Ze wstępu do publikacji

Praca składa się z siedmiu rozdziałów, z których każdy z nich zawiera specyficzną treść poszczególnych publikacji, ale równocześnie wysoce koresponduje z głównym problemem monografii.

Rozdział pierwszy nosi tytuł: Aksjologiczne wymiary rodziny, chodzi w nim głównie o to, aby ukazać aktualną sytuację małżeństwa i rodziny w kontekście współczesnych, globalizacyjnych przemian cywilizacyjnych w kilku naukowych aspektach.

Drugi rozdział rozprawy nosi tytuł: Współczesna rodzina wobec przemian społeczno – kulturowych. Takie sformułowanie problemu otwiera przed Czytelnikiem bogate spektrum przemian w rodzinie w kontekście społecznym i kulturowym. Na uwagę zasługują głosy autorów nie tylko z Polski, ale także z Ukrainy i Słowacji. Specyficzne problemy z tego obszaru, podejmowane w tym rozdziale to m.in. migracja zarobkowa, eurosieroctwo oraz zjawisko bezdomności.

W kolejnym trzecim rozdziale książki przywołano temat związany z rodzicielstwem jako zadaniem rodziny. Ta część pracy została zdominowana przez problematykę naturalnego planowania rodziny (NPR), a także zagadnienia związane z procesem rodzicielstwa oraz adopcji dzieci w Polsce. Na uwagę zasługuje też zagadnienie abstynencji seksualnej, a także dialogu z dzieckiem w jego prenatalnym okresie życia.

Czwarty rozdział pracy poświęcony został ważnemu zagadnieniu, jakim jest rodzina dysfunkcjonalna. Zawarte są tutaj wybrane aspekty dysfunkcjonalności, w niektórych przypadkach wkraczające w obszar patologii życia rodzinnego. Poruszono zatem następujące problemy: opieka zastępcza nad dzieckiem w rodzinie dysfunkcjonalnej, hierarchia wartości w rodzinach dysfunkcjonalnych i prawidłowo funkcjonujących, problem alkoholizmu i pracoholizmu, zagrożenia socjalizacji i dylematy decyzyjności oraz historyczny wymiar dysfunkcjonalnej rodziny wiejskiej w dwudziestoleciu międzywojennym.

Rozwój osobowy w rodzinie stał się przedmiotem zainteresowania rozdziału piątego. Refleksja naukowa nad rozwojem osobowym w rodzinie została podjęta w aspekcie kilku dyscyplin naukowych, takich jak: teologia, psychologia, filozofia, pedagogika oraz familiologia. Aspekt teologiczny odnosił się do korelacji pomiędzy liturgią domową a rozwojem osoby ludzkiej. Wymiar psychologiczny dotyczył analizy typologii rozwoju osobowego w systemie rodzinnym, wewnątrzosobowych czynników sprzyjających rozwojowi dorosłego człowieka, obrazu rodziny pochodzenia studentów o różnej odporności na stres oraz problem rozwoju religijnego i moralnego w ujęciu teorii przywiązania Johna Bowlbye`go. Filozoficzny obszar analiz wypełniło zagadnienie małżeństwa i rodziny wobec osobowego wymiaru życia ludzkiego na kanwie teorii osoby w ujęciu M. A. Krąpca. Wreszcie pedagogiczny i familiologiczny wymiar refleksji podjęto wobec takich zagadnień, jak: rekreacja w czasie wolnym jako czynnik integracji rodzinnej, szkoła – instytucja wsparcia rodziny czy forma opieki zastępczej ? oraz więź rodzinna a rozwój osobowy człowieka.

