Spis treści
1. Kodeks Rodzinny Ukrainy: analiza swego i obcego ...........................
2. Unieważnienie małżeństwa i rozwód w prawie rodzinnym Ukrainy .......
3. Projektowane zmiany kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w zakresie pochodzenia dziecka ze szczególnym uwzględnieniem ustalenia ojcostwa wskutek uznania .......................................................................
4. Pojecie europejskiego prawa rodzinnego ............................................
5. W kierunku europejskich zasad wzajemnego uznawania aktów stanu cywilnego
6. Korzyści płynące z przynależności Polski do Międzynarodowej Komisji Stanu Cywilnego ..........................................................................
7. Status i pozycja urzędnika stanu cywilnego w Niemczech.....
8. Międzynarodowa Komisja Stanu Cywilnego - cele i zadania, osiągnięcia.....
1. Prof. dr hab. Zoryslava Romovska
Akademia Adwokatury Ukrainy (Kijów)
Kodeks rodzinny Ukrainy: synteza swojego i obcego
W Kodeksie Rodzinnym Ukrainy, który przyjęty został 10 stycznia 2002 roku, po raz pierwszy zostało zadeklarowane uznanie przez nasze państwo rodziny jako naturalnego i zasadniczego ośrodka społeczeństwa.
Dzięki wysiłkom poszczególnych naukowców w celu wprowadzenia materii prawno-rodzinnej do struktury Kodeksu Cywilnego, co ich zdaniem miało potwierdzić europejskość naszego ustawodawstwa, udało się uzyskać przyjęcie odrębnego aktu kodyfikacyjnego w sferze stosunków rodzinnych, o ile europejskość ustawy jako świadectwo jej wysokiej próby stwierdza się jej treścią, a nie miejscem w systemie prawa.
W kodeksie rodzinnym odrzucona została teza o regulowaniu stosunków rodzinnych wyłącznie przez państwo, które w radzieckim okresie naszej historii było zasadnicze. Uznana została regulująca misja umowy w stosunkach między małżonkami, rodzicami oraz dziećmi, a także między innymi członkami rodziny. Uznana została możliwość regulowania stosunków rodzinnych przy pomocy prawa zwyczajowego oraz moralnych zasad społeczeństwa.
Kodeks rodzinny przeniknięty jest ideologią, która nie zawiera przemocy, ale szacunek i dobro wspólnych interesów członków rodziny.
W kodeksie rodzinnym po raz pierwszy określone zostały cechy rodziny. Zgodnie z decyzjami Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, za rodzinne zostały uznane relacje między kobietą i mężczyzną, którzy wspólnie zamieszkują, ale bez rejestracji ślubu. Zgodnie z nimi, uznano prawo wspólnej własności majątku nabytego w czasie wspólnego zamieszkania, a także, przy pewnych warunkach, prawo do alimentów w związku z niezdolnością do pracy. Taki lojalny stosunek do tej wspólnoty rodzinnej wypływał z art. 24 Konstytucji Ukrainy, która wyklucza możliwość dyskryminacji człowieka z powodu jakichkolwiek cech, a także z art. 51 Konstytucji Ukrainy, w którym rodzina została ogłoszona obiektem ochrony państwowej. Oznacza to, że państwo ochrania nie tylko formy małżeńskie, ale także i inne formy życia rodzinnego.
W znacznym stopniu odnowiono instytucję małżeństwa. W ślad za europejską tradycją ustawodawczą rozszerzono rejestr osób spokrewnionych, które mogą przebywać między sobą w małżeństwie; za chwilę rozwiązania związku małżeńskiego uznano dzień wejścia w życie decyzji sądu. W kodeksie rodzinnym po raz pierwszy ustalono szerokie spektrum osobistych niemajątkowych praw małżonków. Po raz pierwszy zostało do nich wliczone prawo macierzyństwa i prawo ojcostwa.
Dalszemu rozwojowi uległy stosunki alimentacyjne pomiędzy małżonkami. Po raz pierwsze prawo do alimentów w związku z rozerwaniem małżeństwa nadano temu, kto jest zdolny do pracy. Celem takich terminowych (do lat 3) opłat alimentacyjnych jest sprzyjanie adaptacji społecznej tej osoby, która po rozwiązaniu małżeństwa okazała się niegotowa do życia w nowych warunkach. Po raz pierwszy prawo do alimentów bez ograniczenia terminu nadano temu z małżonków, z którym zamieszkuje dziecko niepełnosprawne, co jest swoistą nagrodą za ciężką pracę i bezsenne noce.
