Alina Czachorowska, Jolanta Wasilewska:

PL: Krzyż jakiego nie znamy

EN: A cross we do not know

 

Źródło / source: Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne, 109 (2018)

Strony / pages: 75-93

 

https://doi.org/10.31743/abmk.2018.109.05

 

 

Streszczenie:

W ciągu wieków pojawiało się wiele rodzajów krzyży. Posiadały one różne formy, znaczenie i symbolikę. W czasach prehistorycznych krzyż był amuletem, chronił przed złymi mocami, ale też symbolizował bóstwa. Krzyże były związane zazwyczaj z formą kultu sił przyrody, a w szczególności ognia, słońca oraz życia. Krzyże były noszone i tatuowane, rysowane i malowane na skałach, wyrabiano je z różnych materiałów, stawiano krzyże kamienne i drewniane, a także metalowe. Zanim krzyż stal się symbolem dla chrześcijan, był utożsamiany z narzędziem tortur, najgorszym z narzędzi męki. Wraz ze śmiercią Chrystusa, krzyż stał się jednym z najważniejszych symboli chrześcijaństwa. Krzyż jako znak zbawienia jest także atrybutem wielu świętych, których życie w szczególny sposób było z nim powiązane.

Oprócz form krzyża związanego z religiami powstało wiele jego odmian pozareligijnych. Powszechny jest zwyczaj nadawanych obywatelom „krzyży” za wybitne zasługi będące wyrazem patriotyzmu, osiągnięć naukowych i społecznych. W czasach popkultury krzyż pojawił się także w kompozycjach infografiki, a nawet znaków firmowych.

Słowa kluczowe: krzyż, krucyfiks, wizerunki krzyża

 

Summary

Throughout centuries a number of crosses appeared. They had different forms, meanings and symbolism. In prehistoric times, a cross was an amulet, it protected against evil powers, but it also symbolized deities. Crosses were usually connected with the cult of nature forces, particularly fire, the sun and life. Crosses were worn, tattooed, drawn and painted on rocks; they were made of various materials: stone wood and metal. Before a cross became a symbol of Christianity, it had been identified with an instrument of torture, as the worst of all. After the death of Christ, a cross became one of the most important symbols of Christianity. A cross as a sign of salvation is also an attribute of numerous saints, whose lives were connected in a special way with it.

In addition to the forms of a cross associated with religions, a number of non-religious variations exist. It is the common custom to award people ‘crosses’ for outstanding services stemming from patriotism, scientific and social achievements. In a time of pop culture, a cross also appeared in the compositions of infographics, and even company logos.

Key words:  a cross, a crucifix, images of a cross

 

 

Bibliografia / References

Źródła

http://www.prezydent.pl/prezydent/kompetencje/ordery-i-odznaczenia/odznaczenia/krzyz-zaslugi/  (dostęp: 23.03.2018).

Ustawa z dnia 23 czerwca 1923 r. o ustanowieniu „Krzyża Zasługi”, (Dz.U. z 1923 r. Nr 62, poz. 458) ) http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19230620458 (dostęp: 23.03.2018).

 

Opracowania

Barber Malcolm, Templariusze, Warszawa 1999.

Czerwony Krzyż. Wiadomości ogólne, oprac. W. Wierzbicki, Katowice 1995.

Dudziński Paweł, Alfabet heraldyczny, Warszawa 1997.

Forstner Dorothea, świat symboliki chrześcijańskiej, Warszawa 2001.

Gigilewicz Edward, Formy krzyża, w: Krzyż, red. E. Kasjaniuk, Lublin 2011.

Janicka-Krzywda Urszula, Patron atrybut symbol, Poznań 1993.

Jank Tomasz, Ikona krzyża z San Damiano, Niepokalanów 2007.

Korabiewicz Wacław, Krzyż Koptyjski i jego naśladownictwa, Warszawa 1976.

Lurker Manfred, Przesłanie symboli w mitach, kulturach i religiach, Kraków 1994.

Medalik Krzyż św. Benedykta, oprac. J. Gwiazda, Warszawa 2017.

Nersessian Vrej, Treasures from the Ark: 1700 years of armenian christan art, London 2001

Order Virtuti Militari, red. nauk. K. Filipow, G. Jasiński, Warszawa 2013.

Ramanûk Mìhas', Belaruskìâ narodnyâ kryžy: managrafìâ, Vìl'nâ 2000.

Sepioł Alfred, Krzyż – znak wiary i kultury, Jasło 2013.

Skubiszewski Piotr, La croix dans le premier art chrétien, Paris 2002.

Taylor Richard, Przewodnik po symbolice kościoła, Warszawa 2006.

Uspieński Boris, Krzyż i koło, Gdański 2010.

Ziehr Wilhelm, Das Kreuz: Symbol, Gestalt, Bedeutung, Stuttgart 1997.

 

netografia

Czym jest krzyż kiotny http://nextews.com/94380ad5/ (dostęp:23.03.2018).

Kuśtowska Justyna, http://www.orator.salezjanie.kielce.pl/archiwum/14-10-temat.html (dostęp: 23.03.2018).

Szczepaniak Mirosław, Krzyż w życiu i przestrzeni publicznej, http://miroslaw.szczepaniak.neon24.pl/post/99352,krzyz-w-zyciu-i-przestrzeni-publicznej (dostęp: 23.03.2018).

Wieczorek http://krajoznawca.org/kg16/277-krzyz-historia-symbolika (dostęp: 23.03.2018).

 

Informacja o autorze / Information about Author

Alina Czachorowska – mgr historii; kustosz w Bibliotece Uniwersyteckiej KUL; e-mail: alina.czachorowska@kul.pl

Jolanta Wasilewska – mgr historii sztuki; starszy kustosz dyplomowany w Bibliotece Uniwersyteckiej KUL; e-mail: jolanta.wasilewska@kul.pl