Zbawienie (gr. σωτηρία, łac. salus), jako rzeczywistość będąca w centrum wiary chrześcijańskiej, ale i wypowiadającej jej sens teologii, oznacza spełnienie ludzkiej egzystencji, otwartej na Boga (capax Dei). Realizuje się ono w dialogu między Bogiem i człowiekiem, między bezwarunkowym darem miłości Boskiej i przyjmującej oraz odpowiadającej na ów dar wolnej natury człowieka. Relacja ta nigdy w tradycji chrześcijańskiej nie była oczywista, o czym świadczą długie spory o rozumienie statusu łaski i wolności, roli Boga i miejsca człowieka w tym procesie. Poczynając od sporu między Augustynem a Pelagiuszem, a kończąc na współczesnych interpretacjach problemu, widzimy w dużym uproszczeniu, jak jedne ujęcia przeceniały wolność kosztem roli łaski, inne zaś chciały pomniejszyć znaczenie wolności, aby ukazać bezwzględność działania Bożego. W artykule została nakreślona panorama tradycyjnych ujęć łaski, a także trzy najbardziej reprezentatywne dla określenia wspomnianej relacji stanowiska: monergizm, synergizm oraz energizm. Ostatnia z propozycji – energizm (jako ujęcie inkluzywne) – mówi o specyfi cznie rozumianej współpracy między Bogiem i człowiekiem w dziele zbawienia, a mianowicie równoczesności Bożego i ludzkiego działania, w której łaska staje się wyzwalającą siłą ludzkiej wolności. W świetle zasady energizmu, najbardziej dowiedzionej w osobie Jezusa Chrystusa, zbawienie posiada charakter osobowy i historyczny, który za każdym razem domaga się wolnej decyzji każdej ze stron, zgody umotywowanej miłością, realizowanej w geście perychoretycznej gościnności. 

Summary

FREEDOM AND GRACE. INTERPRETATIONS OF THE PROBLEM IN THE CHRISTIAN TRADITION

Salvation as a reality that is the centre of both the Christian faith, and a theology that speaks its sense, signifi es the fulfi llment of human existence capable of receiving God (capax Dei). It is realized in a dialogue between God and man, between an unconditional gift of Divine love and man’s free nature that responds to this gift. This relation has never been obvious in the Christian tradition, which is visible in the long-lasting disputes over the understanding of grace and freedom, God’s role and the place of man in the process. Since the times of the dispute between Augustine and Pelagius till the ongoing changes in the interpretations of the problem we have seen simplifi cations which, on the one hand, overestimate freedom and, on the other, wish to undermine the meaning of freedom to show the ruthlessness of God’s actions. In the article a panorama of traditional views on grace has been outlined, as well as the three most representative approaches for the determination of the aforementioned relations: monergism, synergism and energism. The last one, energism (as an inclusive approach), speaks of a specifi cally understood cooperation between God and man in salvation, namely the simultaneousness of God’s and man’s actions, in which grace becomes a releasing force of human freedom. In light of the principle of energism, best proved in the person of Jesus Christ, salvation has a personal and historical character, which every time demands a free decision of both sides, an agreement motivated by love realised in the gesture of perichoretic hospitality.