Katechetyka na KUL-u

(aktualizacja 1.02.2011 r.)

 

Zapraszamy na stronę:

www.katechetyka.eu

1. Powstanie i rozwój specjalizacji

2. Kierunki badań

2.1. Historia katechezy

2.2. Twórczość katechetyków

2.3. Podmiot katechezy

2.4. Przedmiot katechezy

2.5. Adresat katechezy

3. Działalność społeczna

4. Aktualna struktura i kierunki badań Specjalizacji Katechetyki

 

 W roku 2008 minęła 50. rocznica powołania na Wydziale Teologii KUL Sekcji Pastoralnej oraz 40. rocznica istnienia Instytutu Teologii Pastoralnej. Dzieje Teologii Pastoralnej jako odrębnej dyscypliny sięgają 1958 r. Instytut Teologii Pastoralnej KUL został zatwierdzony przez Stolicę Apostolską dekretem Kongregacji ds. Wychowania Katolickiego  w 1968 r. W ten sposób dołączył on do istniejących już wcześniej Instytutów Pastoralnych w Louvain (od 1935 r.), Brukseli (od 1946 r.), Paryżu (od 1950 r.) i Rzymu (od 1958 r. – Uniwersytet Laterański).

Specjalizacja Katechetyki w ramach Instytutu Teologii Pastoralnej i Katechetyki wnosi wkład w rozwój katechetyki w Polsce. W niniejszym opracowaniu zostaną ukazane początki i rozwój Specjalizacji Katechetyki KUL, kierunki jej badań, działalność społeczna oraz aktualna struktura.

 

1. Powstanie i rozwój specjalizacji

 

Katecheza potrzebuje stałej odnowy przez pewne pogłębienie samego jej pojęcia i jej podstaw pedagogicznych, przez poszukiwanie stosownego dla niej języka, przez wykorzystanie nowych środków do skutecznego przekazu własnego orędzia. Nie zawsze ta odnowa miała jednakową wartość. Dlatego Episkopat Polski dostrzegł po II wojnie światowej konieczność utworzenia Instytutu Katechetycznego w Polsce. Abp Jerzy Stroba, przewodniczący Komisji Episkopatu do spraw Katechizacji zwrócił się do Wydziału Teologii KUL o pomoc. Na Wydziale Teologii KUL od 1958 r. istniała Sekcja Teologii Pastoralnej, ale bez katechetyki. 12 lutego 1964 r. odbyła się w Lublinie konferencja, w której wzięli udział: abp J. Stroba, ks. Marian Rechowicz – rektor KUL, o. Andrzej Ludwik Krupa – dziekan Wydziału Teologii, ks. Władysław Poplatek – prodziekan Wydziału i opiekun Sekcji Teologii Pastoralnej, ks. Ignacy Tokarczuk – adiunkt przy Sekcji Teologii Pastoralnej, ks. Franciszek Blachnicki – asystent przy Sekcji Teologii Pastoralnej. Postulatem Komisji Episkopatu do spraw Katechizacji było pilne przygotowanie nowych kadr katechetycznych. Wnioski i postulaty weszły na Radę Wydziału Teologii KUL 14 grudnia 1964 r. i uzyskały aprobatę. Uchwalono wówczas, by rozszerzyć, unowocześnić i nadać trwały charakter Sekcji Teologii Pastoralnej, w skład której odtąd weszła specjalizacja pedagogiczno-katechetyczna. Zorganizowanie specjalizacji powierzono ks. F. Blachnickiemu. Opracował on pierwszy projekt wykładów, seminariów i ćwiczeń. Pierwszymi pracownikami katechetyki byli ks. F. Blachnicki (katechetyka fundamentalna), ks. Jan Charytański dojeżdżający z Warszawy (katechetyka materialna) i ks. Edward Materski (dydaktyka katechezy).

Na Radzie Wydziału Teologii KUL 24 czerwca 1970 r. postanowiono, aby kierownikami specjalizacji byli pracownicy samodzielni. Ponieważ katechetyka nie miała jeszcze takiego pracownika, kuratorstwo powierzono ks. Piotrowi Porębie. W tym roku zaangażowano ks. Mieczysława Majewskiego. W 1971 r. przemianowano Katedrę Pedagogiki Katechetycznej na Katedrę Pedagogiczno-Katechetyczną. W 1972 r. opiekunem katechetyki został ks. Adam Ludwik Szafrański. W miejsce ks. J. Charytańskiego z Warszawy dojeżdżał ks. Roman Murawski (historia katechezy i katechetyka fundamentalna). Zatrudniono w tym roku na stanowisku asystenta ks. Zbigniewa Czerwińskiego (katechetyka materialna).