Na Ukrainie ponad 17% dzieci rodzą kobiety, które nie przebywają w związku małżeńskim. W celu wzmocnienia poczucia odpowiedzialności u mężczyzn za skutki swego życia intymnego, rozszerzona została możliwość uznania ojcostwa przed sądem: przedmiotem dowodu stał się fakt więzi krwi, a nie pewne, określone na początku przez ustawę sytuacje (wspólne zamieszkanie, udział w utrzymaniu i wychowaniu dziecka). Nowelizacja ta sprzyjać ma zmniejszaniu liczby aborcji, która w Ukrainie jest bardzo duża.
Do współczesnych warunków został przystosowany nowy system wyznaczania przez sąd rozmiaru alimentów dla dzieci. Sądowi nadano prawo wyznaczania rozmiaru alimentów w odsetkach od wszystkich rodzajów zarobku i (lub) w twardej sumie pieniężnej, biorąc pod uwagę stan materialny zarówno płatnika alimentów, jak i samego dziecka. Po raz pierwszy nadano sądowi prawo zwalniania któregoś z rodziców od obowiązku alimentacyjnego w związku z dostatecznym zabezpieczeniem samego dziecka.
Istotnie odnowiona została instytucja przysposobienia. Wprowadzono możliwość tzw. niepełnego przysposobienia. Przysposobionemu, który osiągnął 14 lat, dano prawo otrzymania informacji dotyczącej swojego pochodzenia. Po raz pierwszy przewidziano możliwość pozbawienia praw rodzicielskich przysposabiającego, który zapisany był jako ojciec dziecka. Po raz pierwszy dopuszczona została możliwość przysposobienia osoby niepełnoletniej, która w dzieciństwie pozbawiona była opieki rodziców.
Kodeks Rodzinny Ukrainy udowodnił naszą zdolność bycia wdzięcznymi uczniami i jednocześnie naszą zdolność formowania swoich własnych, przydatnych do zapożyczenia, wariantów ustawodawczych rozwiązań złożonych problemów w sferze stosunków rodzinnych.
2. Dr Svitlana Lepekh
Narodowy Uniwersytet im. Ivana Franki we Lwowie
Unieważnienie małżeństwa i rozwód w prawie rodzinnym Ukrainy
Ukazana jest analiza podstaw, trybu oraz skutków prawnych unieważnienia i rozwiązania małżeństwa według ustawodawstwa Ukrainy.
Co do podstaw unieważnienia małżeństwa szczególną uwagę zwrócono na istotę każdej z nich, a także na ustawodawczy podział ich na trzy grupy według znaczenia. Odpowiednio dla każdej grupy, Kodeks Rodzinny Ukrainy przewiduje odpowiedni tryb rozpatrywania spraw. Jeśli chodzi o grupę pierwszą, wyznaczony został tryb administracyjny dla osób zainteresowanych, dla grupy drugiej i trzeciej - tryb sądowy, ale z pewnymi odmiennościami i osobliwościami. Rozgranicza się skutki prawne unieważnienia małżeństwa osób, które zarejestrowali małżeństwo w dobrej lub złej wierze. Przedstawiono osobiste majątkowe i niemajątkowe skutki zastosowania takiej sankcji prawno-rodzinnej jak unieważnienie małżeństwa.
Rozpatrywane są problemy ustania małżeństwa, między innymi drogą rozwodu. Rozgranicza się oraz charakteryzuje podstawy rozwiązania małżeństwa przed sądem oraz przed organami rejestracji aktów stanu cywilnego. Zwraca się uwagę na osobliwości rozpatrywania spraw o rozwiązanie związku małżeńskiego w trybie postępowania odrębnego oraz wszczętego na podstawie powództwa, docelowość pewnych noweli ustawodawczych. W W sposób szczegółowy przedstawiony jest tryb rejestracji rozwiązania związku małżeńskiego. Analizowane jest rozwiązanie związku małżeńskiego w trybie sądowym i administracyjnym, a także skutki prawne rozwiązania małżeństwa.
Rozpatrywane są problemy unieważnienia oraz rozwiązania związku małżeńskiego przez cudzoziemców.
