JEDNOŚĆ EUROPY
Bibliografia adnotowana wypowiedzi

Krótkie adnotacje do poszczególnych pozycji bibliograficznych mają zorientować Czytelnika w bogactwie poruszanych przez Papieża tematów, a także pomóc w dotarciu do interesujących go zagadnień. W nawiasach kwadratowych, znajdujących się w poszczególnych notach, podany został numer w przemówieniu lub homilii, w którym poruszana jest określona tematyka. Brak takiego numeru oznacza, iż dany tekst nie posiada wewnętrznej numeracji.

1979

1. Europejska odpowiedzialność i solidarność (Przemówienie do Prezydium Parlamentu Europejskiego, 5 IV), NP II, 1, s. 334-336; toż: Responsabilità e solidarietà nel cammino dell'Europa, IGP II, [1], s. 796-799.

Jedność Europy budowana jest przez ludzi, mieszkańców Europy. Narzędziem tego budowania są instytucje i organizmy międzynarodowe. Ich działalność musi odpowiadać rzeczywistym potrzebom historycznie ukształtowanych krajów, regionów, wspólnot lokalnych oraz poszczególnych ludzi, czego "testem sprawdzającym jest uszanowanie podstawowych praw osoby ludzkiej".

2. Misja Kościoła dla postępu ludów (Przemówienie w Belwederze, Warszawa, 2 VI), NP II, 1, s. 595-597; toż: La missione della Chiesa per il progresso dei popoli, IGP II, 1, s. 1379-1384.

Racją bytu państwa jest suwerenność społeczeństwa, narodu, ojczyzny. Pokój i zbliżenie między narodami musi opierać się na zasadzie poszanowania praw każdego narodu do istnienia, wolności, podmiotowości społeczno-politycznej, własnej kultury i cywilizacji. Z tej zasady czerpią swą wartość międzynarodowe sojusze i przymierza. Dzieje Polski czynią ją zdolną do uwrażliwiania narodów Europy na tę zasadę. Pragnie jej służyć także Stolica Apostolska i Kościół, który jest zainteresowany prawdziwym dobrem każdego człowieka, niezależnie od tego, z jakich przesłanek by ono wynikało.

3. Jedność duchowa chrześcijańskiej Europy (Homilia podczas Mszy świętej, Gniezno, 3 VI), NP II, 1, s. 606-611; toż: L'unità spirituale dell'Europa cristiana, IGP II, 1, s. 1399-1406.

Gniezno ze złożonymi w nim relikwiami św. Wojciecha symbolizuje polski Wieczernik; zakorzenione są w nim dzieje Polski i Kościoła w Polsce. Symbol ten przypomina też o początkach chrześcijaństwa pośród wszystkich narodów słowiańskich, a zarazem o wkładzie tych narodów w dzieje chrześcijaństwa w Europie. Jedność Europy wspiera się na dwóch równoprawnych tradycjach duchowych: zachodniej i wschodniej.

4. Wspólnie realizujemy Sobór (Przemówienie do biskupów Europy, 20 VI), NP II, 1, s. 742-745; toż: "Realizziamo insieme il Concilio", IGP II, 1, s. 1582-1587.

Vaticanum II podkreśla kolegialny charakter urzędu biskupa. Każdy biskup pozostając w łączności z innymi, powinien wraz z nimi podejmować te zadania, które są im wspólne. W przypadku Europy jest to sprawa ponownej ewangelizacji kontynentu. Musi ona uwzględniać dziedzictwo chrześcijańskie w Europie, tradycje i uwarunkowania poszczególnych narodów oraz obecną sytuację głębokiego zeświecczenia Europy.

5. Turcja: tygiel cywilizacji, łącznik między Azją i Europą (Przemówienie na lotnisku, Smyrna (Turcja), 30 XI), NP II, 2, s. 622-624; toż: La Turchia: crogiolo di civiltà, cerniera tra Asia ed Europa, IGP II, 2, s. 1293-1295.

Turcja od najdawniejszych czasów jest miejscem jednoczącego spotkania kultur wywodzących się z Europy i Azji. Jedność nowoczesnej Turcji opiera się na popieraniu dobra wspólnego, które może być realizowane przy jasnym rozróżnieniu sfery obywatelskiej i religijnej. Służy temu zasada wolności sumienia, religii, kultu i nauczania. Dobrze ukształtowane sumienia obywateli czerpią z inspiracji religijnej ideał moralny służący rozwojowi narodu i państwa.

1980

6. Jedność moralna i duchowa wszystkich narodów Europy (Orędzie do opata na Monte Cassino, 21 III), NP III, 1, s. 274-275; toż: L'unità morale e spirituale di tutti i popoli dell'Europa, IGP III, 1, s. 664-666.

Św. Benedykt, którego 1500-lecie urodzin obchodzimy, wskazuje na możliwość budowania jedności pośród narodów o różnej historii, tradycji i poziomie kulturalnym. Jego dzieło odwołuje się do wspólnej narodom Europy wiary w Boga, Ojca wszystkich. Jest to stale aktualne wyzwanie dla Europy, w której uczyniono sporo dla instytucjonalnego tworzenia coraz większej jedności, a która mimo to nadal jest podzielona.

7. Orędzie do uczestników europejskiego forum laikatu (28 VI), NP III, 1, s. 850-852.

Europa, tak ściśle związana z wiarą i kulturą chrześcijańską, stała się także kolebką ateizmu i nie jest obecnie w stanie odnaleźć swej duchowej tożsamości. Zadaniem świeckich chrześcijan jest tworzenie "nowego stylu życia", którego treścią jest miłość Chrystusa. Takie życie może być realną alternatywą dla rozpowszechnionego materializmu społeczeństw konsumpcyjnych.

8. Z dzieła świętych narodziła się cywilizacja europejska (Przemówienie na otwarcie kaplicy węgierskiej w podziemiach Bazyliki św. Piotra, 8 X), NP III, 2, s. 439-440; toż: La strada maestra per costruire un'Europa pacifica e veramente umana, IGP III, 2, s. 801-806.

Przyjęcie przez Węgry chrześcijaństwa wiąże się z początkiem jego cywilizacji. Przykłady wielu świętych tego narodu także dziś ukazują drogę budowania Europy solidarnej i prawdziwie ludzkiej, zdolnej do przezwyciężenia wszelkich konfliktów.

9. Jedność Europy w szerszej perspektywie (Przemówienie do dziennikarzy europejskich, 25 X), NP III, 2, s. 521-523; toż: L'unità europea in un orizzonte più vasto, IGP III, 2, s. 981-984.

Dziennikarze są zaangażowani w kształtowanie opinii publicznej krajów europejskich. Rodzi to wielką odpowiedzialność. Europa składająca się z wielu narodów i wspólnot o różnych tradycjach znajduje się na drodze do jedności, co wyraża się w odpowiednich inicjatywach politycznych i gospodarczych. Jednak bez odniesienia do wartości duchowych są one skazane na niepowodzenie. Do zadań dziennikarzy należy ukazywanie również tego najgłębszego wymiaru zachodzących przemian.

10. Europejska obrona praw człowieka (Przemówienie do prawników i sędziów Europejskiego Trybunału, 10 XI), NP III, 2, s. 581-584; toż: Attraverso la Commissione e la Corte la difesa europea dei diritti umani, IGP III, 2, s. 1113-1119.

U podstaw "ludzkiej Europy" znajduje się obraz człowieka nakreślony w Objawieniu chrześcijańskim, który Kościół uznaje i któremu służy. Do tego dzieła wniosła swój wkład Europejska Konwencja Praw Człowieka. W Europie uczyniono wiele w zakresie wychowania do poszanowania praw człowieka oraz ich instytucjonalnego zagwarantowania. Pełne ich poszanowanie możliwe jest tylko przy zapewnieniu każdemu prawa do życia i wolności religijnej. Prawomocność państwa bierze się z respektowania tych praw. Szczególną uwagę Kościół zwraca na znaczenie praw rodziny.

11. Klimat życzliwości jest konieczny do rozwoju współpracy (Przemówienie do "Grupy Demokratycznej" Parlamentu Europejskiego, 13 XI), NP III, 2, s. 596-597; toż: È necessario un clima favorevole allo sviluppo della collaborazione, IGP III, 2, s. 1146-1148.

Parlament Europejski jako instytucja budująca jedność kontynentu musi wyrażać jednomyślność ludzi ma bazie wartości cywilizacji. Wartość ta wyrasta z odczytania wartości każdej osoby, co powinno być zagwarantowane przez prawo i odpowiednie instytucje. W imię tak pojętej cywilizacji należy przezwyciężać obecne dolegliwości Europy, jak spadek liczby małżeństw i urodzin, zagrożenie życia, nadużywanie leków, egocentryzm.

12. Wkład do pokoju wśród narodów Europy (Przemówienie po powrocie z Republiki Federalnej Niemiec, 19 XI), NP III, 2, s. 709-710; toż: Pace tra i popoli e unità dei cristiani, IGP III, 2, s. 1375-1380.

Wizyta w Republice Federalnej Niemiec stała się m.in. okazją do przypomnienia znaczenia wielkich postaci dla Europy, takich jak św. Albert Wielki i św. Bonifacy, oraz wydarzeń, takich jak akt wyznania augsburskiego.

13. Święci Cyryl i Metody współpatronami Europy (List apostolski "Egregiae virtutis", 31 XII), NP III, 2, s. 913-915; toż: Lettera Apostolica "Egregiae Virtutis", IGP III, 2, 2, s. 1833-1839.

Ogłoszenie świętych Cyryla i Metodego współpatronami Europy jeszcze bardziej uwydatnia uniwersalny charakter dziedzictwa św. Benedykta ogłoszonego przez Pawła VI patronem Europy. Duchowa jedność Europy tworzona jest przez dwie równie ważne tradycje: wschodnią (grecką) i zachodnią (rzymską, łacińską).

1981

14. Patronowie wspólnego dziedzictwa kontynentu europejskiego (Homilia podczas Mszy świętej, 14 II), NP IV, 1, s. 145-147; toż: L'evangelizzazione é l'identità più profonda della Chiesa, IGP IV, 1, s. 293-297.