W 1973 r. ks. M. Majewski przeprowadził przewód habilitacyjny z katechetyki na podstawie rozprawy Antropologiczna koncepcja katechezy. Przemianowano ponownie nazwę katedry na Katedrę Katechetyki. W 1975 r. po zatwierdzeniu przez ministerstwo habilitacji Rada Wydziału Teologii KUL powierzyła kierownictwo katechetyki ks. M. Majewskiemu. W 1976 r. powołano dwóch nowych pracowników: ks. Mieczysława Rusieckiego (wykłady zlecone z historii katechezy i ćwiczenia z katechezy młodzieży) i ks. Stanisława Kulpaczyńskiego (psychologia i dydaktyka katechezy oraz ćwiczenia grup specjalnych). W 1979 r. do grona pracowników dołączono ks. Gerarda Kusza. W latach 1979-1982 ks. prof. M. Majewski pełnił funkcję kierownika ITP. W roku akad. 1986/87 zatrudniono w ITP na stanowisku asystenta-stażysty w Katedrze Katechetyki s. mgr H. Wrońską, a w roku następnym zatrudniono ks. mgr. S. Łabendowicza.

W 1989 r. ks. S. Kulpaczyński przeprowadził przewód habilitacyjny z katechetyki na podstawie rozprawy Katechetyczna dydaktyka modlitwy. W tym samym roku dotychczasowa Katedra Katechetyki została podzielona na dwie: Katedrę Katechetyki Integralnej i Katedrę Katechetyki Psychologiczno-Katechetycznej. Tej pierwszej kierownikiem został ks. prof. M. Majewski, a drugą powierzono ks. S. Kulpaczyńskiemu, który w 1996 r. otrzymał tytuł profesora KUL, a w 2003 r. po opublikowaniu książki Symbole w odbiorze katechizowanych dzieci Prezydent RP nadał mu tytuł profesora zwyczajnego.

W roku akad. 1993/1994 stanowisko asystenta w Katedrze Katechetyki Integralnej otrzymał ks. dr Maciej Napieralski, a po nim w roku akad. 1996/1997 obowiązki przejął ks. dr Tadeusz Nosek. W tym samym roku na stanowisku asystenta w Katedrze Katechetyki Psychologiczno-Pedagogicznej została zatrudniona mgr Helena Słotwińska. Po tragicznej śmierci ks. prof. M. Majewskiego w 1999 r. kuratorem Katedry Katechetyki Integralnej został ks. prof. S. Kulpaczyński. W roku akad. 1999/2000 na stanowisku asystenta został zatrudniony w Katedrze Katechetyki Integralnej ks. dr M. Zając, przejmując wykłady i ćwiczenia po ks. T. Nosku, a w następnym roku przy tej samej Katedrze został zatrudniony ks. dr A. Kiciński, przejmując wykłady i ćwiczenia po ks. S. Łabendowiczu.

Helena Słotwińska 11 maja 2004 r. uzyskała stopień doktora habilitowanego na podstawie dorobku naukowego i rozprawy habilitacyjnej Kształtowanie postaw religijnych na katechezie. Od 1 października 2004 r. została kierownikiem Katedry Katechetyki Integralnej. W 2005 r. otrzymała stanowisko profesora nadzwyczajnego KUL, a w 2009 r. po opublikowaniu książki Błogosławieństwo osób w katechezie. Studium katechetyczno-liturgiczne w świetle rytuału: Obrzędy błogosławieństwa dostosowane do zwyczajów polskich prezydent RP nadał H. Słotwińskiej tytuł profesora zwyczajnego.

W roku akad. 2003/2004 na stanowisku asystenta w Katedrze Katechetyki Psychologiczno-Pedagogicznej został zatrudniony ks. dr P. Mąkosa, który przejął ćwiczenia z dydaktyki po o. mgr. W. Kowalskim. W tym czasie ćwiczenia z dydaktyki na kierunku teologii niestacjonarnej prowadził ks. mgr. P. Kowalczuk. Od rok akad. 2005/2006 do 2009/2010 wykłady zlecone na Specjalizacji Katechetyki prowadziła dr M. Kobiałka.

Ks. Marian Zając 6 października 2006 r. uzyskał stopień doktora habilitowanego na podstawie dorobku naukowego i rozprawy habilitacyjnej Katecheza maryjna w Polsce w latach 1905-2005. 1 marca 2007 r. został kierownikiem nowo powstałej Katedry Katechetyki Fundamentalnej. 1 października 2008 r. ks. M. Zając otrzymał stanowisko profesora nadzwyczajnego KUL. Od roku akad. 2007/2008 zajęcia na Specjalizacji Katechetyki podjęli wykładowcy MSD w Lublinie ks. dr Piotr Goliszek i ks. dr Ryszard Podpora.

