EN:

Contingency, Free Will and Individuality: John Duns Scotus and the Aristotelian Tradition

  
Źódło/source:

Roczniki Filozoficzne, 65 (2017), nr 4

  
Strony/pages: 37-59  

 

http://dx.doi.org/10.18290/rf.2017.65.4-3

 

Streszczenie

Celem artykułu jest ukazanie zasadniczych różnic między rozumieniem pojęć kontyngencji, wolności, indywidualności w filozofii Szkota w odniesieniu do tradycji arystotelesowskiej. Pod­kreślam, że istotnymi elementami koncepcji Szkota, będącymi wyraźnym odejściem od klasycz­nego arystotelizmu, są: (1) odrzucenie zasady pełności, (2) interpretacja teraźniejszości jako nie­koniecznej, (3) rozwinięcie pojęcia synchronicznej kontyngencji, (4) zerwanie związku między niezmiennością i koniecznością. W swej antropologii Szkot kładzie nacisk na (1) pojęcie wolnej woli jako władzy autonomicznej i zdolnej do samodeterminacji, (2) przypisuje woli racjonalność, która nie polega na zależności woli od intelektu czy wiedzy, (3) odchodzi od arystotelesowskiego eudajmonizmu. Boga traktuje jako zdolnego do poznania i miłowania jednostkowych, kontyn­gent­nych bytów. W swej aksjologii podkreśla pozytywny wymiar indywidualności, wielości i nie­powtarzalności jednostek.

 

Summary

The aim of the paper is to show the main differences between the concepts of contingency, free will and individuality in John Duns Scotus and in the Aristotelian tradition. I outline the parts of Scotus’s view, which constitute a clear departure from the traditional Aristotelian outlook: (a) the rejection of the principle of plenitude; (b) the construal of the present as con­tingent; (c) the development of the notion of synchronic contingency; and (d) the separation between immutability and necessity. In his anthropology Scotus emphasizes: (1) the notion of free will as autonomous and self-determining; (2) the rationality of the will, which consists in its dependence on the intellect or knowledge; and (3) the rejection of Aristotelian eudaimonism. God is treated by Scotus as capable of knowing and loving individual, contingent beings. In his axio­logy Scotus stresses positive aspects of the individuality, plurality and uniqueness of each individual being.

 

 

Słowa kluczowe: Jan Duns Szkot; Arystoteles; synchroniczna kontyngencja; wolna wola; wola Boga; indywidualność.

Key words: John Duns Scotus; Aristotle; synchronic contingency; free will; God’s will; indivi­duality.

 

 

Bibliografia/References:

 

  1. Anzelm z Canterbury. O zgodności przedwiedzy, predestynacji i łaski Bożej z wolną wolą. Tłum. Andrzej Stefańczyk. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2016.

  2. Arystoteles. Hermeneutyka. Tłum. Kazimierz Leśniak. W: Dzieła wszystkie. T. I. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1990.

  3. Arystoteles. Metafizyka. Tłum. Kazimierz Leśniak. W: Dzieła wszystkie. T. II. Warszawa: Pań­stwowe Wydawnictwo Naukowe, 1990.

  4. Boler, John. „Transcending the Natural: Duns Scotus on the Two Affections of the Will”. American Catholic Philosophical Quarterly 67 (1993): 109-126.

  5. D’Onofrio, Giulio. Historia teologii. Epoka średniowieczna. Tłum. Wiesław Szymona. Kraków: Wydawnictwo M, 2005.

  6. Dancy, R.M. „Aristotle and the Priority of Actuality”. W: Reforging the Great Chain of Being: Studies of the History of Modal Theories. Red. Simo Knuuttila, 73–116. Synthese Histo­rical Li­brary 20. Dordrecht: Springer Netherlands, 1981.

  7. Den Bok, Nico, „Freedom in Regard to Opposite Acts and Objects in Scotus’ Lectura I 39, §§ 45–54”. Vivarium 38/2 (2000): 243–254.

  8. Dumont, Stephen D. „The Origin of Scotus’s Theory of Synchronic Contingency”. The Modern Schoolman 72 (1995): 149–167.

  9. Gilson, Étienne. Duch filozofii średniowiecznej. Tłum. Jan Rybałt. Warszawa: IW PAX, 1958.

  10. González Ayesta, Cruz, „Duns Scotus on Synchronic Contingency and Free Will: The Origina­lity and Importance of His Contribution”. W: John Duns Scotus, Philosopher: Proceedings of “The Quadruple Congress” on John Duns Scotus. Red. Mary Beth Ingham and Oleg V. Bychkov, 157–174. Archa Verbi, Subsidia 3. Münster: Aschendorff, St. Bonaventure, N.Y.: Franciscan Institute Publications, 2010.