Święci Cyryl i Metody realizując swą misję w łączności z Kościołem Konstantynopola, przez który byli posłani, i Stolicą św. Piotra, przez którą zostali potwierdzeni, są dziś dla całego Kościoła wezwaniem do budowania jedności. Ich życie uświadamia nam jeszcze bardziej, że ewangelizacja jest łaską i właściwym powołaniem Kościoła.

15. Słowiański wkład w budowanie Kościoła (Przemówienie do pielgrzymów z Kroacji i Słowenii, 21 III), NP IV, 1, s. 351-353; toż: Il contributo slavo alla costruzione dell'Europa, IGP IV, 1, s. 727-731.

Św. Benedykt działając w czasach kryzysu kultury, mając na uwadze transcendetną wartość człowieka, przesycił wartościami duchowymi codzienną ludzką pracę. Podobny ideał przyświecał działalności św. Cyryla i Metodego pośród narodów słowiańskich. Tożsamość orędzia Ewangelii była środkiem wzajemnego poznania i współżycia między narodami Europy, tworząc wspólne dziedzictwo duchowe i kulturalne.

16. Środki społecznego przekazu w służbie społeczeństwa bardziej sprawiedliwego, wolnego i zjednoczonego (Przemówienie do uczestników prac Komisji Programowej Europejskiej Unii Radiowej, 3 IV), NP IV, 1, s. 414-416; toż: Impegno delle comunicazioni sociali per una società più giusta, libera e unita, IGP IV, 1, s. 867-872.

Stolica Apostolska docenia znaczenie środków społecznego przekazu, co się wyraża już w samym fakcie, że Radio Watykańskie jest jednym z członków-założycieli Europejskiej Unii Radiowej. Środki te, które zasadniczo służą dobrym celom, mogą też być użyte przeciw człowiekowi. Swoistym "paradygmatem" dobrze pełnionej funkcji mass mediów jest ich troska o prawidłowy rozwój dzieci w każdym społeczeństwie.

17. Posiadanie cennego dziedzictwa pociąga za sobą odpowiedzialność (Orędzie na uroczystość ku czci świętych Cyryla i Metodego w Velehradzie, 6 VII), NP IV, 2, s. 2-4; toż: Possedere un'eredità preziosa comporta una grande responsabilità, IGP IV, 2, s. 5-11.

Dziedzictwo świętych Cyryla i Metodego niesie wezwanie dla Kościoła do wierności nauce Apostołów i zachowywania jedności w wierze. Szczególnie kieruje się ono do tych, którzy są bezpośrednimi spadkobiercami Braci Sołuńskich. Dziedzictwo to i świadomość bolesnego podziału uniemożliwiającego dzielenie stołu i kielicha eucharystycznego, zaowocowało tzw. unionizmem, związanym z Velehradem.

18. Wspólne korzenie chrześcijańskie narodów Europy (Przemówienie do uczestników kolokwium, 6 XI), NP IV, 2, s. 246-248; toż: Cristo per salvare l'Europa e il mondo da ulteriori catastrofi, IGP IV, 2, s. 566-571.

Międzynarodowe kolokwium zorganizowane przez Uniwersytet Laterański i Katolicki Uniwersytet Lubelski jest okazją do przypomnienia dwóch nurtów - wschodniego i zachodniego - składających się na dziedzictwo Europy oraz uzmysłowienia palącej potrzeby obecności Chrystusa w obliczu głębokiego kryzysu kultury europejskiej. Historia odnajduje swój głęboko ludzki sens w historii zbawienia.

19. Dziedzictwo i posłannictwo (Przemówienie do uczestników kongresu "Kryzys Zachodu i posłannictwo duchowe Europy", 12 XI), NP IV, 2, s. 263-265; toż: L'importanza dell'eredità spirituale dell'Europa per il suo avvenire, IGP IV, 2, s. 610-613.

Diagnoza współczesnej Europy ukazuje wiele zagrożeń, przed którymi stają demokracje parlamentarne; sama Europa przyczyniła się do tej niebezpiecznej sytuacji. Orędzie chrześcijańskie, w którego centrum - także w życiu społecznym, gospodarczym i politycznym - znajduje się człowiek, ukształtowało tradycję praw człowieka, obecnych w wielu współczesnych konstytucjach i deklaracjach. Można mieć nadzieję, że podobnie jak to było w przeszłości, chrześcijaństwo i dziś zdolne jest dostarczyć Europie nowych impulsów do przebudzenia duchowego i kulturalnego.

1982

20. Kryzys Europy jest kryzysem chrześcijaństwa w Europie (Przemówienie do uczestników sympozjum, 5 X), ORpol. 3(1982) nr 10, s. 24-25; toż: La crisi della cultura europea é la crisi della cultura cristiana, IGP V, 3, s. 689-696.

Kościół, daleki od uświęcania aktualnych podziałów, swą uwagę zwraca ku całej i jednej Europie. Nie oznacza to niwelacji różnic pomiędzy narodami, kulturami, tradycjami, lecz raczej ich wzajemne ubogacanie. Losy chrześcijaństwa, Kościoła oraz Europy są tak ściśle powiązane, że kryzys Europy jest zarazem kryzysem chrześcijaństwa w Europie. Prądy umysłowe sprzeczne bądź przeciwstawne Ewangelii, będące wykwitem kultury europejskiej ostatnich kilku wieków, domagają się od chrześcijan bardziej zdecydowanego powrotu do Ewangelii.

21. Akt europejski (Santiago de Compostela, 9 XI), ORpol. 4(1983) nr 2, s. 29; toż: La vocazione umana e cristiana delle nazioni del continente europeo, IGP V, 3, s. 1257-1263.

W ciągu wieków cała Europa kształtowała swą tożsamość wokół orędzia Ewangelii głoszonego przez wielkich apostołów, takich jak św. Jakub. Jeszcze dziś jest ona zjednoczona wokół takich wartości zakorzenionych w Ewangelii, jak: godność osoby ludzkiej, sprawiedliwość, wolność, szacunek dla życia, duch inicjatywy, miłość rodzinna. Równocześnie jest poddana kryzysowi ideowemu, którego przejawem jest negacja Boga, nihilizm, ekonomizm. W ich obliczu aktualne jest wezwanie Europy do odnalezienia swych korzeni, chrześcijanie zaś winni powrócić do głębokich uzasadnień swej wiary.

22. Kościół wobec problemów rodziny w Europie (Przemówienie do uczestników sympozjum poświęconego duszpasterstwu rodzin w Europie, 26 XI), ORpol. 3(1982) nr 11-12, s. 26; toż: Creare una cultura matrimoniale e familiare, IGP V, 3, s. 1456-1460.

Rodzina jest fundamentem, na którym wspiera się dzieło duchowego odrodzenia Europy. W rodzinie kultura jest przekazywana kolejnym pokoleniom. Odrodzeniu zaś samej rodziny służy ukazanie najgłębszych motywów nauczania Kościoła na temat chrześcijańskich zasad życia w małżeństwie i rodzinie. Prawda poznana i głoszona powinna stać się prawdą przyjętą i przeżywaną. W tym duchu należy tworzyć chrześcijańską kulturę rodzinną i proponować ją całej Europie.

1983

23. Kulturalna wspólnota kontynentu nie jest zrozumiała bez chrześcijańskiego orędzia (Nieszpory Europejskie na Heldenplatz, Wiedeń, 10 IX), ORpol. 4(1983) nr 9, s. 1, 4; toż: Un'Europa unita dalla fede in Cristo, IGP VI, 2, s. 436-444.

Kulturalna wspólnota Europy jest niezrozumiała bez orędzia Ewangelii, które wraz z dziedzictwem starożytności wpłynęło na rozwój sztuki, wiedzy, oświaty, filozofii. Nade wszystko ukształtowało wizję człowieka i jego godności, czego konsekwencją było sformułowanie i ogłoszenie powszechnych praw człowieka. Tragiczne karty dziejów Europy, stojących w sprzeczności z tymi prawami, szczególnie każą zwrócić uwagę na konieczność ich respektowania, zwłaszcza zaś prawa do wolności religijnej.

24. Wydarzenie, które ocaliło kulturę i chrześcijaństwo Europy (Przemówienie na Kahlenbergu, Wiedeń, 13 IX), ORpol. 4(1983) nr 9, s. 17; toż: Fidatevi di Cristo!, IGP VI, 2, s. 526-530.

Wiktoria wiedeńska, która ocaliła chrześcijańską kulturę Europy, znajduje swe właściwe wyjaśnienie w perspektywie wiary. Ona to bowiem pozwoliła podjąć polskiemu królowi niebezpieczne wyzwanie. Jednakże właściwą miarą wiary każdego człowieka jest nawrócenie jego serca.

25. W znaku Krzyża rozważaliśmy historię i misję Europy (Przemówienie pożegnalne, Wiedeń, 13 IX), ORpol. 4(1983) nr 9, s. 21; toż: Nel segno della croce abbiamo meditato l'Europa, IGP VI, 2, s. 544-545.

Teraźniejszość i przyszłość Europy potrzebują nowego impulsu płynącego z głębi egzystencji chrześcijańskiej, którą wyraża tajemnica Krzyża.

26. Odpowiedzialność Europy za pokój i sprawiedliwość w świecie (Przemówienie do grupy katolickich parlamentarzystów europejskich, 10 XI), ORpol. 4(1983) nr 12, s.8-9; toż: Responsabilità dell'Europa nella ricerca della pace e della giustizia nel mondo, IGP VI, 2, s. 1026-1032.

Obrona i rozwój autentycznej demokracji jest właściwą drogą działania polityków chrześcijańskich. W jej ramach są oni zawsze zobowiązani popierać rozwiązania zgodne z głębokimi wartościami humanistycznymi i chrześcijańskimi. Świadomość własnej grzeszności i otwarcie na odkupieńcze działanie Chrystusa jest najlepszą obroną przed naciskami, którym często poddawani są politycy. Politycy działający w strukturach europejskich muszą być szczególnie wrażliwi na potrzebę solidarności między narodami, daleko wykraczającą poza samą Europę.