Halina Wrońska CMW 8 kwietnia 2008 r. uzyskała stopień doktora habilitowanego na podstawie dorobku naukowego i rozprawy habilitacyjnej Katecheza a małe grupy szkolne i parafialne. Studium pastoralno-katechetyczne. 1 października 2008 r. została kierownikiem nowo powstałej Katedry Katechetyki Formalnej. W roku 2010 s. H. Wrońska otrzymała stanowisko profesora nadzwyczajnego KUL.

Ks. Andrzej Kiciński 13 maja 2008 r. uzyskał stopień doktora habilitowanego na podstawie dorobku naukowego i rozprawy habilitacyjnej Katecheza osób z niepełnosprawnością intelektualną w Polsce po Soborze Watykańskim II. 1 października 2007 r. został kierownikiem nowo powstałej Katedry Katechetyki Szczegółowej. 1 października 2010 r. ks. A. Kiciński otrzymał stanowisko profesora nadzwyczajnego KUL.

Ks. Paweł Mąkosa 8 czerwca 2010 r. uzyskał stopień doktora habilitowanego na podstawie dorobku naukowego i rozprawy habilitacyjnej Katecheza młodzieży gimnazjalnej w Polsce. Stan aktualny i perspektywy rozwoju.

W ostatnich latach pracownicy Specjalizacji Katechetyki zostali powołani przez Komisję Wychowania KEP do pełnienia różnych funkcji, m.in. konsultora Komisji Wychowania KEP, rzeczoznawcy do spraw oceny programów nauczania religii i podręczników katechetycznych oraz są członkami zespołu powołanego do nowelizacji Podstawy programowej katechezy i Programu nauczania religii.

 

2. Kierunki badań

 

W kierunkach badań Specjalizacji Katechetyki trzeba wziąć pod uwagę rozprawy opublikowane przez pracowników i prace dyplomowe studentów. Pierwsze z tej racji, że są łatwo dostępne i będą omówione we współczesnych kierunkach badań, nie będą tutaj omówione. Drugim ze względu na liczbę (115 doktoratów i prawie 700 magisteriów) zostanie poświęcone więcej miejsca. Należy jednak podkreślić, że już na początku rozwoju polskiej katechetyki dwóch nieżyjących i to lubelskich profesorów podjęło naukową próbę opracowania katechetyki fundamentalnej. Ks. F. Blachnicki usiłował wykorzystać osiągnięcia odnowy kerygmatycznej, a ks. M. Majewski zdobycze orientacji antropologicznej.

 

2.1. Historia katechezy

 

Ważnym kierunkiem badań Specjalizacji Katechetyki KUL jest historia katechezy, która stanowi integralną część katechetyki. Posługa katechetyczna jest w dziejach Kościoła rzeczywistością dynamiczną i żywą, stanowi jeden z istotnych elementów ewangelizacji. Katechezą polską w różnych okresach historycznych, jej formami i organizacją a zwłaszcza realizacją odnowy katechetycznej w Polsce po Soborze Watykańskim II zajmowali się: ks. R. Drozd. Realizacja odnowy katechetycznej Soboru Watykańskiego II w Archidiecezji Wrocławskiej. Lb 1979, ks. K. Nycz. Realizacja odnowy katechetycznej Soboru Watykańskiego II w Archidiecezji Krakowskiej. Lb 1981, ks. W. Więcek. Świadomość i realizacja odnowy katechetycznej Soboru Watykańskiego II w diecezji warmińskiej. Lb 1985, ks. M. Cogiel. Odnowa katechetyczna w diecezji katowickiej po Soborze Watykańskim II. Lb 1988, ks. J. Doppke. Struktury i środowiska katechetyczne w Polsce po II wojnie światowej. Lb 1989, ks. J. Zimny. Duszpasterstwo katechetyczne w szkole średniej diecezji przemyskiej w okresie międzywojennym. Lb 1991, ks. M. Korgul, Katechizacja w Archidiecezji Wrocławskiej w latach 1945-1992. Lb 1993, ks. T. Kocór. Świadomość i realizacja odnowy katechetycznej w diecezji przemyskiej po Soborze Watykański II. Lb 1994, ks. J. Michalski. Polska katecheza parafialna po Soborze Watykańskim II. Studium pastoralno-katechetyczne. Lb 1994, ks. M. Zając. Katecheza w diecezji tarnowskiej w okresie posługi biskupiej J. Ablewicza. Studium pastoralno-katechetyczne. Lb 1996, ks. S. Jeż. Uwarunkowania i organizacja katechizacji w Archidiecezji Warszawskiej w latach 1948-1981. Lb 1996, ks. J. Szczepaniak. Starania Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce latach 1918-1927 o nauczanie i wychowanie religijne w szkole. Lb 1997, ks. G. Bliźniak. Katechizacja dzieci i młodzieży na terenie powiatu rzeszowskiego podczas hitlerowskiej okupacji. Lb 1997, ks. K. Budzyń. Stan katechizacji w diecezji rzeszowskiej w latach 1992-2000. Studium teoretyczno-empiryczne na podstawie badań własnych wybranych grup katechetów. Lb 2003, ks. M. Paluszkiewicz. Katechizacja szkolna w diecezji siedleckiej w latach 1991-2004. Studium teoretyczno-empiryczne na podstawie badań wybranych grup katechetów. Lb 2007, ks. P. Kindracki. Katechizacja dzieci i młodzieży w diecezji siedleckiej w latach 1961-1990. Lb 2007.

