W rezultacie Ukraina wybrała strategię wyczekiwania i wspierania istniejących już w sferze bezpieczeństwa międzynarodowego mechanizmów i instytucji.
Razem z tym, po zdobyciu niepodległości Ukraina starała się pokazać siebie jako aktywnego gracza na arenie międzynarodowej i między innymi w sferze zagwarantowania bezpieczeństwa międzynarodowego. Nasze państwo dokładnie pozycjonowało siebie jako oddanego zwierzchnika zasad, które ustalone są w Statucie Organizacji Narodów Zjednoczonych.
Najbardziej widocznymi krokami Ukrainy w sferze zagwarantowania bezpieczeństwa międzynarodowego był zadeklarowanie neutralności, odmowa statusu jądrowego i zniszczenie jądrowych uzbrojeń, rozmieszczonych na terytorium Ukrainy, aktywne włączenie do działalność w tworzeniu pokoju.
Jednak żaden z tych kroków nie znajduje jednoznacznej oceny: z jednej strony ogłoszenie neutralności, z innej - zadeklarowanie kierunku kursu strategicznego w stronę integracji euroatlantyckiej (eufemizm dla określenia pragnienia wejścia do UE i NATO); odmowa od broni jądrowej do dziś dnia tratowana jest jako taka, która podjęta została nadzwyczajnym zewnętrznym naciskiem, gwarancje suwerenności i niepodległości, otrzymane od USA i Rosji, im dalej tym bardziej stają się wątpliwymi.; udział w misjach pokojowych kontyngentu ukraińskiego często wywołuje pytanie: „W jakim celu? Dlaczego? Czyje interesy chronią sołdaci ukraińscy w najbardziej gorących punktach kuli ziemskiej?)
Należy również zauważyć, że Ukraina jest bezwarunkowo ważnym czynnikiem stabilności i bezpieczeństwa w kontyngencie europejskim.
Trzeba zaznaczyć, że wszystkie wymienione problemy głównie związane są z dwuznaczną wewnętrzną sytuacją w Ukrainie. Obecność sił politycznych (z szeroką bazą społeczną ), które podtrzymywane są , przeciwnymi poglądami dotyczącymi drogi rozwoju państwa ukraińskiego, przyczynia nieobecność wyraźnego i jednoznacznego kształtowania interesów narodowych Ukrainy; brak wyraźnej artykulacji zamiarów Ukrainy dotyczących udziału w projektach europejskich integracyjnych oraz projektach bezpieczeństwa, między innymi NATO. Problematycznym pozostaje uregulowanie równych i stabilnych stosunków z Federacją Rosyjską.
Nie zważając, na istniejące poważne problemy, które dotyczą głównie konceptualizacji i uzasadnionej polityki bezpieczeństwa Ukrainy na arenie międzynarodowej, państwo nasze stara się zająć odpowiednie według potencjału państwa miejsce w systemie bezpieczeństwa międzynarodowego: bierze aktywny udział w działalności pokojowej pod egidą ONZ, NATO i innych organizacji, pośredniczy w rozwiązaniu konfliktów regionalnych, przyłączyła się do globalnej kompanii antyterrorystycznej, wspiera politykę kontroli nad uzbrojeniem (zwyczajnym i zniszczenia masowego).
5. Dr Andrzej Podraza
Katedra Politologii KUL
Unia Europejska jako aktor międzynarodowy
Analiza procesu integracji europejskiej prowadzi do wniosku, że w odróżnieniu od bardzo wysokiego poziomu integracji gospodarczej i walutowej, który został osiągnięty w ramach Unii Europejskiej, unifikacja polityczna nigdy nie weszła w decydującą fazę realizacji. Niejednokrotnie wskazuje się na niedostatki w ustanowieniu międzynarodowej pozycji Unii Europejskiej. Christopher Hill w 1992 r. mówił o luce pomiędzy możliwościami a oczekiwaniami w odniesieniu do europejskiej polityki zagranicznej[1]. Fraser Cameron postulował, że Unia nie powinna być jedynie płatnikiem, ale również graczem na arenie międzynarodowej[2]. Brytyjski tygodnik „The Economist", w kontekście reakcji na inwazję Iraku, zatytułował artykuł o dyplomacji europejskiej Zjednoczeni w teorii, podzieleni w praktyce[3]. Są to przykłady wypowiedzi świadczących o trudnościach w kreowaniu międzynarodowej pozycji Unii Europejskiej. Wynikają one z braku określenia wspólnoty interesów między państwami członkowskimi Unii. Działania podejmowane w zakresie Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa (WPZiB) oraz Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony (EPBiO) koncentrują się bowiem głównie na stworzeniu odpowiednich struktur oraz mechanizmów podejmowania decyzji.