Szczególna uwaga poświęcona jest nowelom tych samodzielnych instytucji prawa rodzinnego Ukrainy - unieważnienia i ustania małżeństwa.
3. Prof. dr hab. Elżbieta Holewińska-Łapińska
Uniwersytet Warszawski
Instytut Wymiaru Sprawiedliowści
Projektowane zmiany kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w zakresie pochodzenia dziecka ze szczególnym uwzględnieniem ustalenia ojcostwa wskutek uznania
Aktualnie obowiązujący w Polsce kodeks rodzinny i opiekuńczy został uchwalony 25 lutego 1964 r. (Dz. U. nr 59, poz. 9). Przepisy normujące ustalenie i kwestionowanie pochodzenia dziecka nie były nowelizowane, za wyjątkiem art. 84 dotyczącego ustalenia ojcostwa przez sąd. Przyczyną wspomnianej nowelizacji, dokonanej ustawą z 17 czerwca 2004 r., był wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 28 kwietnia 2003 r., K 18/02 (Dz. U. nr 83, poz. 772), ustalający, że wskazany przepis - w zakresie, w jakim wyłączał prawo mężczyzny będącego biologicznym ojcem dziecka do dochodzenia ustalenia ojcostwa, był sprzeczny gwarantowaną przez Konstytucję 1997 r. ochroną praw dziecka i prawem do sadu, a także był przejawem nadmiernego ograniczenia praw mężczyzny uważającego się za ojca dziecka.
Ustalenie i kwestionowanie pochodzenia dziecka uwzględnia stan wiedzy, ocen społecznych, moralnych i zobowiązań międzynarodowych z lat sześćdziesiatych ubiegłego wieku. Między innymi dlatego kodeks nie reguluje ustalenia i zaprzeczenia macierzyństwa, zgodnie z zasadą mater semper certa est, konsekwencji poczęcia dziecka wskutek ingerencji medycznych ani nie zapobiega niezgodnym z rzeczywistością ustaleniom ojcostwa. Projekt nowelizacji, będący przedmiotem prac Sejmu RP V kadencji (druk sejmowy nr 1166), ma to zmienić.
Projekt normuje ustalenie i zaprzeczenie macierzyństwa przyjmując, że matką dziecka jest kobieta, która je urodziła. Nie przewiduje rozwiązań szczególnych, gdy macierzyństwo biologiczne nie pokrywa się z genetycznym. Pozostawia domniemanie pochodzenia dziecka z małżeństwa, które może być obalone przez wykazanie, że mąż matki nie jest ojcem dziecka (aktualnie k.r.o. przewiduje wykazanie niepodobieństwa ojcostwa). Zaprzeczenie ojcostwa nie będzie jednak dopuszczalne, jeżeli dziecko zostało poczęte w następstwie zabiegu medycznego, na który mąż matki wyraził zgodę. Domniemanie nie będzie natomiast stosowane, jeżeli
dziecko urodzi się po zawarciu przez matkę małżeństwa z innym mężczyzną niż ten, który uznał ojcostwo po poczęciu ale przed urodzeniem się dziecka, co teraz jest sporne.
Najdonioślejsze zmiany dotyczą dobrowolnego ustalenia ojcostwa. Obecnie ten sposób ustalenia ojcostwa nosi nazwę „uznanie dziecka" i następuje wskutek jednostronnej czynności prawnej mężczyzny, dokonywanej za zgodą matki lub ustawowego przedstawiciela dziecka małoletniego oraz za zgodą pełnoletniego uznawanego. Uznania może dokonać mężczyzna mający pełną zdolność do czynności prawnych (pełnoletni, który nie został ubezwłasnowolniony) a także mężczyzna mający ograniczoną zdolność do czynności prawnych ale za zgodą swego przedstawiciela ustawowego. Oświadczenie, w sytuacjach typowych, może być złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego lub przed sądem opiekuńczym (także po wszczęciu procesu o ustalenie ojcostwa).
Wg projektu ten sposób ustalenia ojcostwa nosi nazwę „uznanie ojcostwa". Ustalenie ojcostwa ma być skutkiem oświadczeniem wiedzy obojga rodziców (co najmniej 16 letnich), stwierdzających fakt pochodzenia od nich dziecka. Uznanie ojcostwa będzie mogło nastąpić tylko w okresie małoletności dziecka.