 

2.2. Twórczość katechetyków

 

Osobny kierunek badań stanowią prace poświęcone działalności i twórczości wybitnych katechetyków i katechetów oraz pedagogów. Oto one: ks. M. Rusiecki. Poglądy i działalność katechetyczno-pedagogiczna ks. Z. Bielawskiego. Lb 1974, ks. J. Mrukwa. Działalność Jana Ignacego Felbigera i jego zasługi dla katechezy w Galicji. Lb 1977, s. J. Chmielewska. Św. W. Palotti jako katecheta. Lb 1979, ks. T. Zasępa. Gabriel Moran jako katechetyk. Lb 1981, ks. A. Maciąg. Koncepcja życia wewnętrznego w świetle warstwicowej teorii wychowania S. Kunowskiego. Lb 1986, ks. B. Połeć. Metodyka katechetyczna Ks. Walentego Gadowskiego. Lb 1999, ks. K. Baryga. Katecheza w warstwicowej teorii wychowania Stefana Kunowskiego. Lb 2000, ks. P. Mąkosa. Wkład Księdza Profesora Mieczysława Majewskiego w rozwój katechetyki polskiej. Lb 2001, ks. M. Chmielewski. Katechetyczno-homiletyczna działalność O. Henryka Pagiewskiego (1931-2000). Lb 2007.

 

2.3. Podmiot katechezy

 

Katecheta jest to osoba świecka lub duchowna, która w imieniu Kościoła dokonuje chrześcijańskiego wtajemniczenia, kształcenia i wychowania. Katecheta przeżywa i głosi doświadczenie Ewangelii urzeczywistniającej się w Kościele. Katecheta jest oficjalnym świadkiem wiary Kościoła. Uczestniczy w misji głoszenia ewangelii przez zaangażowanie w katechizację, na podstawie misji kanonicznej i odpowiedniego przygotowania teologicznego, pedagogiczno-dydaktycznego, psychologicznego i duchowego. Badaniom podmiotu katechetycznego poświęcone były rozprawy: ks. S. Jackowski. Katecheta młodzieży jako wychowawca w posoborowej odnowie katechetycznej. Lb 1974, ks. J. Pichorz. Formacja świeckich katechetów w ich opinii. Lb 1975, K. Czerwińska. Katecheta świecki w literaturze posoborowej. Lb 1979, ks. M. Gałęziewski. Koło Katechetek w Archidiecezji warszawskiej w latach 1918-1939. Lb 1980, ks. J. Górecki. Katecheta w świadomości młodzieży dorastającej na przykładzie parafii Sulejówek. Lb 1980, s. K. Szweda. Postawy katechetów wobec katechezy. Studium teoretyczno-empiryczne na podstawie badań własnych katechetów w Ośrodku Katechetycznym w Bydgoszczy. Lb 2001, ks. D. Pudełko. Katecheta współczesny w stylu systemu prewencyjnego św. Jana Bosko. Lb 2003, o. A. Bochm. Formacja katechetów we Włoszech na podstawie dokumentów Kościoła i literatury w latach 1984-2002. Lb 2004, ks. K. Zegan. Posługa wybranych grup katechetów w Diecezji kieleckiej, w środowisku szkolnym. Studium teoretyczno-empiryczne na podstawie badań własnych. Lb 2004, ks. J. Czerkawski. Liturgiczna formacja katechetów. Lb 2005, s. G.W. Dryl. Duchowa formacja katechetów. Lb 2006, ks. K. Dyrda. Modlitewna formacja katechetów. Lb 2007. Obraz katechety w większości prac badawczych rozpatrywany był w kluczu retrospektywnym, aktualnym i postulowanym. Badania wykazały, że tożsamość katechety jest wieloaspektowa i uwarunkowana stanem życia w Kościele (biskup, prezbiter, rodzic, osoba zakonna i świecka), i sytuacją historyczną (katecheta rodzinny, parafialny i szkolny).

