Stanisław Kiczuk

Co daje studium filozofii?

W każdej dziedzinie rzeczą najbardziej praktyczną jest dobra teoria. Dogłębne studium filozofii pozwala widzieć otaczającą nas rzeczywistość taką, jaka ona jest. Faktem jest, że fałszowana w jakimkolwiek aspekcie rzeczywistość rodzi zawsze chorowitą przyszłość, rodzi chorowite państwo, chorowitą gospodarkę narodową. Studium różnych dyscyplin filozoficznych jest narzędziem właściwego widzenia, a przez to skutecznego zapobiegania wszelkim nieprawidłowościom, które pojawiają się we właściwym funkcjonowaniu organizmu państwowego.
Spokojny obiektywizm i niezależność myśli cechuje przede wszystkim te osoby, które usiłują odpowiadać na wszystkie pytania spełniające warunki trafności, zasadności, semiotycznej poprawności i rozstrzygalności, a nie te, które z góry rozstrzygają, co może istnieć lub nie istnieć. Nie można, w imię powziętych z góry przekonań, pozbawiać badaną naukowo rzeczywistość żadnego możliwego jej wymiaru.

 

Są różne typy wiedzy ludzkiej. Jest wiedza potoczna, wiedza mądrościowa, światopogląd, ideologia, wiara świecka, wiara religijna, filozofia. Jest też wiedza naukowa, poznanie naukowe. Ludzkie poznanie, aby zasługiwało na miano wiedzy naukowej musi być poznaniem twórczym, teoretycznym, specjalistycznym, racjonalnie uzasadnionym, uporządkowanym treściowo i formalnie oraz wyrażone w języku informatywnym i intersubiektywnie zrozumiałym. Filozofie z kolei mogą być różne. Niektóre filozofie czynią zadość wszystkim wymogom wiedzy naukowej. W ramach tego typu filozofii można wyróżnić różne dyscypliny filozoficzne. Jedną z takich dyscyplin jest szeroko pojęta logika, która obejmuje logikę formalną, semiotykę logiczną i teorię metod naukowych. W ramach szeroko pojętej logiki prowadzone są dociekania dotyczące poprawnych sposobów uzasadniania głoszonych przez nas twierdzeń.

 

W żaden sposób nie można, na przykład, uzasadnić twierdzenia, iż można zbudować państwo całkowicie neutralne światopoglądowo. Zadaniem każdego państwa jest m.in. stanowienie prawa. U podstaw stanowionego prawa zawsze leży jakaś etyka, przyjęta przez to państwo arbitralnie. Z kolei normy etyczne i ich hierarchia są usprawiedliwiane w ramach jakiegoś światopoglądu. Państwo więc zawsze preferuje arbitralnie jakiś światopogląd. Warto też dodać, że o wyborze światopoglądu decyduje nie tylko intelekt, ale też czynniki wolitywno-emocjonalne ludzkich jednostek. Ważną rolę może tu odegrać wychowanie i przyzwyczajenia osób podejmujących odpowiednią decyzję. (To samo można powiedzieć o ideologii, gdzie wchodzą w grę nie jednostki ludzkie, ale grupy społeczne). Odpowiednie analizy logiczne ukazują, że pisanie w prasie i mówienie w radio i telewizji o państwie całkowicie neutralnym światopoglądowo jest stratą papieru, stratą czasu, stratą pieniędzy, które mogłyby być przeznaczone na cele społecznie, gospodarczo użyteczne, np. na dożywianie biednych dzieci.

 

Trzeba jeszcze dodać, że ideologia ateistyczna odrzuca istnienie sfery transcendentnej naszej egzystencji. Wszystko ogranicza do sfery immanencji. W tej ostatniej sferze są dwie wielkie zdobycze, tj. matematyka i fizyka. Nie ma dowodu matematycznego ani odkrycia naukowego, że Bóg nie istnieje. Ateizm, zdaniem niektórych fizyków, nie jest aktem rozumu, lecz aktem wiary w nicość. Jest natomiast racjonalna argumentacja filozoficzna, na gruncie ogólnej teorii bytu, za tezą, że Bóg istnieje (zob. A. B. Stępień, Wprowadzenie do metafizyki, Kraków 1964, s. 111-118). Można powiedzieć, że historia filozofii, ogólna teoria bytu, antropologia filozoficzna, logika uczą człowieka korzystać z własnego rozumu, chronią środowisko rozumu ludzkiej jednostki. Nie może być bowiem tak, aby ten rozum znajdował się poza tą jednostką, np. w siedzibie jakiejś partii politycznej, w telewizorze itp. A działalność na rzecz ochrony środowiska rozumu ludzkiego to taka działalność dla dobra państwa, którego członkami są właśnie ludzkie jednostki, jak korzystna działalność na rzecz dobra tejże społeczności państwowej pochodząca z ochrony czystości wód, czystości gleby i czystości powietrza.

 

Moralność jest zdolnością świadomego i wolnego wyboru poznanego rozumem dobra lub zła oraz wyrażenie tej decyzji czynem. Z kolei etyka jest teorią życia moralnego, teorią dobra i zła moralnego. Różne mogą być etyki. Może być etyka przyjazna osobie ludzkiej. Ekonomia oparta na takiej etyce nigdy nie doprowadzi do napięć społecznych, do niepotrzebnego, co niekiedy się zdarza, przelewu krwi. Polityka wynagrodzeń pracowniczych ma być oparta na takiej właśnie etyce. Faktem jest, że byli ludzie, którzy bez pomocy Objawienia chrześcijańskiego, własnym rozumem doszli do ukazania kompletu obowiązujących człowieka i przyjaznych człowiekowi zasad moralnych (np. Sokrates). Zdrowe zasady moralne są jednym z warunków pomyślnego rozwoju każdej społeczności ludzkiej, a w tym każdego państwa. Mogą być też inne etyki, które na przykład postulują dostosowanie się na ślepo do panującego „tak się robi”. Ale czy w takiej etyce uszanowana jest rozumność człowieka, czy jest tam doceniona wartość osoby ludzkiej i trwanie gatunku ludzkiego, czy jest ona etyką społecznie twórczą?