  11. González-Ayesta, Cruz, „Duns Scotus on the Natural Will”. Vivarium 50 (2012): 33–52.

  12. Hintikka, Jaako. „Aristotle on the Realization of Possibilities in Time”. W: Reforging the Great Chain of Being, Studies of the History of Modal Theories. Red. Simo Knuuttila, 58–72. Synthese Historical Library 20. Dordrecht: Springer Netherlands, 1981).

  13. Hoffmann, Tobias, „The Distinction between Nature and Will in Duns Scotus”. Archives d’histoire doctrinale et littéraire du Moyen Age 66 (1999): 189–224.

  14. Hoffmann, Tobias. „Duns Scotus on the Origin of the Possibles in the Divine Intellect”. W: Philosophical Debates at Paris in the Early Fourteenth Century. Red. Stephen F. Brown, Tho­mas Dewender i Theo Kobusch, 359–379. Leiden, Boston: Brill 2009).

  15. Honnefelder, Ludger. „Franciscan Spirit and Aristotelian Rationality: John Duns Scotus’s New Approach to Theology and Philosophy”. Franciscan Studies 66 (2008): 465–478.

  16. Ingham, Mary Beth. „Duns Scotus, Morality and Happiness: A Reply to Thomas Williams”. Ame­rican Catholic Philosophical Quarterly 74 (2000): 173-95.

  17. Ingham, Mary Beth, i Mechthild Dreyer. The Philosophical Vision of John Duns Scotus. An Introduction. Washington: The Catholic University of America Press, 2004.

  18. Ingham, Mary Beth. The Harmony of Goodness. Mutuality and Moral Living According to John Duns Scotus. Saint Bonaventure: Franciscan Institute Publications Saint Bonaventure Uni­versity, 2012.

  19. Ioannes Duns Scotus. Opera omnia. Editio minor. Ed. Giovanni Lauriola. T. II/1. Alberobello: AGA, 1999.

  20. Ioannis Duns Scoti. Opera philosophica. T. 4, Libri VI–IX. Ed. Robert R. Andrews, Bernardo C. Bazàn, Mechthild Dreyer i Girard J. Etzkorn, St. Bonaventure: Franciscan Institute, St. Bonaventure University, 1997.

  21. Ioannis Duns Scoti. Opera omnia. T. II. Ed. Karl Balić. Civitas Vaticana: Typis Polyglottis Vaticanis, 1950.

  22. Ioannis Duns Scoti. Opera omnia. T. VI. Ed. Karl Balić. Civitas Vaticana: Typis Polyglottis Vaticanis, 1963.

  23. Ioannis Duns Scoti. Opera omnia. T. VII. Ed. Karl Balić. Civitas Vaticana: Typis Polyglottis Vaticanis, 1973.

  24. Ioannis Duns Scoti. Opera omnia. T. X. Ed. Barnaba Hechich. Civitas Vaticana: Typis Poly­glottis Vaticanis, 2007.

  25. Ioannis Duns Scoti. Opera omnia. T. XVII. Ed. Karl Balić. Civitas Vaticana: Typis Polyglottis Vaticanis, 1966.

  26. Jan Duns Szkot. Traktat o Pierwszej Zasadzie. Tłum. Tadeusz Włodarczyk. Warszawa: PWN, 1988.

  27. John Duns Scotus. Contingency and Freedom. Lectura I. 39. Trans. and ed. with introduction and commentary Anthonie Vos Jaczn, Henri Veld­huis, Aline H. Looman-Graaskamp, E. Dek­ker i Nico W. den Bok. The New Synthese Historical Library 42. Dordrecht: Kluwer, 1994.

  28. King, Peter. „Scotus’s Rejection of Anselm: The Two-Wills Theory”, w: Johannes Duns Scotus 1308–2008: Die philosophischen Perspektiven seines Werkes / Investigations into His Philo­sophy. Proceedings of “The Quadruple Congress” on John Duns Scotus. Part 3. Ed. Ludger Honnefelder, 359–378. St. Bonaventure, N.Y.: Franciscan Institute Publications, Münster: Aschen­dorff, 2010.

  29. Klaus, Jacobi, „Statements about Events: Modal and Tense Analysis in Medieval Logic”. Vivarium 21 (1983): 85–107.

  30. Knuuttila, Simo. „Medieval Commentators on Future Contingents in De Interpretatione 9”. Vivarium 48 (2010): 75-95.

  31. Knuuttila, Simo. „Medieval Modal Theories and Modal Logic”. W: Handbook of the History of Logic. Red. Dov M. Gabbay i John Woods. Vol 2, 505–578. Amsterdam: Elsevier 2008.