27. Misja i świadectwo (Przemówienie do wyższych przełożonych zakonnych Europy, 17 XI), ORpol. 4(1983) nr 11, s. 7, 16; Emigranti, migranti, rifugiati nel piano di evangelizzazione, IGP VI, 2, s. 1100-1105.

Dechrystianizacja społeczeństw Europy, w których wiele osób ochrzczonych żyje poza Kościołem, stawia przed zakonami zadanie gorliwego wypełniania misji ewangelicznej. Wyraża się to przez życie zgodne z powołaniem zakonu, takim jaki został uznany przez Kościół w chwili jego oficjalnego zatwierdzenia. Europa, podobnie jak kraje i kontynenty odległe, jest terenem misyjnym, mającym wielu ubogich.

1984

28. Żywy symbol woli życia i suwerenności (Przemówienie do polskich pielgrzymów, 17 V), w: Dokumenty nauki społecznej Kościoła, red. M. Radwan, L. Dyczewski, A. Stanowski, Lublin 1987, cz. 2, s. 341-345; toż: Monte Cassino simbolo della volontà di costruire una Polonia sovrana e indipendente in un'Europa libera, IGP VIII, 1, s. 1420-1427.

II wojna światowa była konsekwencją ideologii, która zasady wypływające z Ewangelii zastąpiła mitem panowania opartym na nienawiści do człowieka. Narodowi polskiemu przyszło złożyć ogromną ofiarę krwi w tej walce o przyszłe oblicze duchowe Europy i świata. Stąd ma on szczególne prawo do sprawiedliwego miejsca pośród narodów Europy.

1985

29. Odpowiedzialność Europy (Przemówienie podczas wizyty w EWG, Luksemburg, 15 V), ORpol. 6(1985) nr nadzw., s. 21-22; toż: L'Europa sappia testimoniare la verità integrale dell'uomo, IGP VIII, 1, s. 1372-1378.

Rolą prawa jest obrona równej godności ludów i osób. Prawo stanowione w ramach wspólnoty europejskiej musi wyjść poza obręb partykularnych interesów i tradycji prawnych. Tylko na tym gruncie można mówić o zachowaniu zasady sprawiedliwości. Jednym z istotnych jej zastosowań jest dziedzina życia gospodarczego. Prawo do życia domaga się bardziej sprawiedliwego dostępu do żywności.

30. Przykład dla całej Europy (Przemówienie podczas spotkania z władzami państwowymi i Korpusem Dyplomatycznym, Bruksela, 20 V), ORpol. 6(1985) nr nadzw., s. 37-38; toż: Gli uomini devono essere educati alla solidarietà perché possono affermare la dignità e la pace, IGP VIII, 1, s. 1570-1577.

Właściwie pojęte dobro wspólne nie pozwala poszczególnym krajom zamykać się w obrębie własnych problemów. Naczelną zasadą współżycia międzynarodowego, wyrażającą autentyczny humanizm, jest poszanowanie praw człowieka. Wymaga to nie tylko odrzucenia przemocy, lecz także podjęcia szeregu działań pozytywnych w dziedzinie społecznej, politycznej i ekonomicznej.

31. Kontynent europejski (Przemówienie podczas wizyty w siedzibie EWG, Bruksela, 20 V), toż: Europa, fonda il tuo futuro sulla verità dell'uomo e spalanca le tue porte alla solidarietà universale, IGP VIII, 1, s. 1578-1588.

U źródeł kultury i dziejów Europy, mimo towarzyszących im sprzeczności, leży doświadczenie chrześcijańskie, ujawniające się zwłaszcza w tym, jak człowiek widzi sam siebie. Twórcy EWG dążąc po wojnie do odrodzenia i rozwoju Europy skoncentrowali się na sprawach gospodarczych, widząc w tym sposobność do rozwiązania problemów politycznych i społecznych. Jest to perspektywa słuszna, jeśli jednak nie traci z pola widzenia centralnej pozycji i dobra człowieka, co wyraża się w zasadzie solidarności.

32. Encyklika Slavorum apostoli (2 VI), ORpol. 6(1985) nr 4-5, s. 1-6; toż: Enciclica Slavorum apostoli, IGP VIII, 2, s. 3-33.

Dzieło Braci Sołuńskich w różny sposób objęło wiele ludów słowiańskich, stąd zostali oni uznani za ojców ich chrześcijaństwa i kultury. Wniosło ono zarazem ważny wkład w tworzenie się wspólnych korzeni Europy. Otwarcie na obie tradycje chrześcijaństwa, wschodnią i zachodnią, odkrycie różnorodnych kultur i języków i wprowadzanie w nie światła Ewangelii - wszystko to ukazuje, czym jest głęboko pojęta jedność Kościoła i którędy powinna prowadzić duchowa odnowa Europy.

33. Sekularyzacja i ewangelizacja w dzisiejszej Europie (Przemówienie do uczestników VI Sympozjum Biskupów Europejskich, 11 X), ORpol. 6(1985) nr 10-11-12, s. 15-16, 32; toż: Comunione ecclesiale, testimonianza e fedeltà al Concilio, IGP VIII, 2, s. 910-924.

Wobec przemian kulturowych charakteryzujących współczesną Europę konieczne jest rozpoznanie jej duchowej kondycji. Rozwojowi społeczno-gospodarczemu towarzyszą liczne sprzeczności oraz kryzys wartości i instytucji, czego tragicznym przejawem jest akceptacja przez ustawodawców prawa do przerywania ciąży. Jest to wynikiem sytuacji, w której przewodnia rola kultury została zastąpiona przez kult władzy i dobrobytu. Skuteczne głoszenie Ewangelii takiej Europie wymaga ducha jedności, gdyż tylko wtedy jest to głoszenie "Słowa, które stało się ciałem".

34. Wyzwanie dla ewangelizacji Europy (Homilia podczas Mszy świętej na zakończenie obchodów 1100-lecia śmierci św. Metodego, 13 X), ORpol. 6(1985) nr 10-11-12, s. 14-15; toż: Non solo un ricordo ma una sfida per l'evangelizzazione dell'Europa, IGP VIII, 2, s. 948-953.

Działalność świętych Cyryla i Metodego dotyka aktualnego problemu inkulturacji, tzn. przenikania Ewangelii do kultury i zarazem otwarcia na dialog z kulturą. Jest to wyrazem pluralizmu i zarazem głębokiej jedności, jaką niesie podzielonej Europie chrześcijaństwo i nowa ewangelizacja.

1986

35. Chrześcijańska tożsamość Europy (Homilia podczas Mszy świętej, Rawenna, 11 V), ORpol. 7(1986) nr 5, s. 17; toż: Le forze morali per una rifondazione dell'Europa, IGP IX, 1, s. 1373-1380.

Cała ludzkość jest wezwana do nowego życia w Chrystusie, chrześcijanie są sługami tego powołania. Rawenna, która jest świadkiem scalania wielu kultur przez chrześcijaństwo, co dało początek kulturze Średniowiecza, przypomina dziś o potrzebie nowej ewangelizacji Europy. Ewangelizacja ta będzie zarazem szansą odnalezienia chrześcijańskiej tożsamości kontynentu.

36. Apel do mieszkańców Europy (7 IX), ORpol. 7(1986) nr 9, s. 12; toż: L'Europa costruisca una più solida unità sulla base dei comuni valori cristiani, IGP IX, 2, s. 558-561.

Szczyt Mont Blanc stojący w sercu Europy jest dla jej ludów symbolem jedności. Apel z tego miejsca o jedność kontynentu ma swą szczególną wymowę. Cywilizacja europejska może znów stać się latarnią dla narodów świata, jeśli powróci do korzeni klasycznego humanizmu oświeconego blaskiem chrześcijańskiego Objawienia.

1987

37. Tutaj istnieje już zjednoczona Europa (Homilia podczas Mszy świętej, Kevelaer, 2 V), ORpol. 8(1987) nr 7, s. 26-27; toż: Nei luoghi silenziosi della preghiera mariana si scopre il fulcro autentico della storia dell'uomo, IGP X, 2, s. 1518-1525.

Istnieje związek między pobożnością maryjną i sprawą pokoju, gdyż Maryja wzywa wszystkich do naśladowania Jezusa, a w Jej sanktuariach często spotykają się przedstawiciele zwaśnionych narodów. Stare wymagania Kościoła, takie jak asceza czy wyrzeczenie, stają się bardzo aktualne w obliczu niektórych konsekwencji wzrostu gospodarczego. Tam gdzie ludzi łączy wiara, nadzieja i miłość, istnieje już zalążek zjednoczonej Europy.

38. Jedyna droga ku zjednoczonej duchowo Europie (Homilia podczas Mszy świętej, Spira, 4 V), ORpol. 8(1987) nr 8, s. 24-25; toż: Superare i contrasti internazionali tra i Paesi e i blocchi per un'Europa unita dall'Atlantico agli Urali, IGP X, 2, s. 1593-1602.

Wraz z wyprawą św. Pawła Apostoła do Macedonii rozpoczęło się głoszenie Ewangelii Europie i budowanie w niej "duchowego domu" - Kościoła Chrytusa. Później Europa, a z nią Kościół, przeżywała okresy rozkwitu i zawinionego upadku. Jedynym dziś zabezpieczeniem Europy przed upadkiem jest przestrzeganie Bożego prawa, co wyraża się m.in. w zagwarantowaniu człowiekowi podstawowych praw, wśród których do najważniejszych należy prawo do swobodnego wyznawania własnej religii.

1988

39. O podstawową tożsamość Europy (Audiencja dla Komitetu Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europejskiej do Stosunków z Parlamentami Krajowymi, 17 III), ORpol. 9(1988) nr 3-4, s. 24, 32; toż: Tornare ai valori originati dal Cristianesimo per restituire all'Europa la sua fondamentale unità, IGP XI, 1, s. 661-663.