Aktualnie sąd może unieważnić uznanie na żądanie mężczyzny, który dziecko uznał, w ciągu roku od daty uznania, z powodu wady jego oświadczenia woli, a także na żądanie osoby, której zgoda jest potrzebna do ważności uznania z powodu wady jej oświadczenia woli. Nieważność uznania nie wynika z faktu, ze dziecko nie pochodzi od mężczyzny, który je uznał. Z takiej przyczyny może żądać unieważnienia uznania tylko dziecko uznane przed osiągnięciem pełnoletności, w ciągu trzech lat od jej osiągnięcia a także prokurator - bez ograniczenia w czasie. Zgodnie z projektem sytuacja dziecka nie ulegnie zmianie. Natomiast mężczyzna, który przyznał swe ojcostwo, będzie mógł żądać ustalenia bezskuteczności uznania w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się, że nie jest ojcem. Takie samo uprawnienie będzie przysługiwało matce.
Sądowe ustalenie ojcostwa aktualnie opiera się na domniemaniu, że ojcem dziecka jest mężczyzna, który obcował z matką dziecka nie dawniej niż w trzechsetnym, a nie później niż w sto osiemdziesiątym pierwszym dniu przed urodzeniem się dziecka. Sądowego ustalenia ojcostwa może żądać prokurator, dziecko, a w okresie gdy dziecko jest małoletnie także matka dziecka i jego domniemany ojciec. Ten model sądowego ustalenia ojcostwa ma być zachowany.
Projekt przewiduje w sprawach o ustalenie i zaprzeczenie pochodzenia dziecka oraz o ustalenie bezskuteczności uznania legitymację procesową matki i ojca także wtedy gdy mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych, o ile ukończyli 16 lat (aktualnie legitymacja procesowa w tych sprawach przysługuje rodzicom o pełnej zdolności do czynności prawnych a więc pełnoletnim).
4. Prof. dr hab.Tomasz Sokołowski
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Pojęcie europejskiego prawa rodzinnego
Termin e.p.r. i może być rozumiany zarówno jako pewna konstrukcja teoretyczna lub w znaczeniu projektującym, a także w znaczeniu opisowym. W poszczególnych ujęciach termin ten będzie miał różny zakres w zależności od tego czy i w jakim stopniu obejmować on będzie tylko normy dotyczące międzynarodowego postępowania cywilnego, czy także normy kolizyjne a nadto normy materialne.
W teoretycznym znaczeniu pojęcie to odnieść można do pewnego, idealnego i jeszcze nieistniejącego, ale dopiero konstruowanego zbioru norm prawnych odnoszących się do stosunków prawno rodzinnych w krajach UE, względnie - w jeszcze szerszym znaczeniu - także w innych krajach europejskich.
Europejskie prawo rodzinne w ujęciu definicji projektującej oznacza z kolei pewien system norm mający również pewne cechy modelowe, ale są to cechy uznane za osiągalne w bliskim czasie i przyjęte przez twórców tego systemu oraz wyrażone lub wskazane w określonych źródłach. W tym znaczeniu można mówić o e.p.r. jako o tworzonym obecnie systemie norm prawnych, przede najpierw dotyczących międzynarodowego postępowania cywilnego oraz norm kolizyjnych a z czasem i norm materialnych (zwłaszcza w oparciu o pewne wspólne modelowe założenia), a treść tych norm ustalana jest drogą dyskusji i kompromisów. Takie założenie sprawia, że normy e.p.r. mogą one odbiegać w danym okresie i w określonym stopniu od wskazanej wyżej teoretycznej konstrukcji.
Wreszcie w znaczeniu opisowym, e.p.r. stanowi określenie systemu już funkcjonujących w praktyce norm prawnych, zasad podstawowych i zasad wykładni, odnoszących się do stosunków rodzinnych i respektowanych w praktyce rozstrzygania spraw rodzinnych w państwach europejskich.