 

2.4. Przedmiot katechezy

 

Kolejny kierunek badań Specjalizacji Katechetyki KUL dotyczy przedmiotu katechezy. Słowo Boże jest źródłem, z którego katecheza czerpie swoje orędzie. Badania dotyczyły nie tylko zasad metodologicznych przedstawiania orędzia ewangelicznego w katechezie, lecz były również poświęcone uwarunkowaniom okolicznościowym i sytuacją wiary katechizowanego. O roli Pisma Świętego w katechezie pisali: ks. G. Kusz. Koncepcja katechezy biblijnej według B. Drehera. Lb 1977, R. Pasternak. Przepowiadanie Chrystusa w katechezie kerygmatycznej. Lb 1978, S.K. Wawrzynów. Koncepcja katechezy biblijnej według A. Höfera. Lb 1993, ks. J. Misiewicz. Adaptacja tekstów biblijnych do rozwoju psychicznego dzieci w polskich powojennych podręcznikach katechetycznych. Lb 1995, ks. J. Kochel. Katecheza ewangelizacyjna w nauczaniu pastoralnym Carlo Maria Kard. Martiniego. Lb 1999, ks. R. Buchta. Znajomość przypowieści ewangelicznych u katechizowanych maturzystów z liceów ogólnokształcących w Rudzie Śląskiej. Lb 2003, s. A. Klich. Pismo święte w polskiej katechezie posoborowej. Zasady i sposoby ich stosowania. Lb 2004, M.E. Kondzior. Znajomość określeń biblijnych u katechizowanych maturzystów z wybranych liceów ogólnokształcących w Białymstoku. Lb 2006, ks. S. Piekielnik. Znajomość i rozumienie wyrażeń biblijnych u katechizowanych maturzystów z wybranych liceów ogólnokształcących w Radomiu. Lb 2008, ks. R. Strus. Wychowanie patriotyczne na katechezie. Studium w oparciu o wybrane podręczniki do nauczania religii w klasach gimnazjalnych. Lb 2009.

 

5. Adresat katechezy

 

Kolejnym kierunkiem badań, który zasługuje na podkreślenie, jest katecheza dostosowana do różnego wieku. Z jednej strony bowiem wiara uczestniczy w rozwoju osoby, a z drugiej każda faza życia jest wystawiona na wyzwanie nadania jej charakteru chrześcijańskiego. Mają więc uzasadnienie badania zróżnicowane i komplementarne katechezy dostosowane do wieku, wywołane potrzebami i zdolnościami adresatów katechezy.

O katechezie dorosłych pisali: ks. R. Niparko. Katecheza dorosłych w świetle nauki Soboru Watykańskiego II i współczesnej literatury katechetycznej. Lb 1977, ks. J. Zimniak. Katecheza rodzinna w twórczości P. Ranweza. Lb 1979, ks. T. Panuś. Katecheza dorosłych w świetle Synodu Krakowskiego. Lb 1992, E. Osewska. Współczesna katecheza rodzinna. Studium pastoralno-katechetyczne. Lb 1993, ks. R. Sarek. Katecheza dorosłych w posłudze pastoralnej Ks. Bpa Wilhelma Pluty. Studium pastoralno-katechetyczne. Lb 1997.

O katechezie dzieci pisali: ks. A. Koterla. Model katechezy dzieci przedszkolnych. Lb 1983, s. B. Młynarska. Katecheza dzieci inspirowana polskim programem z roku 1971 w kontekście katechezy integralnej. Lb 1991, M. Kobiałka. Znajomość Jezusa Chrystusa u katechizowanych dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Studium teoretyczno-empiryczne na podstawie badań własnych dzieci 6 i 10 letnich. Lb 2004.