Aby sprostać zadaniu wywiązania się z tych zobowiązań, które ciążą na Europie z racji jej historycznego przeznaczenia, musi ona odzyskać poczucie własnej tożsamości. Paradoskalnie podziały polityczne jeszcze bardziej podkreślają jedność duchową Europy, która ma swoje źródło w chrześcijaństwie i płynącym z niego humanitaryzmie.

40. Ku jednej zjednoczonej Europie (Przemówienie do prezydenta, Wiedeń, 23 VI), ORpol. 9(1988) nr 7, s. 20-21; toż: Nella comune fede cristiana la forza per dar vita a un processo di rinnovamento creativo per un'Europa unita, IGP XI, 2, s. 2119-2123.

Prawidłowo rozumiana wolność nie oznacza braku zobowiązań, lecz jest prawem do czynienia dobrze. Wiąże się to z poszanowaniem praw każdego człowieka. Europa potrzebuje swoistej "odnowy" praw człowieka, by tą drogą odnaleźć swą głęboką i autentyczną jedność. Wiara chrześcijańska, która z istoty swojej przekracza wszelkie granice, jest tu wielkim sprzymierzeńcem Europy.

41. Jeżeli Europa chce pozostać sobie wierna (Przemówienie do Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europejskiej, 8 X), ORpol. 9(1988) nr 10-11, s. 5-6; toż: Se l'Europa vuole essere fedele a se stessa deve trovare nelle sue radici uno spirito comune, IGP XI, 3, s. 1070-1079.

Chrześcijańskie przesłanie o Bogu Stwórcy świata i człowieka pozwoliło odkryć także ludziom niewierzącym podstawowe znaczenie godności człowieka. Przynosi chlubę demokracji fakt, że chce ona uznać tę godność poprzez respektowanie praw człowieka. Temu też służy Rada Europejska i związane z nią instytucje. Rada i wszystkie państwa Europy powinny sprzeciwiać się temu, co degraduje człowieka, i służyć jego rozwojowi, zwłaszcza przez ochronę życia w każdym jego stadium, wspieranie rodziny, ludzi pracy, młodzieży i kultury.

42. U progu nowego etapu (Przemówienie do Parlamentu Europejskiego, 11 X), ORpol. 9(1988) nr 10-11, s. 1, 11; toż: L'Europa unita di domani dovrà riconciliare l'uomo con la creazione, con i suoi simili, con se stesso, IGP XI, 3, s. 1171-1179.

Wrażliwość na prawa człowieka i wartość demokracji należy do współczesnych znaków czasu. Ta wrażliwość i otwartość narodów europejskich prowadzi do tworzenia Europy bardziej zintegrowanej. Towarzyszą temu jednak dwie przeciwstawne wizje człowieka: posłusznego Bogu i sprzeciwiającego się Mu; z tą drugą wizją łączy się często absolutyzacja społeczeństwa. Po dokonaniu przez Chrystusa rozdziału między tym "co Boskie" a tym "co cesarskie", absolutyzacja społeczeństwa nie jest już możliwa.

1989

43. U stóp Maryi z Covadonga składam wizję Europy bez granic (Homilia podczas Mszy świętej, 21 VIII), ORpol. 10(1989) nr 8, s. 24; toż: "Pongo fiduciosamente ai piedi della «Santina» il progetto di un'Europa senza frontiere, che non rinneghi le radici cristiane", IGP XII, 2, s. 324-330.

Maryja, przewodniczka w wierze, gwiazda ewangelizacji, źródło żywej wody - Chrystusa, jest patronką wizji Europy bez granic, do której adresowana jest nowa ewangelizacja.

44. List Apostolski z okazji pięćdziesiątej rocznicy wybuchu II wojny światowej (27 VIII), ORpol. 10(1989) nr 8, s. 3-5; toż: «Tu m'as mis au tréfonds», IGP XII, 2, s. 369-380.

Z doświadczeń tragedii II wojny światowej będącej owocem ideologii odrzucających poszanowanie praw Bożych i w konsekwencji godność człowieka - czego skutkiem był na długie lata niesprawiedliwy geopolityczny podział Europy, odbierający wielu narodom ich suwerenność - wypływa dziś program oparty na poszanowaniu praw narodów, rozbrojeniu i międzyludzkiej solidarności.

1990

45. Europa i świat na progu ostatniej dekady XX wieku (Przemówienie do korpusu dyplomatycznego, 13 I), ORpol. 11(1990) nr 1, s. 5-6; toż: Interi popoli hanno preso la parola: donne, giovani, uomini hanno vinto la paura, IGP XIII, 1, s. 69-83.

Wydarzenia ostatniego okresu zdają się wskazywać na odradzanie się "Europy ducha". Proces ten wymaga kontynuacji; bezpieczeństwo międzynarodowe w głównej mierze zależy od zaufania obywateli do ich własnego kraju. Jego fundamentem są prawa człowieka, których poszanowanie jest możliwe wówczas, gdy człowiek nie czyni sam siebie miarą wszystkich rzeczy bez odniesienia do Boga. Europejczycy są wezwani do odnalezienia tych duchowych korzeni; dla Europy nadszedł czas solidarności.

46. Tu znajduje się kamień węgielny europejskiej jedności (Homilia podczas Mszy świętej, Velehrad, 22 IV), ORpol. 11(1990) nr 5, s. 24-26; toż: "Ecco, la notte é passata: il vostro pellegrinaggio verso la libertà deve tuttavia continuare", IGP XIII, 1, s. 976-981.

Misja Cyryla i Metodego to początek "dnia Ewangelii" i nowej świadomości kulturalnej Słowian. Dwie tradycje Europy - grecka i łacińska, chociaż różnią się między sobą, należą do siebie, a dzieje Braci Sołuńskich są wyrazem tej jedności. Do tej tradycji nawiązuje współczesna welehradzka inicjatywa "zjazdów unionistycznych". Nadzieja na odnowę jedności i prawdziwej wolności wiąże się szczególnie z młodym pokoleniem.

47. Co Duch Święty mówi Kościołowi przez doświadczenia Wschodniej i Zachodniej Europy? (Przemówienie do uczestników zebrania konsultacyjnego przed specjalnym zgromadzeniem Synodu Biskupów poświęconym Europie, 5 VI), ORpol. 11(1990) nr 6, s. 1, 16-17; toż: Un reciproco scambio di doni e di esperienze tra le Chiese dell'Oriente e dell'Occidente per la nuova evangelizzazione dell'Europa, IGP XIII, 1, s. 1512-1523.

Spuścizna grecko-rzymska i judeochrześcijańska tworzą fundament Europy. Przez wieki utrzymywał się w niej teocentryczny obraz świata. Później zastąpił go antropocentryzm, któremu towarzyszył niezwykły rozwój nauki i techniki. Zrodziło to przekonanie, że świat służy człowiekowi nie uzależniając go od siebie. Wojny XX wieku zburzyły ten obraz otwierając człowieka na wolność płynącą z Ducha bądź prowadząc do zwątpienia i w Boga, i w człowieka. Po wojnie nastąpił podział na Europę demokracji i praw człowieka oraz Europę poddaną totalitaryzmowi. Kościół żyjący w obu jej częściach potrzebuje teraz wymiany doświadczeń i darów przy zachowaniu integralności wiary.

1991

48. W światłach Fatimy nowa ewangelizacja Europy (Przemówienie do biskupów portugalskich, 12 V), ORpol. 12(1991) nr 7, s. 23-24; toż: La luce di Fatima vi induce ad agire con coraggio a favore nuova evangelizzazione del Continente europeo, IGP XIV, 1, s. 1220-1227.

Objawienia fatimskie są ciągłym wezwaniem do nowej ewangelizacji Europy, kierowanej w dużej mierze do tych, którzy są ochrzczeni, ale żyją na marginesie Kościoła podatni na wpływ sekularyzacji oraz oddziaływanie sekt. Ponadto ateizm teoretyczny i praktyczny wciąż usiłuje budować cywilizację materialistyczną. W obliczu tych zjawisk trzeba budzić i ożywiać świadomość misyjną ludu Bożego czerpiąc z duchowych darów tak zachodniej, jak i wschodniej części kontyntentu.

49. List Ojca świętego Jana Pawła II do Braci w biskupstwie na kontynencie europejskim, (Fatima, 13 V) ORpol. 12(1991) nr 7, s. 25-26; toż: Prepariamo il Sinodo non solo con la riflessione ma ancor più con il "metodo" della preghiera, IGP XIV, 1, s. 1239-1241.

Synod Biskupów na temat Europy będzie okazją do pierwszego spotkania pasterzy z całej Europy, dotychczas podzielonej na dwa bloki polityczne. Powinno ono wydobyć całe duchowe dziedzictwo kontynentu uosabiane w jego świętych patronach: Benedykcie, Cyrylu i Metodym. W tym kontekście oraz myśląc o ewangelizacji w perspektywie roku 2000, ważne jest uwydatnienie współpracy ekumenicznej.

50. List [...] do biskupów kontynentu europejskiego na temat stosunków między katolikami a prawosławnymi w nowej sytuacji Europy Środkowej i Wschodniej (31 V), ORpol. 12(1991) nr 7, s. 36-37; toż: I rapporti tra cattolici e ortodossi nella nuova situazione dell'Europa Centrale e Orientale, IGP XIV, 1, s. 1377-1384.

Przemiany w Europie Środkowo-Wschodniej umożliwiły mianowanie nowych biskupów i reorganizację Kościoła obrządku łacińskiego i bizantyńskiego, zwłaszcza na Ukrainie i w Rumunii. Na tym tle dochodzi czasem między katolikami a prawosławnymi do napięć, których bezpośrednią przyczyną jest sprawa własności i użytkowania miejsc kultu. Spory te powinny być rozstrzygane w duchu dialogu, bez zatracania przez chrześcijan obowiązku dążenia do pełniejszej jedności, co wyraża się m.in. w dialogu ekumenicznym.

51. By szukać skutecznych dróg reewangelizacji chrześcijańskiej Europy (Przemówienie na otwarcie Synodu diecezji białostockiej, Białystok, 5 VI), ORpol. 12(1991) nr 5, s. 51.