Podstawowe linie sporu w zakresie polityki zagranicznej, bezpieczeństwa i obrony przebiegają między wizjami międzyrządową a ponadnarodową oraz między koncepcjami transatlantycką a europejską. II filar Unii Europejskiej rozwijany jest przede wszystkim w reakcji na wydarzenia zewnętrzne, ale z drugiej strony, Unia próbuje aktywnie kształtować rozwój sytuacji w państwach trzecich, w tym przede wszystkim państwach sąsiedzkich. W tym kontekście można poddać analizie politykę wschodnią Unii, nie tylko w odniesieniu do takich państw jak Ukraina, ale również Rosja.
Biorąc pod uwagę powyższe uwagi, można zadać istotne pytania dotyczące ustanowienia skutecznego mechanizmu współpracy w zakresie polityki zagranicznej, polityki bezpieczeństwa i obrony, i przez to wykreowania odpowiedniej pozycji międzynarodowej Unii Europejskiej. Czy wzmocnienie II filara UE może doprowadzić do rozbicia jedności transatlantyckiej i do zantagonizowania stosunków ze Stanami Zjednoczonymi? Czy mogłoby to oznaczać dublowanie funkcji i struktur NATO i wobec tego pomniejszenie znaczenia Sojuszu Atlantyckiego jako gwaranta bezpieczeństwa europejskiego? Czy można w jakikolwiek sposób rozwiązać dylemat pomiędzy zagwarantowaniem skuteczności WPZiB, także w zakresie EPBiO, a odejściem od międzyrządowego charakteru współpracy w tym zakresie? Czy być może potrzebne są działania o innym charakterze, które doprowadziłyby do przekształcenia Unii Europejskiej we wspólnotę interesu, zarówno jasno określającą swoje cele, jak i wykazującą wolę polityczną wspólnego działania w ramach WPZiB, a nie tylko koncentrującą się na tworzeniu struktur i określaniu procedur działania? Są to zasadnicze pytania i odpowiedź na nie może zadecydować o tym, czy UE stanie się w przyszłości ważnym aktorem na arenie międzynarodowej.
Dr Andrzej Podraza - adiunkt w Katedrze Politologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Główne obszary zainteresowań badawczych: stosunki międzynarodowe, integracja europejska, międzynarodowe bezpieczeństwo, polityka wschodnia UE. Studia w KUL oraz Oxford University - St Antony's College (1990/1991). Pracownik naukowy w Królewskim Instytucie Spraw Międzynarodowych w Londynie (1991/1992). Staże w Parlamencie Europejskim (1988) i Komisji Europejskiej (1992). Autor pięciu książek autorskich i dwóch pod redakcją oraz wielu artykułów cytowanych w kraju i za granicą. Monografia Stosunki polityczne i gospodarcze Wspólnoty Europejskiej z państwami Europy Środkowej i Wschodniej uzyskała w 2001 r. drugą nagrodę Sekretarza Komitetu Integracji Europejskiej w konkursie „Monografia 2001". Liczne granty badawcze i dydaktyczne, między innymi dwukrotnie w ramach programu Unii Europejskiej Jean Monnet Project. Współorganizator dwunastu konferencji naukowych, w tym międzynarodowych. Referaty podczas wielu konferencji krajowych i zagranicznych. Członek Senatu KUL w latach 1999-2000. Członek Polskiego Stowarzyszenia Badań nad Wspólnotą Europejską (PECSA).
E-mail: andrzej.podraza@kul.lublin.pl.