O katechezie młodzieży pisali: ks. S. Jackowski. Katecheza młodzieży w środowisku polskim w świetle soborowych założeń duszpasterstwa. Lb 1977, ks. H. Łuczak. Katecheza młodzieży w Polsce w świetle programu z roku 1971. Lb 1986, ks. R. Podpora. Katecheza młodzieży w świetle przemówień papieskich podczas pielgrzymek zagranicznych. Lb 1992, ks. K. Skoczylas. Akceptacja wartości religijno-moralnych katechizowanej młodzieży w środowisku szkolnym. Lb 1994, ks. T. Nosek. Pastoralno-katechetyczna troska Kościoła o młodzież w świetle polskich dokumentów synodalnych po Soborze Watykańskim II. Lb 1995, ks. W. Janiga. Akceptacja wartości religijno-moralnych katechizowanej młodzieży w środowisku szkolnym. Studium porównawcze na przykładzie Zespołu Szkół Zawodowych nr 2 i Liceum Ogólnokształcącego im. Króla Stanisława Leszczyńskiego w Jaśle. Lb 1999, A. Zellma. Konflikty młodzieżowe i próby ich rozwiązywania na katechezie. Studium teoretyczno-empiryczne na przykładzie własnych badań wybranych grup maturzystów. Lb 1997, H. Słotwińska. Katechizacja w szkole w opinii katechizowanych ósmoklasistów i maturzystów. Studium teoretyczno-empiryczne na podstawie badań przeprowadzonych w Leżajsku. Lb 1998, o. T. Hrynczyszyn. Postawy młodzieży katechizowanej wobec sakramentu pokuty i pojednania. Studium teoretyczno-empiryczne na podstawie badań wybranych klas X-XI szkół średnich we Lwowie. Lb 2003, o. E. Gołąbek. Modlitwa katechizowanej młodzieży uczestniczącej w rekolekcjach na Górze Świętej Anny. Lb 2003, ks. K. Borecki. Dialog w katechezie młodzieży. Lb 2003, ks. T. Marchwiak. Wychowanie moralne w katechezie młodzieży. Studium wybranych aspektów wychowania moralnego na podstawie podręczników katechezy ponadgimnazjalnej. Lb 2005.

O katechezie specjalnej oprócz ks. A. Kicińskiego, pisał m.in. ks. J. Szeląg. Rodzina miejscem katechezy dzieci autystycznych. Lb 2009.

 

3. Działalność społeczna

 

Działalność Specjalizacji Katechetyki nie ogranicza się do dydaktyki i badań naukowych. Specjalizacja ma szerokie kontakty ze znaczącymi osobami i instytucjami tak w kraju, jak i zagranicą. Organizuje ogólnopolskie i studenckie sympozja. Pracownicy i studenci maja znaczący udział w różnorodnych pracach Kościoła polskiego.

W Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II od prawie 40 lat organizowane są ogólnopolskie sympozja katechetyczne oraz katechetyczne sesje naukowe. Inicjatywy te podejmowane są w celu poszukiwań naukowych dotyczących katechetyki i katechezy oraz z troski o permanentną formację katechetów, którzy realizują praktykę katechetyczną w nieustannie zmieniającej się rzeczywistości. Tematy ogólnopolskich sympozjów katechetycznych na KUL-u odzwierciedlają szeroką gamę podjętych problemów katechetycznych. Odbyły się następujące sympozja: I. Ramowy program katechizacji (1971), II. 75-lecie działalności salezjanów w Polsce (1974), III. Katecheza wobec problemów laicyzacji (1976), IV. Katecheza we współczesnym świecie w ujęciu Synodu Biskupów w Rzymie (1977), V. Katecheza dorosłych (1978), VI. „Catechesi tradendae” Jana Pawła II (22-23.02.1980), VII. Katecheza a reorganizacja szkolnictwa (28-29.11.1980), VIII. Pomoce katechetyczno-dydaktyczne (1982), IX. Patologia społeczna wśród młodzieży (1984), X. Odrodzenie duchowe młodzieży polskiej (1985), XI. Religioznawstwo w katechezie (1986), XII. Eucharystia w parafii (23-24.02.1987), XIII. Wychowanie chrześcijańskie w duchu św. Jana Bosko (26-27.11.1987), XIV. Formacja katechetów (1989), XV. Katechizacja w szkole (1990), XVI. Realizacja katechezy różnymi metodami (1993), XVII. Postawy katechetów (1995), XVIII. Aktywizowanie katechizowanych (1997), XIX. Dialog w katechezie (1998), XX. Celebracje w katechezie (1999), XXI. Jezus Chrystus – centrum katechizacji (2000), XXII. Ocena w katechezie (2001), XXIII. Modlitwa w katechezie (2002), XXIV. Katecheza młodzieży (2003), XXV. Środki audiowizualne w katechezie (2004), XXVI. Rodzina, parafia, szkoła (2005), XXVII. W poszukiwaniu nowych metod katechetycznych (2006), XXVIII. Siedem sakramentów świętych (2007), XXIX. Obecność Biblii w katechezie (2008). XXX. Katecheza dzieci (2009). XXXI. Katecheza w szkole współczesnej (2010).