5. Prof. dr Gerard-René de Groot
Uniwersytet Maastricht
W kierunku europejskich zasad wzajemnego uznawania aktów stanu cywilnego
W odniesieniu do kwestii uznawania zagranicznych aktów stanu cywilnego należy wyróżnić cztery różne aspekty. Po pierwsze, należy postawić pytanie, czy forma danego dokumentu pozwala na uznanie go za autentyczny akt stanu cywilnego. Czy uzyskany za granicą dokument jest rzeczywiście autentycznym aktem wydanym przez właściwe władze? Po drugie, wątpliwości budzić może prawdziwość informacji zawartych w danym akcie. Po trzecie, istnieją oczywiste trudności związane z faktem, że dany akt może być sporządzony w języku obcym. I po czwarte, konieczne jest ustalenie, czy sama treść aktu stanu cywilnego, w szczególności uzyskanego za granicą, pozwala na jego uznanie bez zastrzeżeń we wszystkich względach. W wystąpieniu autor przedstawia pokrótce problemy związane z pierwszymi trzema pytaniami, skupiając się na analizie aspektu czwartego.
Bardzo często treść aktu stanu cywilnego wydanego za granicą, w odniesieniu do imienia, nazwiska, ojcostwa, macierzyństwa, małżeństwa, itd., uznawana jest wyłącznie wówczas, gdy szczegółowe informacje zawarte w danym dokumencie zostały podane zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, które są uznawane za właściwe zgodnie z zasadą rozstrzygania o mocy prawnej w przypadku wzajemnej sprzeczności przepisów krajowych, obowiązującą w jurysdykcji kraju, w którym złożono wniosek o uznanie aktu. Podejście to jest doskonale zilustrowane w argumentacji użytej w sprawie Grunkin-Paul poddanej pod rozstrzygnięcie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. W kontekście tym uwagę zwracają również sprawy Konstantidinis oraz Garcia Avello, w których wyroki ETS wydał odpowiednio w 1993 i 2003 roku.
Holandia przyjęła i stosuje odmienną procedurę uznawania aktów stanu cywilnego uzyskanych za granicą, w szczególności w odniesieniu do kwestii imion, nazwisk, oraz ustalenia ojcostwa i macierzyństwa. Jest to tak zwana zasada faktu dokonanego (fr. fait accompli), którą autor ilustruje kilkoma przykładami. Polega ona głównie na uznaniu aktu zagranicznego z mocy prawa, bez konieczności prowadzenia szczegółowych procedur. Podejście takie jest w pełni zgodne z rosnącym poparciem dla idei bezwarunkowego uznawania zasadności decyzji wydawanych przez sądy i inne władze pozostałych państw członkowskich Unii Europejskiej, a ponadto nie podważa gwarancji swobodnego przepływu osób na terytorium Unii. Autor sygnalizuje również kwestie związane z wprowadzeniem obowiązkowego uznawania aktów uznanych wcześniej przez inne państwa członkowskie oraz z uznawaniem aktów stanu cywilnego wydanych przez kraje trzecie (niebędące państwami członkowskimi Unii Europejskiej).
6.Prof. dr hab. Małgorzata Pyziak-Szafnicka
Uniwersytet Łódzki
Przewodnicząca Sekcji Polskiej MKSC
Korzyści płynące z przynależności Polski do MKSC
(tezy wystąpienia)
- Wprowadzenie - prezentacja wstąpienia Polski do MKSC i udziału w jej pracach.
- Korzyści płynące z udziału w wymianie informacji z zakresu prawa rodzinnego i prawa rejestracji stanu cywilnego, a także informacji na temat oszustw dokonywanych w dziedzinie stanu cywilnego.
- Korzyści płynące ze stosowania rekomendacji opracowywanych przez MKSC; prezentacja Rekomendacji Nr 9 dotyczącej
- Korzyści płynące ze stosowania ratyfikowanych konwencji MKSC; możliwość uzupełniania danych zawartych w aktach stanu cywilnego na podstawie informacji uzyskiwanych z zagranicy oraz ułatwienia, z których korzystają Polacy za granicą , zwłaszcza w razie posługiwania się wielojęzycznymi aktami stanu cywilnego.
- Pierwsze trudności związane ze stosowaniem konwencji MKSC; problem nazwiska rodowego i próby wprowadzenia go do formularzy MKSC.
7. Fritz Peter
Były kierownik studiów Akademii Stanu Cywilnego (Niemcy)
Status i pozycja urzędnika stanu cywilnego w Niemczech
Problematyka stanu cywilnego - sporządzanie dokumentów o stanie cywilnym i zawarciu małżeństwa - uregulowana jest w Niemczech od dnia 1 stycznia 1876 roku jako zadanie państwa. Rejestracja przeniesiona została od początku na gminy pod nadzorem państwa. Zadanie to realizowane jest przez ustanowione osoby zajmujące się dokumentowaniem - urzędników stanu cywilnego. Federalna zasada Republiki Federalnej Niemiec prowadzi, przy wykonywaniu ustaw, do istotnego współdziałania poszczególnych krajów związkowych.
