Streszczenie

Uwzględniając dotychczasowe doświadczenia w badaniach nad systemami okupacji krajów Osi w trakcie II wojny światowej a szczególnie dominującej III Rzeszy niemieckiej, wydaje się, że występują w tym zakresie duże braki a stan tych badań można uznać za daleko niewystarczający.

Słabością istniejących badań jest ograniczenie się do polityki okupacyjnej i struktur formalnych, czyli ich pewna wycinkowość. Rzadko uwzględnia się w nich dokumentacje porównawczą, ukazującą całościowe kształtowanie się struktur organizacyjnych zarządów okupacyjnych z uwzględnieniem całokształtu doświadczenia oraz zbiorczego mechanizmu funkcjonowania, przy wykazaniu także jego efektywności.

Celem niniejszego artykułu jest, próba ustalenia, czy i o ile wypełnianie okupacji lub innych form władztwa przez III Rzeszę hitlerowską nad innymi terytoriami państwowymi czy narodami stanowiło system polityczno-prawny, jak kształtowały się różne postacie władania nad poszczególnymi terytoriami i wobec podbitej ludności w określonej sytuacji prawnej, społeczno-gospodarczej i politycznej. Należy przy tym podkreślić, że pojęcie „okupacja” używane powszechnie w historii politycznej tego okresu, nie wystarczy do poprawnego opisu zjawiska w języku nauki prawa. Jest ono zbyt ogólne i prawnicze nieadekwatne do stanu prawnego ziem zajętych lub kontrolowanych przez Niemcy i to zarówno tych anektowanych w sposób bezprawny (takich jak „eingegliederte Ostgebiete” w Polsce) jak i tych które zostały podporządkowane politycznie z pozbawieniem zamieszkałych tam narodów ich suwerennej władzy politycznej (takich jak Protektorat Czech i Moraw) i wreszcie tych, które zostały jedynie włączone przymusowo w orbitę wpływów III Rzeszy z utrzymaniem w nich rządów satelickich (np. Słowacja).

Słowa Kluczowe: systemy prawne w okresie II Wojny Światowej, Akademia Prawa Niemieckiego, prawo narodów, prawo międzynarodowe, occupatio bellica, debellatio, Konwencja Haska, Regierungsverwaltung, Kolonialverwalutng, Aufsichtsverwaltung, Grossraum, Besatzungsrichtungen, zasada wodzostwa, III Rzesza, I Republika Słowacka, Protektorat Czech i Moraw, Generalne Gubernatorstwo, II Wojna Światowa, typy i systemy okupacji, ekonomia na terenach kupowanych, polityka kulturowa i kulturalna, reżim okupacyjny, eksterminacja ludności, zbrodnie wojenne, aparat represji, Republika Weimarska, Hlinkowa Gwardia, HSPL, Hlinkowa Słowacka Partia Ludowa, Gestapo, SS, NSDAP, Einsatzgruppe, RSHA, Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy, Urząd Protektora Rzeszy.