EN: Reflexion on Relationship: Literature and Religion in the Lite­rary Critics of Geoffrey Hartman
Źódło/source:	Roczniki Filozoficzne, 66 (2018), nr 1
Strony/pages:	51-65

 

http://dx.doi.org/10.18290/rf.2018.66.1-3

 

Streszczenie

Artykuł dotyczy ukształtowanej przez anglosaski romantyzm przemiany kulturowego obrazu doświadczenia religijnego — przemiany dostrzeżonej w literaturze przez amerykańskiego kry­tyka literackiego Geoffreya Hartmana. Najważniejsze aspekty tej przemiany to: zwycięstwo modelu poezji kreatywnej nad jej modelem mimetycznym, epitafijność oznaczająca uwrażli­wie­nie na przemijalność świata, naturalizacja nadprzyrodzoności (zgodnie z fromułą M.H. Abramsa natural supernaturalism), a także rezygnacja z odpowiedzi na pytania ostateczne. Horyzont po­szukiwań sensu tych przemian wyznaczany jest u Hartmana przez quasi-mesjanizm w ujęciu Adorna — przeświadczenie, że wyżej należy cenić różnorodność niepełnych i ułomnych od­powiedzi niż integralność prawd ostatecznych.

 

 

Summary

This article concerns a transition of the cultural image of religious experience. This transition — shaped by Anglo-Saxon romanticism — was identified by the American literary critic Geof­frey Hartman in literature. The most important aspects of this transition are: the victory of a crea­tive model of poetry over a mimetic model, the epitaphic sensibility to the transitoriness of the world, the naturalization of supernaturalism (according to M.H. Abrams’s formula: natural super­natu­ralism) and the relinquishment of answers to ultimate questions. The horizon of searching for a sense of this transition is marked by quasi-messianism in view of Adorno — i.e. a belief that you should prize the variety of incomplete answers more than the integrality of ultimate truths.

 

  

Słowa kluczowe: literatura a religia; romantyzm; Geoffrey Hartman.

Key words: literature and religion; romanticism; Geoffrey Hartman.

 

 

Bibliografia/References:

 

1. Abrams, Meyer Harold. 1973. Natural Supernaturalism. Tradition and Revolution in Romantic Lite­rature. New York, London: W. W. Norton.

2. Abrams, Meyer Harold. 2003. Zwierciadło i lampa. Romantyczna teoria poezji a tradycja kry­tyczno­literacka. Przeł. Maria Bożena Fedewicz. Gdańsk: Słowo. Obraz. Terytoria.

3. Adorno, Theodor Wiesengrund. 1999. Minima moralia. Refleksje z poharatanego życia. Prze­kład i przy­pisy Małgorzata Łukasiewicz, posłowie Marek Jan Siemek. Kraków: Wydaw­nictwo Lite­rackie.

4. Arystoteles. 1988. Poetyka. W: Arystoteles, Retoryka. Poetyka. Przeł. i komentarzem opa­trzył Henryk Podbielski, 299–368. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

5. Dickinson, Emily. 2016. Wiersze wybrane. Przekład Stanisław Barańczak. Kraków: Znak.

6. Hartman, Geoffrey. 1965. From Sensibility to Romanticism. Essays Presented to Frederick A. Pottle. Red. Frederick W. Hilles i Harold Bloom. Oxford: Oxford University Press.

7. Hartman, Geoffrey. 1999. A Critic’s Journey. Literary Reflections, 1958-1998. New Haven: Yale University Press.

8. Hartman, Geoffrey. 2002. Scars of the Spirit. The Struggle against Inauthenticity. New York: St. Martin’s Griffin.

9. Hulme, Thomas Ernst. 1983. „Romantyzm i klasycyzm”. Przeł. Małgorzata Szpakowska. W: Nowa krytyka. Antologia. Wybór Henryk Krzeczkowski, wstęp i oprac. Zdzisław Łapiński, 17–39. Warszawa: Państwowy Intytut Wydawniczy.

10. Jakobson, Roman. 1989. „Podświadome modelowanie werbalne w poezji”. Przeł. Anna Tanal­ska. W: Roman Jakobson. W poszukiwaniu istoty języka. Wybór, red. nauk. i wstęp Maria Renata Mayenowa. T. 2, 142-156. Warszawa: Państwowy Intytut Wydawniczy.

11. Lovejoy, Arthur Oncken. 1999. Wielki łańcuch bytu. Studium z dziejów idei. Przeł. Artur Przy­bysławski. Warszawa: Aletheia.

12. Miłosz, Czesław. 2005. Przekłady poetyckie. Zebrała i opracowała Magdalena Heydel. Kraków: Znak.

13. Owidiusz. 1995. Metamorfozy. Przeł. Anna Kamieńska (ks. I — ks. IX, w. 175), Stanisław Stab­ryła (ks. IX, w. 176 — ks. XV). Oprac. Stanisław Stabryła. Wrocław, Kraków: Zakład Naro­dowy im. Ossolińskich.

14. Pietrkiewicz, Jerzy. 1987. Antologia liryki angielskiej 1300-1950. Warszawa: Instytut Wy­daw­niczy PAX.

15. Shakespeare, Wiliam. 1895. Dzieła dramatyczne w dwunastu tomach. Przekład Leona Ulricha, z objaśnieniami Józefa Ignacego Kraszewskiego. T. XI: Burza, Wiele hałasu o nic, Wieczór Trzech Króli, Miarka za miarkę. Kraków: Gebethner i Wolff.

16. Taylor, Charles. 2001. Źródła podmiotowości. Narodziny tożsamości nowoczesnej. Przeł. Mar­cin Gruszczyński i in., naukowo oprac. Tadeusz Gadacz, wstępem poprzedziła Agata Bielik-‑Robson. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

17. Wassermann, Earl. 1959. The subtler language. Critical Readings of Neoclassic and Romantic Poems. Michigan: Johns Hopkins Press.

Informacja o autorze/Information about Author:

Dr hab. Tomasz Garbol — Ośrodek Badań nad Literaturą Religijną Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II; adres do korespondencji — e-mail: tomeus@kul.pl

 
 

Cytowanie/Citation information:

Garbol, Tomasz. 2018. Refleksja nad relacją: literatura a religia w krytyce literackiej Geoffreya Hartmana. "Roczniki Filozoficzne" 66, 1: 51-65, DOI: 10.18290/rf.2018.66.1-3.