  32. Knuuttila, Simo. „Time and Modality in Scholasticism”. W: Reforging the Great Chain of Being: Studies of the History of Modal Theories, Red. Simo Knuuttila, 163–258. Synthese Historical Library 20. Dordrecht: Springer Netherlands, 1981).

  33. Knuuttila, Simo. „Duns Scotus and the Foundations of Logical Modalities”. W: John Duns Scotus: Metaphysics and Ethics. Red. Ludger Honnefelder, Rega Wood i Mechtild Dreyer, 127–143. Leiden: Brill Academic Publishers 1996).

  34. Knuuttila, Simo. Modalities in Medieval Philosophy. London, New York: Routledge, 1993.

  35. Koszkało, Martyna. Indywiduum i jednostkowienie. Analiza wybranych tekstów Jana Dunsa Szkota. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2003.

  36. Koszkało, Martyna. „Futura contingentia jako przedmiot wiedzy Boga. Stanowisko Jana Dunsa Szkota”. Filo-Sofija 19 (2012/4): 165–181.

  37. Lovejoy, Artur O. Wielki łańcuch bytu: studium z dziejów idei. Tłum. Artur Przybysławski. Warszawa: KR, 1999.

  38. MacDonald, Scott. „Synchronic Contingency, Instants of Nature, and Libertarian Freedom: Comments on ‘The Background of Scotus’s Theory of Will’”. The Modern Schoolman 72 (1994/1995): 169–174.

  39. Massie, Pascal. Contingency, Time and Possibility, an essay on Aristotle and Duns Scotus. Plymouth: Lexington Books, 2010.

  40. Michałowska, Monika. Woluntarystyczny dynamizm, czyli koncepcja woli w „Kwestiach do Ety­ki” Ryszarda Kilvingtona. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2016.

  41. Normore, Calvin G. „Future Contingents”. W: The Cambridge History of Medieval Philosophy. Red. Norman Kretz­mann, Anthony Kenny i Jan Pinborg, 358–381. Cambridge: Cambridge Uni­versity Press 1982.

  42. Normore, Calvin G. „Scotus’s Modal Theory”. W: The Cambridge Companion to Duns Scotus. Red. Thomas Williams. Cambridge: Cambridge University Press, 2003.

  43. Petri Lombardi Cognomine Magistrae. Sententiarum Libri Quatuor. Per Joannem Aleaume. Antverpiae, 1757.

  44. Petrus Olivi. Quaestiones in secundum librum Sententiarum. Ed. Bernard Jansen. 3 vols. Qua­racchi, 1922–1926.

  45. Seńko, Władysław. Jak rozumieć filozofię średniowieczną. Warszawa: Wydawnictwo IFIS PAN, 1993.

  46. Tkaczyk, Marcin. Futura Contingentia. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2015.

  47. Tomasz z Akwinu. Summa Teologii, I, q. 14. W: Traktat o Bogu. Tłum. i kom. Gabriela Kurylewicz, Zbigniew Nerczuk i Mikołaj Olszewski. Kraków: Znak, 1999.

  48. Veuthey, Léon. Jan Duns Szkot. Myśl teologiczna. Tłum. Mieczysław Kaczyński. Nie­poka­lanów: Wydawnictwo Ojców Franciszkanów, 1988.

  49. Vos, Antonie. The Philosophy of John Duns Scotus. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2006.

  50. Williams, Thomas. „How Scotus Separates Morality from Happiness”. American Catholic Phi­lo­­sophical Quarterly 69 (1995): 425–445.

  51. Wolter, Allan B. Duns Scotus on the Will and Morality. Washington, D.C.: The Catholic University of America Press, 1986.

  52. Zieliński, Edward Iwo. „Miejsce szkoły franciszkańskiej w doktrynalnych nurtach średnio­wie­cza”. W: Filozofia franciszkanów. Red. Stanisław Celestyn Napiórkowski i Edward Iwo Zie­liński, 25–40. Niepokalanów: Wydawnictwo Ojców Franciszkanów, 2005.

 

Informacja o autorze/Information about Author:

Dr Martyna Koszkało—Zakład Historii Filozofii Starożytnej, Średniowiecznej i Nowo­żytnej w Instytucie Filozofii, Socjologii i Dziennikarstwa na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Gdańskiego; adres do ko­respondencji: ul. J. Bażyńskiego 4, 80-952 Gdańsk; e-mail: filmko@ug.edu.pl

 
 

Cytowanie/Citation information:

Koszkało, Martyna. 2017. Kontyngencja, wolność, indywidualność — Jan Duns Szkot a tradycja arystotelesowska. "Roczniki Filozoficzne" 65, 4: 37-59, DOI: 10.18290/rf.2017.65.4-3.

 

 

Autor: Anna Karczewska
Ostatnia aktualizacja: 19.12.2017, godz. 12:28 - Anna Karczewska