Synod Diecezjalny Kościoła lokalnego realizując zalecenia Vaticanum II i Kodeksu Prawa Kanonicznego jest sposobem szukania dróg dotarcia z Ewangelią do współczesnego człowieka. W ten sposób Kościół lokalny włącza się w dzieło reewangelizacji Europy.

52. Jaka wolność? Jaka Europa? (Homilia podczas Mszy świętej, Włocławek, 7 VI), ORpol. 12(1991) nr 6, s. 6-8; toż: Il cuore trafitto sulla croce é il frutto dell'eterno amore di Dio per l'uomo, IGP XIV, 1, s. 1549-1555.

Powołaniem człowieka jest żyć według ducha. Z tego powołania rodzi się wezwanie, by nie oddawać się we władzę temu, co jedynie zmysłowe, a co w znacznym stopniu opanowało współczesną kulturę, pretendując - w sposób nieuprawniony - do miana europejskości. Kulturą jest to, co czyni człowieka bardziej człowiekiem, a nie to co „zużywa” jego człowieczeństwo. Polska, której historia i kultura z istoty swej jest chrześcijańska, nie musi obecnie do Europy „wchodzić”, gdyż ją za cenę wielkich ofiar współtworzyła.

53. Na samym wstępie powstawania sprawiedliwszego świata i nowej Europy (Przemówienie do korpusu dyplomatycznego, Warszawa, 8 VI), ORpol. 12(1991) nr 6, s. 25-27; toż: Dai profondi cambiamenti sociali rinasce la speranza di un'"Europa dello Spirito", IGP XIV, 1, s. 1600-1606.

Okres wrogiego Bogu i Kościołowi totalitaryzmu w krajach Europy Środkowo-Wschodniej był czasem służby Kościoła w obronie praw człowieka oraz kontaktów z ruchami społecznymi, co przyczyniło się do wzrostu jego dojrzałości. Kościół nie pogodził się z porządkiem jałtańskim, widząc w tragicznych dziejach zniewolonych narodów drugą stronę jednej europejskiej kultury. W nowej sytuacji pragnie on być świadkiem nadziei i nieustępliwym rzecznikiem tych wartości, które ukształtowały Europę jako „kontynent kultury”, tak aby stare podziały nie były zastąpione nowymi formami izolacji.

54. Szczególna postać teologii wyzwolenia w Europie (Przemówienie do uczestników Kongresu Teologów Europy Środkowo-Wschodniej, Częstochowa, 15 VIII), ORpol. 12(1991) nr 8, s. 33-36; toż: La libertà autenticamente evangelica si realizza soltanto testimoniando la verità della parola, IGP XIV, 2, s. 270-278.

Grecko-łacińskiemu słowu "teologia" odpowiada słowiańskie "boho-słowie". Oznacza ono słowo o Bogu i zarazem Słowo Boga. Prawda teologiczna oparta jest na autorytecie Prawdy przekazywanej przez świadków. Pierwszym świadkiem jest Chrystus. Związał on wolność (wyzwolenie) człowieka z prawdą i świadczeniem o niej (martyrium). Kościół w krajach Europy Środkowo-Wschodniej poprzez swoje martyrium wypracował szczególną postać teologii wyzwolenia.

55. Narody Europy muszą odnaleźć wspólne wartości, które są podstawą pokoju (Przemówienoe do korpusu dyplomatycznego, Budapeszt, 17 VIII), ORpol. 12(1991) nr 9-10, s. 12-13; toż: Tramontata l'epoca delle Potenze contrapposte si tratta ora di giungere ad una libertà internazionale fondata su un ordine etico, IGP XIV, 2, s. 322-327.

Narody Europy Środkowo-Wschodniej, które po latach zniewolenia odbudowują swój suwerenny byt, stają przed trudnymi zadaniami. Należy je podejmować z uwzględnieniem praw należnych każdemu człowiekowi i narodowi, zwłaszcza tam, gdzie występują konflikty etniczne. Jeżeli przyjmuje się zasadę nienaruszalności granic poszczególnych państw, należy także uznać, że nienaruszalne są prawa poszczególnych narodów.

56. Trzeba na nowo ukazać Europie wartość i piękno kultury chrześcijańskiej (Audiencja z okazji 10-lecia Fundacji Jana Pawła II, 26 IX), ORpol. 12(1991) nr 9-10, s. 40-41; toż: La "Fondazione Giovanni Paolo II" é stata creata per servire la cultura, la tradizione e la Nazione polacca, IGP XIV, 2, s. 650-655.

Działalność Fundacji nie może ograniczać się wyłącznie do środowisk polonijnych, ale powinna być zawsze otwarta na ukazywanie wartości chrześcijańskich innym narodom, zwłaszcza narodom Europy Wschodniej; wymiana kulturalna z sąsiadami jest głęboko zakorzeniona w polskiej tradycji.

57. List do biskupów Europy (9 X), ORpol. 12(1991) nr 9-10, s. 67; toż: Incontro ecumenico di preghiera per l'Europa, IGP XIV, 2, s. 792-793.

Przed Synodem Biskupów poświęconym Europie Kościół całego kontynentu jest wezwany, aby przyzywać dla niego mocy Ducha Świętego i Bożej opieki. Będą temu służyły ekumeniczne spotkania modlitewne we wszystkich diecezjach. Przeżywany w Europie pomyślny czas należy wykorzystać z gorliwością wiernych sług, pracujących przy wznoszeniu wspólnego domu zbudowanego na skale.

58. Ewangelizacja kultur (Przemówienie do uczestników sympozjum przedsynodalnego, 31 X), ORpol. 13(1992) nr 1, s. 58-60; toż: Siete chiamati a fare in modo che la nuova evangelizzazione sia l'incontro tra la parola di vita e le culture d'Europa, IGP XIV, 2, s. 1038-1044.

Kultura Europy jest zrozumiała przez jej odniesienie do chrześcijaństwa, z którego bierze moc do rozwoju i odradzania się po okresach kryzysu. Obecnie najwięcej uwagi poświęca się Europie polityki i ekonomii, ale wcześniejsza od nich jest Europa kultury, z charakterystycznym dla chrześcijaństwa poczuciem transcendencji osoby ludzkiej. Głównym problemem obecnego wieku, często odrywającego rozwój nauki i techniki od podłoża etycznego i ostatecznego przeznaczenia człowieka, jest problem "sensu". Szczególną wymowę ma tutaj świadectwo chrześcijan z Europy Środkowej i Wschodniej, którzy w warunkach zniewolenia zewnętrznego odkrywali moc i znaczenie wolności wewnętrznej.

1992

59. Historia złączyła Litwę z Kościołem (Przemówienie z okazji złożenia listów uwierzytelniających przez ambasadora Litwy, 11 VII), ORpol. 13(1992) nr 11, s. 17-18; toż: Ricostruire la vita nazionale e le istituzioni democratiche, IGP XV, 2, s. 55-60.

Naród litewski, który przed wiekami jako ostatni pośród ludów europejskich przyjął chrzest, może obecnie po latach zniewolenia przez wrogie człowiekowi ideologie włączyć się w dzieło nowej ewangelizacji Europy. Jest ona przedmiotem troski Kościoła na Litwie, gdyż służy rozwojowi człowieka, a jej autentyczne urzeczywistnienie możliwe jest tylko przy respektowaniu prawa do wolności sumienia i religii - fundamentu wszelkich praw.

60. Europejski człowiek pomiędzy Atlantykiem a Uralem drogą Kościoła (Przemówienie do przewodniczących Konferencji Episkopatów Europy, 1 XII), ORpol. 14(1993) nr 1, s. 19-21; toż: L'incontro con i presidenti delle Conferenze Episcopali Europee, XV, 2, s. 789-797.

Rada Konferencji Episkopatów Europy - której prace są przejawem kolegialności biskupów - obejmując swym zasięgiem wszystkie kraje Europy, winna stać się europejskim centrum apostolatu, służąc wszystkim Kościołom lokalnym i jedności Kościoła w "świecie europejskim". Ważnym tego przejawem - po upadku dychotomii systemów - jest podjęcie kwestii społecznej według potrzeb obecnego czasu, pamiętając jednak, że pierwszorzędnym powołaniem chrześcijan jest świadczenie o Chrystusie ukrzyżowanym i zmartwychwstałym.

61. Wezwanie Ojca świętego i przewodniczących europejskich Konferencji Episkopatów do modlitwy o pokój w Europie (1 XII), ORpol. 14(1993) nr 1, s. 22.

Tragiczna wojna w Bośni i Hercegowinie oraz na Kaukazie i Zakaukaziu stanowią wyzwanie dla całej Europy. Ludzi wierzących zobowiązuje ona do modlitwy o pokój, zwłaszcza gdy zawodzą wszelkie ludzkie starania. Ma temu służyć m.in. spotkanie wyznawców różnych religii w Asyżu.

1993

62. List Europa orientalis, (15 I), ORpol. 14(1993) nr 4, s. 5; toż: Lettera Apostolica Europae Orientalis, IGP XVI, 1, s. 98-102.

W związku z zachodzącymi zmianami w Europie Wschodniej dotychczasowa Komisja "Pro Russia", której zadaniem była opieka nad katolikami zamieszkującymi kraje b. Związku Radzieckiego, wyznającymi swą wiarę pośród prześladowań, zostaje przekształcona w Stałą Komisję Międzydykasterialną ds. Kościoła w Europie Wschodniej. Zajmować się ona będzie Kościołami obrządku łacińskiego i wschodniego oraz popieraniem dialogu z chrześcijanami prawosławnymi.

63. Zadania Rady Konferencji Episkopatów Europy (Przemówienie do członków Rady Konferencji Episkopatów Europy, 16 IV), ORpol. 14(1993) nr 7, s. 30-32; toż: Promuovere la presenza del fermento evangelico nell'"oggi" e nel "domani" dell'Europa, IGP XVI, 1, s. 898-904.