[1] Ch. Hill, Closing the capabilities-expectations gap?, w: J. Peterson, H. Sjursen (red.), A common foreign policy for Europe?, Routledge, London 1998, s. 18.
[2] F. Cameron, The European Union and global governance, EPC Working Paper, European Policy Centre, Brussels 2003, s. 3.
[3] European diplomacy over Iraq. United in theory, divided in practice, "The Economist", 22.02.2003.
6. Prof. dr hab. Stanisław Koziej
Akademia Obrony Narodowej w Warszawie
UE i NATO: Europejski tandem bezpieczeństwa - szanse i ryzyka
Dzisiaj głównym wyzwaniem wobec bezpieczeństwa europejskiego jest strategiczne dostosowanie NATO i UE do nowych potrzeb i wymagań oraz optymalizacja relacji między tymi dwoma organizacjami.
NATO jest podstawową instytucją bezpieczeństwa europejskiego. Tymczasem w ostatnim czasie, zwłaszcza po 2001 roku, obserwujemy szereg jego niepokojących słabości.
Przede wszystkim NATO nie może się zdecydować na nowelizację swojej koncepcji strategicznej i nakreślenia dalekosiężnej wizji sojuszu. W sferze operacyjnej podstawową słabością jest trudność uzyskania decyzyjnego konsensusu w stosunku zwłaszcza do zagrożeń politycznie niejednoznacznych, trudno definiowalnych w sposób jednolity dla wszystkich sojuszników (zagrożeń „trudnokonsensusowych").
Unia Europejska, z jej ESDP, to duża szansa, ale jednocześnie źródło troski o jednolitość bezpieczeństwa europejskiego, w tym troski o spójność euroatlantycką na tym polu.
Dlatego najważniejszym wyzwaniem jest szukanie odpowiedzi na pytanie: jak wzmacniać i wykorzystywać szansę stwarzaną przez współpracę obronną w ramach UE i jednocześnie - jak redukować ryzyko związane z niejednoznacznością we współdziałaniu NATO i UE?
Wydaje się, że warta rozważenia jest idea podziału ról bezpieczeństwa między tymi dwoma organizacjami analogicznego do tego, jaki klasycznie ukształtował się między dwoma typami dowództw wojskowych - tzw. providerem i userem. Pierwszy typ - to dowództwa bazowe, odpowiedzialne za bieżące, codzienne utrzymywanie wojsk; drugi - to dowództwa operacyjne, odpowiedzialne za ich użycie w sytuacjach kryzysowych i wojennych.
Otóż poprzez analogię UE mogłaby koncentrować się głównie na funkcji providera, czyli na rozwijaniu zdolności obronnych poszczególnych państw członkowskich, na optymalizowaniu transformacji potrzebnego Europie potencjału obronnego. NATO zaś mogłoby koncentrować się na roli usera, czyli na prowadzeniu operacji.
Czy taki podział ról jest możliwy? Dzisiaj, w warunkach swego rodzaju klinczu międzyorganizacyjnego, trudno to sobie wyobrazić. Ale myślę, że w przyszłości nie jest to niemożliwe. Realizacja tej idei doprowadziłaby do ustanowienia swego rodzaju europejskiego tandemu bezpieczeństwa, z pewnością skuteczniejszego niż dzisiejszy luźny duet NATO i UE.
7. Dr Jerzy Gryz
Wyższa Szkoła Stosunków Międzynarodowych i Komunikacji Społecznej, Chełm
Dochodzenie Polski i Ukrainy (?) do NATO. Podobieństwa i różnice.
Dochodzenie Polski i Ukrainy było/jest zdeterminowane przez poniższe czynniki:
•1) tożsamość narodową,
•2) tożsamość państwową,
•3) wybór modelu bezpieczeństwa w stosunkach międzynarodowych,
•4) postrzeganie NATO przez elity polityczne i społeczeństwo,
•5) funkcjonowanie standardów demokratycznych i państwa prawa.
Polska po roku 1989 stanęła przed koniecznością redefinicji polityki bezpieczeństwa, natomiast Ukraina jako niepodległe państwo po roku 1991 przed wyborem modelu bezpieczeństwa w stosunkach międzynarodowych.
