EN: Two Medieval Conceptions of the Finality of Nature: Duns Scotus and Chatton
Źódło/source:	Roczniki Filozoficzne, 65 (2017), nr 1
Strony/pages:	43-62

 

http://dx.doi.org/10.18290/rf.2017.65.1-3

 

Streszczenie

 Artykuł stanowi próbę zarysowania kilku istotnych wątków dwóch istotnych średnio­wiecz­nych koncepcji celowości. Twórcami owych koncepcji są Jan Duns Szkot i Walter Chatton. Autor skupia się na trzech zagadnieniach: (1) argumentach na rzecz przyjęcia teleologii natural­nej, (2) statusie ontologicznym celu, (3) statusie Boga jako przyczyny celowej. Dokonywane analizy mają pokazać, iż wiele poglądów wygłaszanych przez Dunsa Szkota i Chattona stanowiło podważenie wcześ­niejszej scholastycznej wizji całościowej teleologii, która swą najbardziej doj­rzała postać otrzymała w myśli Tomasza z Akwinu, przygotowując nadejście nowożytnej krytyki celowości.

Summary

This article seeks to outline several important themes of two medieval conceptions of final causality, whose authors are John Duns Scotus and Walter Chatton. The author focuses on three issues: (1) the arguments for natural teleology, (2) the ontological status of the end, (3) the status of God as a final cause. The aim of the analyses presented here is to show that many opinions presented by Duns Scotus and Chatton were undermining the previous scholastic vision of holistic teleology, which reached its most mature form in the thought of Thomas Aquinas — and in that way they have paved the way towards the modern critique of teleology.

 

Słowa kluczowe: teleologia; przyczynowość celowa; filozofia natury; teologia naturalna; Duns Szkot; Chatton.

Key words: teleology; final causality; philosophy of nature; natural theology; Duns Scotus; Chatton.

 

 

Bibliografia/References:

1. Avicenna. Liber de philosophia prima sive scientia divina, tract. V–X. Red. Simone van Riet. W: Avicenna Latinus, tom I.4. Leuven: Peeters, 1980.
2. Averroes. Commentaria in Aristotelis Metaphysicorum libri XIV, lib. XII. Venetia: ed. Juntina, 1562.
3. Gualterus de Chatton. Reportatio super Sententias — super librum II. Red. Joseph C. Wey, Girard Etzkorn. Toronto: Pontifical Institute of Medieval Studies, 2002.
4. Ioannes Duns Scotus. De primo rerum omnium principio. W: Opera omnia, t. 4. Red. Ludovic Vivés. Paris, 1893.
5. Ioannes Duns Scotus. Quaestiones subtilissimae super libros Metaphysicorum Aristotelis. W: Opera omnia, t. 7. Red. Ludovic Vivés. Paris, 1893.
6. Ioannes Duns Scotus. Reportata Parisiensa, lib. I, dist. 2, qq. 1–4. W: William A. Frank, Allan B. Wolter. Duns Scotus, Metaphysician. West Lafayette: Purdue University Press, 1995.
7. Guillelmus de Ockham. Brevis summa libri Physicorum. W: Opera Philosophica, t. 6, 3–136. Red. Stephen Brown. St. Bonaventure: St. Bonaventure University, 1984.
8. Guillelmus de Ockham. Expositio in libros Physicorum Aristotelis. W: Opera Philosophica, tt. 4–5. Red. Vladimir Richter, Gerhard Leibold i in. St. Bonaventure: St. Bonaventure University, 1985.
9. Guillelmus de Ockham. Quodlibeta septem. W: Opera Theologica, t. 9. Red. Joseph C. Wey. St. Bonaventure: St Bonaventure University, 1980.
10. Guillelmus de Ockham. Summula philosophiae naturalis. W: Opera Philosophica, t. 6, 137–396. Red. Stephen Brown. St. Bonaventure: St Bonaventure University, 1984.
11. Kartezjusz. Zasady filozofii. Tłum. Izydora Dąmbska. Warszawa: PWN, 1960.
12. Kartezjusz. Medytacje o filozofii pierwszej. Tłum. Jan Hartman. Kraków: Zielona Sowa, 2002.
13. Petrus Aureolus. Commentarium in primum librum Sententiarum. Roma, 1596.
14. Spinoza, Baruch. Etyka w porządku geometrycznym dowiedziona. Tłum. Ignacy Myślicki. Warszawa: PWN, 2002.
15. Thomas de Aquino. In duodecim libros Metaphysicorum Aristotelis expositio. Red. Raimondo Cathala, Raymund Spiazzi. Roma: Marietti-Taurini, 1971.
16. Thomas de Aquino. Summa theologiae I-II. W: Opera omnia issu impensaque Leonis XIII, t. 6-7. Red. Pierre Mandonnet. Roma, 1891-1892.Opracowania
17. Adams, Marilyn McCord. „Ockham on Final Causality: Muddying the Waters”. Franciscan Studies 56 (1998): 1–46.
18. Adams, Marilyn McCord. Final causality and explanation of Scotus’s De Primo Principio. W: Nature in Medieval Thought: Some Approaches East and West. Red. Chumaru Koyama, 153–182. Leiden, Boston, Kolonia: Brill, 2000.
19. Aertsen, Jan. Nature and Creature: Thomas Aquinas’s Way of Thought. Leiden: Brill, 1988.
20. Barnes, Corey. „Natural Final Causality and Providence in Aquinas.” New Blackfriars 95 (2014): 349-361.
21. Brown, Stephen. „Ockham and Final Causality”. Studies in Medieval Philosophy 1 (1987.): 249–72.
22. Frank, William, i Allan Wolter. Duns Scotus, Metaphysician. West Lafayette: Purdue Uni­versity Press, 1995.
23. Garret, Don. Teleology in Spinoza and Early Modern Rationalism. W: New Essays on the Ratio­nalists. Red. Rocco J. Gennario i Charles Huenemann, 310–335. Oxford: Oxford University Press, 1999.
24. Goddu, André. „Ockham’s Philosophy of Nature”. W: The Cambridge Companion to Ockham. Red. Paul V. Spade, 143-167. Cambridge: Cambridge University Press, 1999.
25. Grant, Edward. Physical Science in the Middle Ages. Cambridge: Cambridge University Press, 1977.
26. Hamesse, Jacqueline, i Enzo Portalupi. Approche lexicographique de l’intentionnalité et de la finalité dans l’oeuvre de Thomas d’Aquin, w: Finalité et intentionnalité: doctrine thomiste et perspectives modernes: actes du colloque de Louvain-la-Neuve et Louvain, 21-23 mai 1990. Red. Jacques Follon i James McEvoy, 65–92. Leuven: Brill, 1992.
27. Johnson, Monte Ransome. Aristotle on Teleology. Oxford: Oxford University Press, 2005.
28. Leibold, Gerhard. „Zum Problem der Finalkausalität bei Wilhelm von Ockham”. Philo­so­phisches Jahrbuch 89 (1982): 247–283.
29. McDonough, Jeffrey. „The Heyday of Teleology and Early Modern Philosophy”. Midwest Studies in Philosophy 35 (2011): 179–204.
30. Maier, Anneliese. Das Problem der Finalkausalität um 1320. W: taż. Metaphysische Hinter­grun­de der Spätscholastischen Naturphilosophie, 273–299. Roma: Edizioni di storia e let­te­ratura, 1955.
31. Majcherek, Kamil. „Tomasz z Akwinu i William Ockham o celowości świata natury”. Rocznik Tomistyczny 5 (2016): 277–289.
32. Majcherek, Kamil. „Ockhamowa krytyka teleologii a narodziny nowożytnego rozumienia celo­wości świata natury” Studia Philosophiae Christianae (przyjęty do druku).
33. Maurer, Armand. The Philosophy of William of Ockham in Light of Its Principles. Toronto: Pontifical Institute of Medieval Studies, 1999.
34. Osler, Margaret. „From Immanent Natures to Nature as Artifice: The Reinterpretation of Final Causes in Seventeenth-Century Natural Philosophy.” The Monist 79 (1996), 3: 388–407.
35. Pasnau, Robert. Intentionality and Final Causes. W: Ancient and Medieval Theories of Inten­tionality. Red. Dominik Perler, 301–323. Leiden, Boston, Kolonia: Brill, 2001.
36. Putallaz, François-Xavier. „Efficience et finalité dans le Traité du premier pincipe de Jean Duns Scot”. Revue de théologie et de philosophie Lausanne 116 (1984): 131–146.
37. Schmaltz, Tad. Descartes on Causation. New York, Oxford: Oxford University Press, 2008.
38. Watts, Jordan. “Natural Final Causality at the University of Paris from 1250–1360”. Rozprawa doktorska. University of America, 2015.
39. Weishepl, James. „The Principle Omne quod movetur ab alio movetur in Medieval Physics”. Isis 56 (1965): 26–45.
40. Wisnowsky, Robert. „Towards a History of Avicenna’s Distinction between Immanent and Trans­­cendent Causes”. W: Before and After Avicenna: Proceedings of the First Conference of the Avicenna Study Group. Red. David C. Reisman, 49–68. Leiden: Brill, 2003.

 

 

Informacja o autorach/Information about Authors:

Mgr Kamil Majcherek — doktorant w Instytucie Filozofii UJ; adres do korespondencji: ul. Grodzka 52, 31–044 Kraków; e-mail: kamil.majcherek@student.uj.edu.pl

 
 

Cytowanie/Citation information:

Majcherek, Kamil. 2017. O dwóch średniowiecznych koncepcjach celowości natury: Duns Szkot i Chatton. "Roczniki Filozoficzne" 65, 1: 43-62, DOI: 10.18290/rf.2017.65.1-3.