Oryginalną w Polsce jest stała współpraca pomiędzy specjalizacjami katechetyki z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego (wcześniej ATK) i Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Od 1966 r. w myśl historycznych inicjatorów tych spotkań, sługi Bożego ks. F. Blachnickiego i ks. M. Majewskiego oraz ks. J. Charytańskiego przyszli działacze katechetyczni spotykają się i zapoznają się ze sobą w czasie studiów, by móc później zgodnie działać. Początkowo prelekcje wygłaszali wykładowcy, ale z czasem zmieniono formułę i zjazdy projektowali i kierowali przedstawiciele Kół Naukowych Katechetyki obu uczelni. Do tej pory odbyło się XXXVII sympozjów międzyuczelnianych. Spotkania odbywają się w jednym roku w Lublinie, a w następnym w Warszawie.

Specjalizacja Katechetyki KUL zapraszała wielu gości zagranicznych, aby stale poznawać doświadczenie katechetyczne innych kościołów lokalnych. Referaty na KUL-u wygłosili: ks. A. Exeler z Münster, ks. G. Vigeleisen ze Strasburga, G. Stachel z Moguncji, ks. J. Gevaert SDB z Papieskiego Uniwersytetu Salezjańskiego w Rzymie, G. Müller z Rottenburga, H. von Mallincrodt z Niemiec, D. Emeis z Niemiec, ks. V. Nocke i ks. Fuchs z Duisburga, ks. Bitter z Bonn, kard. H. Volk z Moguncji, br. H. Lombaerts FSC z Uniwersytetu Katolickiego w Leuven z Belgii i ks. rektor G. Saba z Istituto Euromeditareneo z Tempio Pausania z regionu Sardynia z Włoch, ks. Vincenzo Annicchiarico dyrektor ds. nauczania religii w szkole Konferencji Episkopatu Włoch.

Tradycją sympozjów w KUL jest stała obecność biskupów Kościoła w Polsce. Wśród licznych hierarchów referaty głosili: kard. Karol Wojtyła, abp Jerzy Stroba, abp Kazimierz Nycz, bp Edward Materski, bp Kazimierz Ryczan, bp Piotr Bednarczyk, bp Janusz Zimniak, bp Wacław Świerzawski, bp Gerard Kusz i bp Ignacy Dec. Czterech polskich biskupów to absolwenci katechetyki KUL: abp dr K. Nycz, bp dr Janusz Zimniak, bp dr G. Kusz i bp dr M. Mendyk.

Znaczącą w historii Specjalizacji Katechetyki KUL były przygotowane podręczniki do katechezy młodzieży oraz katechizm polsko-niemiecki do Pierwszej Komunii Świętej. Pracownicy Specjalizacji Katechetyki należą z wyboru do następujących organizacji międzynarodowych: Deutscher Katecheten Verein e. V. Monachium, Rada programowa polsko-niemieckiego czasopisma „Keryks”, Europejskie Stowarzyszenie Teologów Katolickich, L’Equipe Européenne de Catéchèse (EEC), Comitato Scientifico per il Dialogo Interculturale ed Interreligioso. Aktywnie uczestniczą również w pracach Komisji Wychowania Katolickiego Konferencji Episkopatu Polski i Sekcji Wykładowców Katechetyki w Polsce. Wchodzą w skład różnych towarzystw naukowych: Towarzystwo Naukowe Franciszka Salezego, Polskie Towarzystwo Teologiczne w Krakowie, Lubelskie Towarzystwo Naukowe, Towarzystwo Naukowe KUL. Pracują w radach naukowych następujących czasopism: Katecheta, Roczniki Teologiczne, Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie, Świat i Słowo, Seminare, Warmińskie Studia Teologiczne, Poznańskie Studia Teologiczne, Zeszyty Formacji Katechetów, Teologiczne Studia Siedleckie.

 

4. Aktualna struktura i kierunki badań Specjalizacji Katechetyki

 

Od roku akad. 2008/2009 w skład Specjalizacji Katechetyki wchodzi pięć katedr, które prowadzą badania naukowe.

Katecheza, której celem jest kształtowanie dojrzałej wiary, realizuje się nie tylko na płaszczyźnie nadprzyrodzonej, ale również na płaszczyźnie naturalnej, humanistycznej. W związku z tym przedmiotem badań w Katedrze Katechetyki Formalnej są zagadnienia psychologiczne, badania ludzkiej osoby i jej praw rozwojowych. Prowadzi się również badania socjologiczne dotyczące środowiska, które wpływa na rozwój człowieka, a tym samym także na rozwój wiary i moralności. Katechetyka formalna zajmuje się także zagadnieniami dydaktycznymi i metodycznymi, których opracowanie przyczynia się do rozwoju świadomej religijności katechizowanego.