Rada powstała jako jeden z owoców Vaticanum II, zajmując się początkowo zagadnieniem odnowy posoborowej. Z czasem zaczęła w większym stopniu zajmować się problematyką europejską, co staje się coraz bardziej aktualne, zwłaszcza w świetle wydarzeń 1989 roku. Kościół, między innymi poprzez działalność Rady, pragnie przyczynić się do rozwoju kontynentu, ożywiając w nim to, co się nazywa "duszą Europy". Wyraża się to poprzez głoszenie Ewangelii i solidarności.

64. Zadania dyplomatów w nowej sytuacji Europy (Przemówienie do korpusu dyplomatycznego, Wilno 5 IX), ORpol. 14(1993) nr 12, s. 14-16; toż: La diplomazia ha il dovere di facilitare la vita democratica nelle Nazioni che escono da un regime totalitario, IGP XVI, 2, s. 633-640.

Właściwie pojęta służba dyplomatyczna nie ogranicza się do obrony partykularnych interesów poszczególnych krajów. Postawa solidarności, która po II wojnie światowej przyczyniła się do rozwoju demokracji zachodnich, winna obecnie obowiązywać w stosunku do państw przechodzących transformację od komunizmu do demokracji i gospodarki rynkowej. Jednym z zadań służby dyplomatycznej jest prowadzenie dialogu, który przyczynia się do budowania społeczności międzynarodowej opartej na przestrzeganiu praw człowieka.

1994

65. Budujmy mosty między ludźmi i narodami (Przemówienie noworoczne do korpusu dyplomatycznego akredytowanego przy Stolicy Apostolskiej, 15 I), ORpol. 15(1994) nr 4, s. 15-20; toż: È tempo dell'audacia della fraternità, IGP XVII, 1, s. 112-125.

66. Polska broniła chrześcijańskiej przyszłości Europy (Orędzie z okazji 50. rocznicy bitwy o Monte Cassino, 18 V), ORpol. 15(1994) nr 6-7, s. 54-56; toż: Di fronte alla storia la Polonia salva il futuro dell'Europa cristiana, IGP XVII, 1, s. 1073-1078.

Monte Cassino związane z imieniem św. Benedykta, patrona Europy - stało się symbolem zmagania - dwóch radykalnie odmiennych programów. Pierwszy dążył do wykorzenienia Europy z jej chrześcijańskiej przeszłości; drugi bronił tradycji chrześcijańskiej i "ducha europejskiego". Po wojnie na Zachodzie nawiązano do tego drugiego programu. Nie mogła uczynić tego Polska, która uczestnicząc w zwycięskiej koalicji znalazła się w sytuacji pokonanych.

67. Bóg jest po stronie uciśnionych (Homilia podczas Mszy świętej o pokój na Bałkanach, 8 IX), ORpol. 15(1994) nr 11, s. 10-13; to: Basta con la guerra! Dio é dalla parte degli oppressi: é suo il popolo che sta morendo, IGP XVII, 2, s. 247-254.

Bóg, Ojciec ludzkości, dał ludziom swojego Syna, który przynosi pokój. Modlitwa "Ojcze nasz", której swoich uczniów nauczył Chrystus, jest zarazem wyznaniem wiary w powszechne braterstwo wszystkich ludzi. W obliczu tragicznej wojny w Bośni i Hercegowinie, przynoszącej śmierć, zniszczenie i nienawiść, jest to wspólne błaganie - żywych i umarłych - o pokój i pojednanie.

68. Do prezydenta Republiki Bośni i Hercegowiny (8 IX), ORpol. 15(1994) nr 11, s. 13-14; toż: Ai Presidente della Presidenza della Repubblica di Bosnia ed Erzegovina, IGP XVII, 2, s. 255-259.

Sarajewo należy do tych miejsc w Europie, które symbolizują dramat naszego wieku; podziały i konflikty kontynentu znajdowały tu swoje szczególne odzwierciedlenie. Przełom 1989 roku, który większość krajów byłego obozu socjalistycznego przyniósł wolność, krajom Bałkańskim przyniósł tragedię wojny. Powinno stać się wspólną troską wszystkich jej uczestników ustanowienie pokoju opartego na przestrzeganiu praw człowieka, zwłaszcza zaś jego prawa do życia. Drogą prowadzącą do tego celu winien być dialog.

69. Przebaczyć i prosić o przebaczenie (Homilia podczas Mszy św. w Zagrzebiu, 11 IX) ORpol. 15(1994) nr 11, s. 21-23; toż: Il futuro delle Nazioni Balcaniche ha un solo nome: pace!, IGP XVII, 2, s. 282-287.

Historia, kultura, religie, a także położenie geograficzne narodów zamieszkujących Półwysep Bałkański narzucają, jako perspektywę dziejowego realizmu, dążenie do pokoju. Aby go urzeczywistnić, Kościół w Chorwacji jest wezwany do wypełnienia imperatywu płynącego z modlitwy "Ojcze nasz", zawierającej w sobie program społeczeństwa nie tylko wykluczającego przemoc, lecz także zbudowanego na zasadach braterstwa, czyli kultury solidarności.

1995

70. Przesłanie [...] z okazji 50. rocznicy zakończenia w Europie drugiej wojny światowej (21 IV), ORpol. 16(1995) nr 7, s. 4-11; toż: Messaggio on occasione del 50o anniversario della fine in Europa della seconda guerra mondiale, IGP XVIII, 1, s. 1236-1250.

II wojna światowa miała tragiczne konsekwencje dla Europy, które dopiero współcześnie są przezwyciężane [1-3]. Była przejawem "kultury śmierci" [4], której symbolem stał się Oświęcim [5]. Jej źródłem był kult przemocy i nienawiści, mit nadczłowieka kształtujące systemy totalitarne i "kulturę wojny" [6]. Dążenie po jej zakończeniu niektórych mężów stanu do unii narodów Europy było obroną wspólnego dobra ludzkości [7]. Wojna, przemoc, fałszywa propaganda nie mogą być źródłem sprawiedliwości [8-10]. Wojna jednak nie zanikła w Europie i świecie, miechanizmy przeciwdziałania są wciąż niewystarczające [11-14]. Potrzeba odnowy serc, której nadzieją jest młodzież [15-16].

71. Budujcie Europę nadziei, wierną własnym korzeniom (Przemówienie do młodzieży, Loreto, 9 IX), ORpol. 16(1995) nr 11-12, s. 34-36; toż: Uniti nella Casa di Maria per deporre un nuovo seme di speranza nella travagliata Europa dei nostri giorni, IGP XVIII, 2, s. 338-343.

Ewangelia jest glebą, na której winna wyrastać przyszłość Europy, wciąż naznaczonej - obecnie zwłaszcza na Bałkanach - cierpieniem ludzi [1-2]. Młodzi są powołani do budowania Europy w duchu "składania siebie w darze i przyjmowania daru bliźniego" [3]. Hasło spotkania: Europa i nadzieja jest wielkim wyzwaniem dla młodych [4]. Maryja jest znakiem niezawodnej nadziei i pociechy dla młodzieży Europy [5].

1996

72. Wiara chrześcijańska duszą Europy (Homilia podczas Mszy świętej, Paderborn, 22 VI), ORpol. 17(1996) nr 9, s. 9-11; toż: Da Paderborn un grido alla Chiesa in Germania: "Non fatevi gettare nello scoraggiamento! siate uniti nella speranza", IGP XIX, 1, s. 1552-1560.

Doświadczenie trwogi było udziałem Kościoła w Niemczech i w Europie podczas II wojny światowej [1]. Długa historia wiary w Niemczech oraz martyrologium XX wieku wzywają do przezwyciężenia lęku przed przyszłością [2-3]. Rodziny chrześcijańskie i cały Lud Boży winny dawać świadectwo Dobrej Nowinie [4-5]. Kościół nie może być "społecznością zamkniętą" [6] w świecie coraz intensywniejszych kontaktów między narodami i państwami [7]. "Bez wiary chrześcijańskiej Europie zabraknie duszy" [8].

73. II Synod Biskupów poświęcony Europie (Rozważanie przed modlitwą "Anioł Pański", Berlin, 23 VI), ORpol. 17(1996) nr 9, s. 26; toż: L'annuncio della convocazione della II assembla straordinaria del Sinodo per l'Europa, IGP XIX, 1, s. 1599-1602.

Historia Berlina nakazuje zdecydowanie opowiadać się po stronie "wolności, solidarności i godności człowieka" [1]. Konsekwencje upadku Muru berlińskiego wymagają refleksji ze strony Kościoła, dlatego Papież ogłasza tu zwołanie II Synodu Biskupów poświęcony Europie [2] i powierza je wszystkim świętym i błogosławionym Starego Kontynentu [3].

74. Człowiek jest powołany do wolności (Ceremonia pożegnalna przed Bramą Brandenburską, Berlin, 23 VI), ORpol. 17(1996) nr 9, s. 29-31; toż: L'uomo é chiamato alla libertà. Annuncio a tutti voi che mi ascoltate: la pienezza e la compiutezza di questa libertà ha un nome: Gesù Cristo, IGP XIX, 1, s. 1610-1616.

Brama Brandenburska, okupowana przez dwa totalitaryzmy stała się symbolem tęsknoty za wolnością i niepodzieloną Europą [2-3]. Człowiek jest powołany do wolności w prawdzie [4], solidarności z innymi [5], odpowiedzialności [6]. Trzeba budować "kulturę wolności", której podstawą jest miłość. Chrystus jest gwarantem wolności dla Berlina, Niemiec i Europy [7].

75. Śladami chrześcijaństwa Europy (Audiencja generalna, 25 IX), ORpol. 17(1996) nr 11-12, s. 17-18; toż: Una particolare gratitudine va ai cattolici francesi per la chiara testimonianza della loro fede e della loro comunione con il successore di Pietro, IGP XIX, 2, s. 458-467.

Niedawna pielgrzymka do Francji - poprzez rocznie dzieła misyjnego św. Marcina i chrztu króla Chlodwiga - ściśle wiąże się z z dziejami chrześcijaństwa w Europie zachodniej [2].