W rozdziale szóstym podjęte zostało zagadnienie pt. Wychowanie w rodzinie. Problem wychowania został poddany analizie w kontekście wpływu wielu znaczących czynników i podmiotów, takich jak: rodzina, szkoła, społeczeństwo i kultura oraz media. Wychowanie w rodzinie odnosiło się do następujących zagadnień: wychowanie społeczne dzieci i młodzieży w rodzinie – refleksja w świetle nauczania Jana Pawła II oraz rola dziadków w rodzinnym przekazie wartości. Wpływ szkoły na wychowanie dotyczył takich aspektów, jak: warunki prawidłowego procesu wychowawczego, rodzice i nauczyciele w procesie wychowania, wartość kształcenia szkolnego a rola rodziców, polska szkoła sprzymierzeńcem w wychowaniu prorodzinnym. Zagadnienia społeczno – kulturowe wobec wychowania dotyczyły kolejnych aspektów: organizacja gminnych systemów profilaktyki i opieki nad dzieckiem i rodziną, społeczno – kulturowe uwarunkowania i możliwości rozwiązywania konfliktów pomiędzy rodzicami i dziećmi oraz rodzina w ujęciu społeczno – kulturowym a proces wychowania w rodzinie. Wreszcie ostatni aspekt podjętej refleksji dotyczył roli mediów w wychowaniu rodzinnym. W tym też kontekście został podjęty problem autonomii mediów w kształtowaniu środowiska rodzinnego oraz grooming jako zagrożenie dla rodziny.

Ostatni siódmy rozdział niniejszej monografii dotyczył pastoralnego wymiaru małżeństwa i rodziny. Wiodącymi tematami tego rozdziału są kwestie dotyczące wprost duszpasterstwa rodzin. Jedna z nich odnosiła się do duszpasterstwa rodzin w Polsce wobec współczesnych wyzwań oraz zasady formacji duszpasterzy rodzin. Drugi aspekt refleksji dotykał spraw związanych z przygotowaniem do małżeństwa. W tym kontekście zostały podjęte zagadnienia katechizacji przedmałżeńskiej w opinii studentów wybranych uczelni lubelskich oraz przygotowania do małżeństwa: „kurs” czy „katecheza”? Można także mówić o specyficznych wymiarach małżeństwa i rodziny w świetle takich problemów, jak: modlitwa orędziem obrońców życia człowieka – prezentacja projektu World Prayer for Life, rodzina dysfunkcjonalna wyzwaniem duszpasterskim Kościoła oraz moralne aspekty życia małżeńsko – rodzinnego w kontekście zagrożenia AIDS.

Niniejsza publikacja wskazuje na fakt, iż rodzina znajduje się w polu zainteresowania wielu dyscyplin naukowych. Brakuje jednakże ujęcia integralnego i syntetyzującego wyniki poszczególnych nauk, które połączy w jedną, względnie zintegrowaną całość dorobek poszczególnych nauk i w sposób twórczy dokona ich syntezy. Wielowymiarowa rzeczywistość życia małżeńsko-rodzinnego wymaga bowiem nie tylko analitycznego ujęcia poszczególnych dyscyplin naukowych, ale przede wszystkim integralnej, spójnej, komplementarnej i interdyscyplinarnej refleksji, która jest w stanie uchwycić złożoność rzeczywistości małżeńsko-rodzinnej i dać adekwatną, systemową odpowiedź na potrzeby człowieka. Inne podejście do zagadnienia nie uniknie ryzyka jednostronności i redukcjonizmu naukowego w odniesieniu do życia osobowego. Kluczową dyrektywą nauki w służbie rodziny jest zatem zasada interdyscyplinarności. Jednakże interdyscyplinarność nie może być zlepkiem poszczególnych dyscyplin. Wszystkie nauki zajmujące się rodziną powinny ze sobą współpracować, aby rodzina mogła wzrastać realizując swoje podstawowe cele. Dlatego jest konieczne tworzenie jednej dyscypliny, która mogłaby nazywać się familiologią.

Wydaje się, że niniejsza publikacja otwiera dyskusję i wskazuje na nowe obszary interdyscyplinarnych dyskusji nad małżeństwem i rodziną. Stanowi obszerne kompendium wiedzy przydatnej każdej osobie, która doświadcza wartości i dobra rodziny. W szczególny zaś sposób publikacja powinna stać się przedmiotem refleksji dla studentów i specjalistów różnych dziedzin i dyscyplin naukowych tworzących familiologię.

Marian Zdzisław Stepulak, Jarosław Jęczeń