Przedmiotem badań prowadzonych w Katedrze Katechetyki Fundamentalnej są zagadnienia związane z teologią katechezy, katechezą inicjacyjną, formacją katechetów, historią katechezy, katechezą maryjną w Polsce, utrzymaniem dyscypliny i ładu w katechezie, dydaktyką katechetyczną, wyzwaniami duszpasterskimi i katechetycznymi Kościoła wobec problemu emigracji zarobkowej oraz nauczaniem religii w wielokulturowej Europie. Najnowsze badania, które podejmuje katedra dotyczą katechezy w kontekście systemów edukacyjnych Unii Europejskiej oraz katechezy dzieci w wieku szkolnym. Prowadzone badania wynikają z aktualnych wyzwań edukacyjnych wskazanych przez dokumenty nauczania Kościoła, państwowe dokumenty oświatowe oraz dyrektywy Unii Europejskiej regulujące nauczanie religii w szkole. Zmierzają one również do podniesienia jakości kształcenia przyszłych nauczycieli religii. Badania te prowadzone są również we współpracy z międzynarodowymi ośrodkami takimi jak: Uppsala w Szwecji, Cluj w Rumunii, Nijmegen w Holandii, Hannover w Niemczech. Kierownik Katedry Katechetyki Fundamentalnej utrzymuje naukowe kontakty i prowadzi wykłady zlecone w następujących uczelniach: Papieska Akademia Teologiczna w Krakowie Wydział Teologiczny Sekcja w Tarnowie, Instytut Teologiczny w Sandomierzu, Świętokrzyskie Centrum Edukacji w Kielcach.

Przedmiotem badań w Katedrze Katechetyki Integralnej jest rzeczywistość postaw religijnych oraz możliwość ich kształtowania na katechezie a także ułatwienie katechetom zrozumienia struktury i dynamizmów postaw a także świadomego ich formowania. Kolejnym kierunkiem badań jest próba wydobycia z Obrzędów błogosławieństw dostosowanych do zwyczajów diecezji polskich zasadniczych treści teologicznych, aby można było nimi ubogacić przepowiadanie katechetyczne. Najnowszym kierunkiem badań jest problematyka dotycząca pedagogiki religii.

W ramach działania Katedry Katechetyki Psychologiczno-Pedagogicznej prowadzone były, pod kierunkiem ks. S. Kulpaczyńskiego badania (także empiryczne) w różnych środowiskach szkolnych i parafialnych w następujących obszarach: Eucharystia w świadomości dzieci i młodzieży; obraz katechety retrospektywny, aktualny i postulatywny; ocenianie na lekcjach religii; wzory osobowe w katechezie; zadania domowe itp. Wiele badań poświęconych zostało kwestiom metodycznym nauczania religii, a także analizie podręczników do nauczania religii w różnych aspektach treściowych. Z kolei ks. dr hab. P. Mąkosa prowadzi badania z zakresu wykorzystania technologii informacyjnej w nauczaniu religii, katechezy młodzieży, aspektów prawnych nauczania religii w polskim systemie oświaty, a także koncepcji edukacji religijnej w Europie i Ameryce Północnej.

W Katedrze Katechetyki Szczegółowej prowadzi się badania z zakresu katechetyki szczegółowej. Przedmiotem badań jest praktyczna posługa katechetyczna Kościoła w Polsce i zagranicą oraz teologiczne podstawy, formy i metody posługi katechetycznej Kościoła, a także jej odnowa. Wiodącym kierunkiem badań jest katechetyka i katecheza specjalna – tak w wymiarze teoretycznej refleksji nad zasadami kierującymi tą posługą, jak i nad praktyką katechetyczną. Następną grupę badań stanowi katecheza dostosowana do wieku uczestnika katechezy, ze szczególnym uwzględnieniem katechezy dorosłych i katechezy rodzinnej. Trzecia grupa badań dotyczy podstaw formacji katechetów (teologicznych, pedagogiczno-dydaktycznych, psychologicznych i duchowych). Badania te prowadzone są również we współpracy z Papieskim Uniwersytetem Salezjańskim w Rzymie i z Istituto Euromeditareneo z Tempio Pausania z regionu Sardynia z Włoch.

 

Opracował: ks. Andrzej Kiciński, kierownik specjalizacji Katechetyki KUL. Pełny tekst z dokumentacją bibliograficzną zob. A. Kiciński. Katechetyka na KUL-u. „Katecheta” 53:2009 nr 11 s. 12-20. Zob. także. 50 lat teologii pastoralnej na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II. Red. Cz. Krakowiak, W. Przygoda, A. Kiciński, M. Wyrostkiewicz. Lublin: KUL 2009.