Z radością informujemy, że wśród tegorocznych laureatów nagrody Prezesa Rady Ministrów za rozprawę doktorską znalazł się ks. dr Marcin Ferdynus. Nagrodzona praca, pt. Przedłużanie życia jako problem moralny, powstała pod kierunkiem s. prof. Barbary Chyrowicz w Katedrze Etyki Szczegółowej na Wydziale Filozofii KUL.

Nagrody Prezesa Rady Ministrów zostały ustanowione z inicjatywy Polskiej Akademii Nauk. Od 1994 roku są one przyznawane wybitnym naukowcom za ich działalność naukową, naukowo-techniczną, artystyczną oraz za najlepsze rozprawy doktorskie i habilitacyjne. W tym roku nagrodzono 25 autorów prac doktorskich.

 

Księdzu Doktorowi i Siostrze Profesor serdecznie gratulujemy!

 

Marcin Ferdynus

Przedłużanie życia jako problem moralny

 

Rozprawa doktorska jest próbą odpowiedzi na pytanie o to, czy przedłużanie ludzkiego życia za wszelką cenę jest działaniem moralnie dopuszczalnym.

Pierwszy rozdział przedstawia zasadniczo empiryczny kontekst analizowanego problemu. W tej części pracy przywołano podstawowe dane o długości życia i procesach starzenia, projekty i technologie przedłużania życia. Zwrócono również uwagę na dokonujące się w świecie zmiany demograficzne zastanawiając się czy dłuższe życie nie prowadzi przypadkiem do negatywnych następstw. Poszukiwano też racji motywujących człowieka do przedłużania życia. Ponadto przyjęto, że wyjątkowy charakter każdego ludzkiego życia wyraża się w jednostkowym i niepowtarzalnym istnieniu osoby, której przysługuje obiektywna wartość – godność osobowa. Co więcej, stwierdzono, że życie ludzkie nie jest wartością najwyższą, lecz wartością fundamentalną.

Drugi rozdział podejmuje dwa obszary problemowe: problem rezygnacji z uporczywej terapii oraz problem pozyskiwania i wykorzystania „części zamiennych” w celu przedłużania ludzkiego życia. W tej części pracy pytano o granice postępowania lekarza zamierzającego do przedłużania życia pacjentów, zwłaszcza osób dorosłych znajdujących się w terminalnym stanie choroby oraz przedwcześnie urodzonych noworodków. Przeprowadzone analizy pozwoliły na wysunięcie kluczowego wniosku, że w sytuacji, kiedy chorego nie da się już wyleczyć, ponieważ terapia jest nieskuteczna, przedłuża jedynie umieranie, jedyną słuszną decyzją jest rezygnacja z uporczywej terapii. W drugim rozdziale pytano też o warunki umożliwiające przedłużanie ludzkiego życia za pomocą transplantacji ex vivo, transplantacji ex mortuo, ksenotransplantacji, elementów sztucznych, komórek macierzystych.

Trzeci rozdział pracy koncentruje się wokół biomedycznych ingerencji wykraczających poza obszar terapeutyczny – biomedycznego doskonalenia. W tej części pracy pytano o to, czy wolno doskonalić naturę gatunku Homo sapiens, czy chodzi tu o doskonalenie poszczególnych jednostek, czy też całego gatunku, czy ludzka natura stanowi swoiste constans i nie powinna być w swej optymalnej dla gatunku strukturze zmieniana, czy też nie stanowi niezmiennej, metafizycznej „stałej”, a więc nie jest aż tak „nietykalna”, by nie można było w nią ingerować. Poszukiwano też odpowiedzi na pytanie o to, czy usilne starania o wydłużanie życia przy pomocy biomedycznego doskonalenia nie zniszczą tego, co wydaje się bezcenne, a więc wyjątkowego charakteru ludzkiego życia.

 

 

W 2017 r. nakładem Wydawnictwa Biblos ukazała się książka M. Ferdynusa pt. Przedłużanie życia jako problem moralny. Zapraszamy do lektury!

 

 

 

SPIS TREŚCI

WSTĘP

 