76. W duchu nowej ewangelizacji (Przesłanie z okazji IX Sympozjum Biskupów Europejskich, 22 X), ORpol. 18(1997) nr 1, s. 20; toż: Possa l'Europa riscoprire la dimensione comunitaria e pubblica della fede, IGP XIX, 2, s. 576-578.

Celem sympozjów Biskupów Europejskich jest zrozumienie złożonej sytuacji Europy i skuteczne głoszenie Ewangelii [1]. Religia nie może być zepchnięta na margines społeczeństwa, posiada wymiar wspólnotowy i publiczny [2]. Konieczna jest mobilizacja, aby przezwyciężyć rozdźwięk między Ewangelią i kulturą [3].

1997

77. Budujmy Europę wierni orędziu Chrystusa (Przemówienie do grupy chrześcijańskich deputowanych do parlamentu Europejskiego, 6 III), ORpol. 18(1997) nr 6, s. 32-33; toż: "Se l'Europa si costruisce escludendo la dimensione trascendente della persona essa perde una gran parte del suo fondamento", IGP XX, 1, s. 391-394.

Podpisane czterdzieści lat temu traktaty rzymskie dały podwaliny nowej Europie [1]. Twórców wizji nowej Europy ożywiała wiara chrześcijańska [2]. Ich celem nie była potęga polityczna, ale pokój oparty na dialogu i wzajemnym szacunku [3]. Podobnej inspiracji potrzebuje dziś Unia Europejska [4]. Jest to wyzwaniem dla polityków chrześcijańskich, którzy miłość bliźniego winni przekładać na konkretne formy służby najbardziej potrzebującym i bezbronnym [5]. "Europejskie społeczeństwo przyszłości" winno obejmować każdy kraj i każdego człowieka [6].

78. Chrystus Rzecznikiem naszego pojednania (Msza św. na stadionie Koševo, Sarajewo, 13 IV), ORpol. 18(1997) nr 6, s. 12-14; toż: "Popolo di Sarajevo e di tutta la Bosnia ed Erzegovina, io vengo oggi a dirti: tu hai un avvocato presso Dio. Il suo nome é: Gesù Cristo giusto", IGP XX, 1, s. 675-680.

Sarajewo stało się symbolem XX stulecia [3]. Współczesne cierpienia Sarajewa, Bośni i Hrcegowiny znajdują w Chrystusie Rzecznika u Boga. Cała Europa musi mieć świadomość odpowiedzialności za tragedie, która w minionym stuleciu związane były z Bałkanami [4].

79. Orędzie [...] do uczestników kongresu (29 IV), ORpol. 18(1997) nr 8-9, s. 34-36; toż: La pastorale vocazionale, problema vitale per il futuro della fede e per il progresso spirituale dei popoli europei, IGP XX, 1, s. 851-855.

Nowe powołanie są potrzebne dla "postępu duchowego narodów europejskich" [1]. Kongres, który ma na celu ich pobudzenie jest aktem wiary i miłości do Ludu Bożego starego kontynentu [3].

80. Tylko z Chrystusem można zbudować nowy dom dla Europy (Homilia podczas Mszy świętej z okazji 1000-lecia śmierci św. Wojciecha, Gniezno, 3 VI), ORpol. 18(1997) nr 7, s. 27-29; toż: Solo con Cristo si può costruire la nuova casa d'Europa, IGP XX, 1, s. 1370-1378.

Zesłanie Ducha Świętego jest początkiem ewangelizacji narodów [1]. Pod koniec pierwszego millennium Ewangelia dotarła do  narodów słowiańskich, które mają obecnie prawo do współkształtowania oblicza Europy [2]. Należy się wdzięczność Bogu za dar odzyskanej wolności tych narodów [3]. Koniec dawnych podziałów politycznych stawia nowe zadania; nie będzie jedności Europy bez wspólnoty ducha, poszanowania życia i godności każdego człowieka [4]. Prawo chrześcijańskiego życia, którego przykładem jest św. Wojciech, tworzyło fundamenty Europy [5], która dziś potrzebuje nowej ewangelizacji [6].

81. Św. Wojciech symbolem duchowej jedności Europy (Orędzie do prezydentów siedmiu państw europejskich, 3 VI), ORpol. 18(1997) nr 7, s. 30; toż: Impegnatevi a non lasciare nessuna Nazione fuori dall'Europa che state costruendo, IGP XX, 1, s. 1381-1383.

Św. Wojciech i jego nieprzemijające świadectwo to symbol duchowej jedności Europy. Przed politykami stoi zadanie tworzenia takich struktur europejskich, które nie będą dyskryminowały żadnego narodu i będą szanowały godność każdego człowieka.

82. Odpowiedzialność pasterzy za Kościół (Orędzie do Konferencji Episkopatu Polski, 8 VI), ORpol. 18(1997) nr 7, s. 59-60; toż: L'uomo deve trovare spazio nella Chiesa per difendersi dal cattivo uso della propria libertà, IGP XX, 1, s. 1459-1464.

Wspólnota Kościoła jest owocem miłości i ofiary, troski o wspólne dobro; prawne regulacje jej funkcjonowania trzeba "dopełniać nakazem serca". Troska biskupów rozciąga się na wszystkich, którzy przekazują Ewangelię [1]. Społeczeństwo polskie wymaga nowej gruntownej ewangelizacji. Katolicy świeccy muszą podjąć właściwą im odpowiedzialność w Kościele, zwłaszcza winni "rozwijać myśl polityczną, życie gospodarcze i kulturę, zgodnie z zasadami Ewangelii". Potrzebne są nowe metody dialogu z młodzieżą [2]. Po latach izolacji Kościół w Polsce może wnieść do Europy przywiązanie do wiary i obyczaju chrześcijańskiego [3].

1998

83. Patronowie Europy (Rozważanie przed modlitwą "Anioł Pański", 15 II), ORpol. 19(1998) nr 4, s. 45-46.

Cyryl i Metody dali świadectwo jedności wschodniego i zachodniegi chrześcijaństwa [1]. Dziś trzeba budować Europę świadomą swej przeszłości i kultury [2].

84. W poszukiwaniu jedności chrześcijan w Europie (Przemówienie do Wspólnego Komitetu Rady Konferencji Episkopatów Europy i Konferencji Kościołów Europy, 20 II), ORpol. 19(1998) nr 5-6, s. 44-45.

Spotkania ekumeniczne są praktykowane w wielu krajach Europy [1], czemu impuls dało Vaticanum II [2]. Ekumenizm służy sprawie zbliżenia między Wschodem i Zachodem Europy [3-4], która stoi dziś przed wyzwaniem integracji grup społecznych o różnych tradycjach religijnych [5].

85. Wiara jest odpowiedzią na potrzeby ludzkiego ducha (Przemówienie podczas spotkania z uczestnikami Kongresu Duszpasterzy Akademickich Europy, 1 V), ORpol. 19(1998) nr 11, s. 45-46

Dominująca w Europie cywilizacja łączy bogactwo zasobów materialnych i technicznych z ubóstwem celów [2]. Zadaniem duszpasterstwa jest kształtowanie "nowego układu współrzędnych" zakorzenionych w obiektywnych wartościach i ostatecznie w Ewangelii [3]. Wobec kryzysu nowożytności winno być ośrodkiem kultury chrześcijańskiej [4], prowadząc dialog z różnymi środowiskami uniwersyteckimi [5].

1999

86. Chrystus - źródło nowej kultury dla Europy (Przemówienie do uczestników przedsynodalnego sympozjum poświęconego Europie, 14 I), ORpol. 20(1999) nr 3, s. 20-21.

Od dwóch tysięcy lat narody Europy są "naznaczone znamieniem Ewangelii" [2]. Przemiany XX wieku naruszyły kulturowy fundament Europy. Spotkanie wiary i kultury jest warunkiem poszukiwania i odkrywania prawdy [3], co jest szczególnie ważne teraz, gdy otworzyły się granice państw [4]. Wiara będąc osobistym doświadczeniem człowieka nie może jednak być traktowana wyłącznie jako zjawisko prywatne [5].

87. Patronowie Europy (Rozważanie przed modlitwą "Anioł Pański", 14 II), ORpol. 20(1999) nr 4, s. 50-51.

Święci Cyryl i Metody są, obok św. Benedykta, patronami Europy. Dzięki ich posłudze narody słowiańskie mogły wnieść swój wkład w duchowy rozwój Kościoła i ludzkości. W kontekście procesu ekonomicznego i politycznego jednoczenia kontynentu, potrzebny jest na nowo "dar Ewangelii" [1]. Wezwanie do nawrócenia i pojednania jest bardzo potrzebne współczesnemu społeczeństwu [2].

88. Przesłanie Jana Pawła II z okazji 50-lecia powstania Rady Europy (5 V), ORpol. 20(1999) nr 7, s. 5-6.

Rada Europy będąc najstarszą z instytucji europejskich tworzyła podwaliny nowej jedności kontynentu opartej na wartościach duchowych i moralnych. Przyjęcie przez nią Europejskiej Konwencji Praw Człowieka stanowi precedens: poszanowanie praw człowieka jest ważniejsze niż suwerenność państw. Dziś Europa musi na nowo odkryć wartości, które ukształtowały jej tożsamość; ich osią jest "wyjątkowa i niezbywalna godność człowieka". Wydarzenia 1989 roku otworzyły nową perspektywę integracji kontynentu. Rada Europy winna tworzyć nową kulturę polityczną tam, gdzie jeszcze obecnie są tragoczne konflikty.

89. Idźcie śladami waszego rodaka, aby szerzyć Ewangelię nadziei i miłości (Homilia podczas Mszy świętej beatyfikacyjnej, Maribor (Słowenia) 19 IX), ORpol. 20(1999) nr 11, s. 5-6.