Ogłoszona 19 lutego 2007 roku ustawa O reformie prawa o aktach stanu cywilnego wprowadzi duże zmiany. Dnia 1 stycznia 2009 roku przyniesie ona nowe istotne uregulowania i wprowadzi w Niemczech elektroniczną rejestrację stanu cywilnego, która ma już miejsce w kilku krajach europejskich.
W referacie „Status i pozycja urzędnika stanu cywilnego w Niemczech" przedstawiony zostanie stan obecny i nowe uregulowania. Referat dotyczyć będzie rejestracji, niezależności pozycji urzędników stanu cywilnego, nadzoru prawnego urzędów państwowych, jak również szczególnych postępowań sądowych.
8. Chantal Nast
Międzynarodowa Komisja Stanu Cywilnego (CIEC)
Międzynarodowa Komisja Stanu Cywilnego - cele i zadania, osiągnięcia
CIEC jest organem międzyrządowym, mającym na celu:
- ułatwianie wymiany tekstów prawnych oraz dokumentacji dotyczącej stanu cywilnego;
- poszukiwanie prawnych i technicznych sposobów poprawy pracy departamentów odpowiedzialnych za stan cywilny w Państwach Członkowskich;
- pracę na rzecz harmonizacji oraz unifikacji stanu cywilnego oraz prawa rodzinnego poprzez sporządzanie projektów konwencji międzynarodowych;
- współpracę z innymi organami międzynarodowymi, które również zajmują się prawami osobistymi i prawem rodzinnym.
9. Piotr Kasprzyk
Adiunkt w I Katedrze Prawa Cywilnego KUL
Mimo niekorzystnych tendencji demograficznych związanych ze spadkiem urodzeń a także zauważalną niechęcią do zawierania związków małżeńskich odnotowuje się ciągły wzrost liczby zdarzeń prawnych mających wpływ na stan cywilny poszczególnych osób. Ma to związek ze stale wzrastającą mobilnością obywateli szczególnie z krajów sąsiadujących z Polską, gdzie granice nie są już obecnie barierą zarówno dla poszczególnych obywateli, jak i całych społeczeństw. Przemiany gospodarcze, kulturowe, polityczne, jakich jesteśmy świadkami, powodują wzrost migracji i emigracji ludności. Wraz z nasileniem się tych zjawisk obserwujemy ciągłe narastające problemy z którymi muszą radzić sobie urzędnicy stanu cywilnego i aby sprostać tym wyzwaniom urzędnicy stanu cywilnego muszą ciągle podnosić swoje kwalifikacje, chociażby poprzez wspólne potkania, wymianę doświadczeń i poznanie specyfiki pracy swoich kolegów z innych krajów.
Prawidłowa rejestracja stanu cywilnego z pewnością stanowi podstawę w obrocie prawnym zarówno krajowym jak i międzynarodowym. Dlatego tak ważnym jest aby rejestracji tej dokonywały osoby kompetentne. Warto wiec ukazać osobę urzędnika stanu cywilnego (w Polsce nazywanego kierownikiem urzędu stanu cywilnego), która dokonując rejestracji zdarzeń istotnych z punktu widzenia prawa, sporządza jedne z najistotniejszych dokumentów jakimi są akta stanu cywilnego. Nie są to jedyne zadania stawiane przed kierownikami urzędów stanu cywilnego. Różnorodność i istotność tych zadań zachęca do podjęcia rozważań nad zagadnieniami dotyczącymi pozycji prawnej kierownika usc. Nadając tej dyskusji większy walor poznawczy poszerzono ją o regulacje prawne jakie obowiązują w tym zakresie na Ukrainie. Nie sposób dzisiaj pochylając się nad rolą i zadaniami kierownika usc w Polsce nie odnieść się do rozwiązań jakie w tym zakresie obowiązują w innych krajach. Dyskusje te z powodzeniem można rozpocząć od zarysowania pozycji prawnej urzędnika stanu cywilnego właśnie na Ukrainie.