ROZDZIAŁ I
DŁUGOŚĆ A WARTOŚĆ ŻYCIA

1. Podstawowe dane o długości życia i procesach starzenia
   1.1. Czas biologicznego trwania 
   1.1.1. Długość życia roślin i zwierząt 
   1.1.2. Długość ludzkiego życia 
   1.2. Biologiczne teorie starzenia się 
   1.3. Przeciwdziałanie starzeniu się 
   1.3.1. Zdrowy i aktywny styl życia 
   1.3.2. Restrykcje kaloryczne 
   1.3.3. Zapobieganie uszkodzeniom oksydacyjnym 
   1.3.4. Terapia hormonalna 
   1.3.5. Terapia telomerowa
2. Projekty i technologie przedłużania życia: teraźniejszość i przyszłość
   2.1. Transplantacje 
   2.2. Zastępowanie części ciała za pomocą komórek macierzystych 
   2.3. Modyfikacje genetyczne 
   2.4. Nanotechnologie 
   2.5. Strategie dla inżynieryjnego ograniczania starzenia (SENS)
3. Problem przeludnienia: konsekwencje dłuższego życia
   3.1. Zmiany demograficzne na świecie 
   3.2. Odrażająca Konkluzja 
   3.3. Propozycje rozwiązania problemu przeludnienia
4. Długość, jakość, nieśmiertelność a istota wartości ludzkiego życia  
   4.1. Lepsza i gorsza śmierć    
   4.2. Niepożądana nieśmiertelność    
   4.3. Pragnienie istnienia: inklinacja do zachowania życia    
   4.4. Życie ludzkie jako wartość fundamentalna

ROZDZIAŁ II
DŁUGOŚĆ A JAKOŚĆ: TERAPEUTYCZNE GRANICE PRZEDŁUŻANIA LUDZKIEGO ŻYCIA

1. Problem rezygnacji z uporczywej terapii
   1.1. Przedłużanie życia a przedłużanie umierania 
   1.1.1. Warunki odpowiedzialności podmiotu za działanie
   1.1.1.1. Śmierć przez działanie i zaniechanie 
   1.1.1.2. Śmierć przez przyzwolenie i dopuszczenie
   1.1.2. Uporczywa terapia a terapia medycznie daremna 
   1.1.2.1. Uporczywość leczenia 
   1.1.2.2. Medyczna daremność 
   1.1.2.3. Środki zwyczajne i nadzwyczajne 
   1.2. Warunki rezygnacji z uporczywej terapii 
   1.2.1. Niepodejmowanie lub zaprzestanie resuscytacji u przedwcześnie urodzonych noworodków 
   1.2.2. Warunki rezygnacji z uporczywej terapii u pacjentów dorosłych w stanie terminalnym 
   1.2.2.1. Poszanowanie autonomii pacjenta 
   1.2.2.2. Podejmowanie decyzji w imieniu pacjentów niekompetentnych
   1.2.2.3. Sztuczne odżywianie i nawadnianie 
   1.2.2.4. Terminalna analgezja 
   1.2.2.5. Terminalna sedacja
2. „Części zamienne” w nadziei na przedłużenie życia
   2.1. Problem pozyskiwania i przeszczepiania narządów 
   2.1.1. Śmierć mózgu jako konieczny warunek pobrania organów 
   2.1.2. Uzyskanie zgody na pobranie narządów od zmarłego dawcy
   2.1.3. Kryteria warunkujące transplantacje ex vivo 
   2.1.4. Rola prognozowanego czasu przeżycia w alokacji narządów 
   2.2. Problem aplikacji innowacyjnych metod terapeutycznych
   2.2.1. Zastępowanie funkcji organizmu za pomocą ksenotransplantów 
   2.2.2. Zastępowanie funkcji organizmu za pomocą elementów sztucznych 
   2.2.3. Problem wykorzystania komórek macierzystych
   2.2.3.1. Status ludzkiego zarodka 
   2.2.3.2. Moralny wymiar użytych środków i zamierzonych celów

ROZDZIAŁ III
PRZEDŁUŻANIE ŻYCIA JAKO DOSKONALENIE GATUNKU HOMO SAPIENS

1. Przekraczanie natury 
   1.1. Zdrowie a choroba 
   1.2. Leczenie a doskonalenie
2. Problem doskonalenia natury gatunku Homo sapiens
   2.1. Nie-normatywny charakter natury ludzkiej 
   2.1.1. Homo sapiens a status moralny 
   2.1.2. Doskonalenie ludzkich cech jako działanie pożądane 
   2.1.3. „Postczłowiek” i „immortalizm” jako konsekwencje radykalnego doskonalenia 
   2.2. Normatywny charakter natury ludzkiej: integracja natury w osobie
3. Przedłużanie życia a „odgrywanie roli Boga” 
   3.1. Przyjmowanie niewłaściwych kryteriów decyzyjnych
   3.2. Działanie w sytuacji niemożliwości przewidzenia jego skutków 
   3.3. Przypisywanie sobie przez człowieka boskich prerogatyw 
   3.4. Działanie „wbrew naturze”
4. Argumenty przeciwko doskonaleniu natury ludzkiej
   4.1. Nienaruszalność „etyki gatunku” – Jürgen Habermas
   4.2. „Otwartość na nieproszone” – Michael J. Sandel 
   4.3. Zachowanie „czynnika X” – Francis Fukuyama

 

ZAKOŃCZENIE

BIBLIOGRAFIA

SUMMARY