Nowy błogosławiony, bp Antoni Marcin Slomšk, dał się poznać jako Samarytanin narodu słoweńskiego. Należał do prekursorów ekumenizmu w Europie Środkowej [2], wiele uwagi poświęcał kulturze [3]. Żywiąc głęboką miłość do ojczyzny był daleki od nacjonalizmu, szukając współistnienia i współpracy z innymi narodami [4]. Naśladując go Słoweńcy są powołani, aby być budowniczymi pokoju w Europie [5]. Zbliżający się Synod Biskupów powinien ukazać misję Europy bogatej tradycją Zachodu i Wschodu [6].

90. List apostolski motu proprio ogłaszający św. Brygidę Szwedzką, św. Katarzynę z Sieny i św. Teresę Benedyktę od Krzyża współpatronkami Europy (1 X), ORpol. 20(1999) nr 12, s. 12-16.

W dziejach Europy chrześcijaństwo stanowi kluczowy element [1]. Do grona patronów Europy dołączone są trzy kobiety żyjące w ważnych okresach drugiego tysiąclecia, w których zrealizowała się ich świętość [2-3]. Św. Brygida osiągnęła ją najpierw przez życie rodzinne, później jako mistyczka [4-5]. Mistyczką i Doktorem Kościoła jest św. Katarzyna ze Sieny, działająca na rzecz świętości i jedności Kościoła oraz sprawiedliwości społecznej [6-7]. Życie Edyty Stein - św. Teresy Benedykty od Krzyża było pielgrzymowaniem ku prawdzie, której szukała w filozofii a odnalazła w wierze w Chrystusa. Przyjęcie chrześcijaństwa pozwoliło jej pełniej odkryć żydowskie korzenie. Jej męczeństwo ma znamiona utożsamienia się z krzyżem Chrystusa i cierpieniami narodu żydowskiego [8-9]. Świętość jest największym dziedzictwem Europy, która potrzebuje dziś etyki jedności opartej na powszechnym prawie moralnym [10].

91. Chrystus prawdziwą nadzieją człowieka i historii (Homilia na rozpoczęcie Synodu poświęconego Europie, 1 X), ORpol. 20(1999) nr 12, s. 22-23.

Chrystus w każdym pokoleniu towarzyszy człowiekowi [2]. To on był krzyżowany w obazach i łagrach, podczas wojen, wszędzie, gdzie w Europie poniżany był człowiek. Zna także pokusy Europy współczesnej: egoizmu bogatych [3]. Nowe patronki Europy świadczą o mocy Chrystusa zmartwychwstałego i stanowią inspirację do odnowy moralnej na kontynencie [4-5]. Synod jest czasem słuchania, co Duch Święty mówi do Kościołów w Europie [6].

92. Przyjmijcie Chrystusa do swojego życia (Homilia na zakończenie Synodu poświęconego Europie, 23 X), ORpol. 20(1999) nr 12, s. 48-49.

Synody kontynentalne były przygotowaniem do Wielkiego Juibileuszu [1]. Obraz spotkania w Emaus towarzyszył obradom Synodu poświęconego Europie [2]. Chrystus jest źródłem nadziei dla tych, którzy ulegli wpływom relatywizmu i materializmu [3]. Synod sformułował konkretne wskazania, aby orędzie Chrystusa było lepiej widoczne. Święci patronowie Europy są dowodem spełnienia się obietnic Chrystusa [4]. Chrześcijaństwo było w Europie głównym czynnikiem jedności ludów, trzeba tę jego funkcję dziś odkryć na nowo [5]. Maryja wskazuje Europejczykom Chrystusa jako Drogę, którą należy podążać [6].

2000

93. List papieża z okazji zaliczenia Krakowa w poczet Miast Kultury Europejskiej (5 I), ORpol. 21(2000) nr 3, s. 54.

Kraków pozostając zawsze w jedności z Kościołem powszechnym, jednocześnie tworzył "własną historyczną osobowość". Europejskość Krakowa ma źródło w chrześcijańskich inspiracjach, którymi kierowały się pokolenia jego mieszkańców. Również w przyszłości winien pozostać miastem, w którym każdy Europejczyk może czuć się "u siebie".

94. Służyć dobru wspólnemu (Przemówienie do przewodniczących parlamentów Unii Europejskiej, 23 IX), ORpol. 22(2001) nr 1, s. 44-45.

Kolejni Papieże popierali proces zbliżenia i współpracy narodów Europy [1]. Interesy poszczególnych krajów i samej Europy są zbieżne. Unia Europejska, która rozszerza się o nowe kraje winna wypracować proste i sprawne mechanizmy służące demokracji i dobru wspólnemu [2]. Ewentualna konstytucja Unii winna uwzględniać dobro poszczególnych narodów, służy temu zasada pomocniczości [3]. Ochrona praw człowieka należy do dobra wspólnego Unii. Prawa te ukształtowały się pod wpływem idei osoby i wolności, co było możliwe dzięki chrześcijaństwu [4]. Czerpiąc z tego dziedzictwa, Europa może być spokojna o swą przyszłość [5].

95. Z odwagą i wiernością głośmy Chrystusa (Przesłanie do Plenarnego Zgromadzenia Rady Europejskich Konferencji Episkopatów, 16 X), ORpol. 22(2001) nr 1, s. 45-46.

Bogate dziedzictwo chrześcijaństwa trzeba przekazywać nowym pokoleniom [1]. Służy temu wymiana darów między Kościołami lokalnymi w Europie [2-3]. Kościół winien stawać się "duszą" tworzącej się "unii" narodów Europy, która nie może się ograniczać do wymiany rynkowej [4]. Struktury i instytucje europejskie winny służyć obronie godności człowieka w każdej fazie i w każdych warunkach jego życia [5] oraz pokojowi [6]. Dzieje ewangelizacji pokazują, że Europa nie może zamykać się w sobie, ignorując resztę świata [7].

96. Wartości religijne i moralne wspólnym dziedzictwem (Przemówienie do uczestników Konferencji Ministrów Rady Europy, 3 XI), ORpol. 22(2001) nr 1, s. 47.

Po II wojnie światowej ochrona praw człowieka stała się pryncypium wizji politycznej Rady Europy, czego wyrazem jest Europejska Konwencja Praw Człowieka [2] oraz Europejski Trybunał Praw Człowieka. Wizja ta jest popierana przez Stolicę Apostolską. Pradoksem jest, że głosząc konieczność respektu dla praw człowieka, neguje się jego prawo do życia [3]. Europa wierna poszanowaniu godności każdego człowieka może wnieść swój wkład w dobro wspólne ludzkości [4].

2001

97. Europa wymaga na nowo pracy misyjnej (Do uczestników zgromadzenia plenarnego Komisji Episkopatów Unii Europejskiej, 30 III), ORpol. 22(2001) nr 5, s. 28-29.

Unia Europejska nie może być tylko strukturą gospodarczą, ale "porozumieniem kulturowym i duchowym" [2]. Chrześcijaństwo może stać się dla kontynentu istotnym czynnikiem odnowy, nową Europę muszą budować ludzie o dużej wiedzy i głębokiej formacji duchowej [3]. Społeczeństwo wolne i solidarne wymaga fundamentu nieprzemijających wartości, co winno znaleźć wyraz w stanowionym prawie. W dobro wspólne wpisany jest respekt dla godności każdego człowieka [4].

98. Zadania szkoły katolickiej dzisiaj (Przemówienie do uczestników Międzynarodowego Kongresu Katolickich Szkół Europy, 28 IV), ORpol. 22(2001) nr 6, s. 34-35.

Zadaniem chrześcijańskiego wychowawcy jest przekazywanie prawdy słowem i świadectwem, umożliwienie młodym dialogu między rozumem i wiarą [1]. Gwałtowne przemiany społeczne i moralne są wyzwaniem dla europejskich szkół katolickich [2], które dzięki bogatemu doświadczeniu mogą być twórcze i wierne swojemu charyzmatowi [3]. Ważnym zadaniem europejskich szkół katolickich jest uczenie dialogu w wielokulturowym społeczeństwie [4]. Winny być one wspólnotami wiary i ewangelizacji w Europie [5].

99. Europo, poznaj samą siebie! (Spotkanie z prezydentem Grecji, Ateny, 4 V), ORpol. 22(2001) nr 7-8, s. 10-11.

Kultura Grecji wywarła trwały wpływ na cywilizację Europy i świata [1]. W czasach starożytnych kultura helleńska oddziałała m.in. na literaturę biblijną [2]. Autorzy chrześcijańscy korzystali z dorobku greckiej filozofii [3]. Cechą charakterystyczną hellenizmu była troska o integralne wychowanie człowieka w duchu niezmiennych reguł moralnych i "poszanowania dla Bożych zasad" [4]. Inkulturacja Ewangelii w świecie greckim jest wzorem wszelkiej inkulturacji. Współczesna Europa winna sięgnąć do klasycznego i chrześcijańskiego dziedzictwa Grecji [5]. Grecja stanowi pomost między Wschodem i Zachodem Europy [6].

100. W jedności i zgodzie (Ceremonia pożegnalna na lotnisku, Lwów 27 VI), ORpol. 22(2001) nr 9, s. 39-40.

Z ziemi ukraińskiej, położonej na skrzyżowaniu kultur i narodów, Ewangelia rozprzestrzeniała się na Europę Wschodnią [1]. Ukraina wielokrotnie broniła Europy przed najeźdźcami [2], jest pełnoprawną częścią Starego Kontynentu, sięgającego od Atlantyku po Ural [3]. Jako ojczyzna wiary i dialogu winna znaleźć uznanie we wspólnocie narodów [5].

101. Losy naszej Ojczyzny, Kościoła i świata są ze sobą związane (Do ambasador Rzeczypospolitej Polskiej, 3 XII), ORpol. 23(2002), nr 2, s. 33-34.

Losy Polski, Kościoła i świata są ze sobą ściśle związane. Przemiany społeczne i gospodarcze w Polsce dokonują się w kontekście pozytywnych zmian, takich jak kształtowanie Unii Europejskiej czy rozszerzenie Sojuszu Atlantyckiego, ale i konfliktów, na przykład w Zatoce Perskiej czy na Bałkanach. Po 1989 roku, mimo trudności, w Polsce trwa "proces zagospodarowywania zdobytej wolności".

(oprac. Maria Filipiak)