Główne podobieństwa występują w:
•- intencji zarówno polskich elit rządzących po 1989 r., jak i elit ukraińskich skupionych aktualnie wokół Wiktora Juszczenki uzyskania członkostwa w NATO, traktowanego jako obszar stabilności, bezpieczeństwa i dobrobytu, przy czym
w Polsce zasadniczą uwagę zwracano na aspekty bezpieczeństwa militarnego,
•- organizacji, szkoleniu, uzbrojeniu i wyposażeniu obrony militarnej (w Polsce do 1999 r.).
Główne różnice tkwią w położeniu geopolitycznym obu krajów, tradycjach tożsamości narodowej i państwowej, specyfice ukraińsko-rosyjskich stosunków społecznych, obecności rosyjskich baz i instalacji wojskowych na terytorium Ukrainy oraz ukraińsko-rosyjskiej współpracy wojskowej i wojskowo-przemysłowej, zaawansowaniu wdrażania standardów demokratycznych w obu krajach, postrzegania NATO (w 2007 r. tylko 16% mieszkańców Ukrainy było za wstąpieniem kraju do NATO).
Istotne znaczenie dla formułowanie ukraińskiej doktryny bezpieczeństwa narodowego ma aktualna koniunktura polityczna, zwłaszcza w stosunkach z Federacją Rosyjską oraz pozycja prezydenta państwa.
8. Doc. Mychaylo Macyach
Narodowy Uniwersytet im. Ivana Franki we Lwowie
Polityka bezpieczeństwa i obrony Ukrainy
Osiągnięcie przez Ukrainę niepodległości było jednym z najważniejszych wydarzeń historycznych XX wieku, o ile fakt ten całkowicie zmienił sytuację strategiczną w jednym z krytycznie ważnych dla polityki światowej regionów świata - Europy Środkowo-Wschodniej. Współczesne państwo ukraińskie, od czasu odrodzenia narodowej suwerenności w 1991 roku, zmuszone było kształtować własną politykę bezpieczeństwa i obrony w warunkach globalnej transformacji porządku międzynarodowego, który związany jest z aktualizacją starych oraz powstaniem szeregu nowych zagrożeń we współczesnym państwie narodowym.
Analiza kształtowania procesów polityki bezpieczeństwa, świadczy o tym, że podstawowymi czynnikami, które wpływały na jej charakter i treść były:
•- Stan geopolityczny i geostrategiczny kraju;
•- Sytuacja wojskowo-strategiczna, która powstała w końcu XX - początku XXI wieku;
•- System stosunków ekonomicznych, który w sposób obiektywny utworzyły się na terenach Wspólnoty Niepodległych Państw oraz w stosunkach Ukrainy z krajami Europy Zachodniej i Ameryki Północnej;
•- Polityka wewnętrzna i sytuacja ekonomiczna na Ukrainie;
•- Historyczne tradycje stosunków Ukrainy ze Wschodem i Zachodem;
•- Transnacjonalizacja zagrożeń i wyzwań bezpieczeństwu narodowemu współczesnemu państwu.
Wymienione czynniki spowodowały ogłoszenie przez Ukrainę specyficznego statusu politycznego - „pozablokowości" oraz kształtowania się w latach 90-tych XX wieku polityki wielowektorowej. Obok tego, ukraińskie kierownictwo polityczne zadeklarowało wybór euroatlantycki, jak kierunek strategiczny polityki narodowej w sferze bezpieczeństwa i obrony.
Nie patrząc na ostre dyskusje w społeczeństwie ukraińskim, co do znaczenia głównych wektorów polityki narodowej, Ukraina stopniowo rozszerzyła rodzaje swojej działalności w ONZ i OBWE współpracę z UE i NATO i udział swój w stworzeniu Paktu Stabilności w Europie. Stopniowo Ukraina przyłącza się do procesu regionalnej i rejonowej współpracy.
Nie ma wątpliwości, że przewodnie państwa świata patrzą na współczesną Ukrainę jak na państwo, bez którego stabilność w Europie Środkowo-Wschodniej nie może być w pełni realizowana.
