I.  Powstanie i rozwój pedagogiki porównawczej

   Korzenie pedagogiki porównawczej sięgają okresu postnapoleońskiego, kiedy to w wyniszczonej wojnami Europie zaprowadzano nowy ład polityczny, gospodarczy i społeczny. Towarzyszyła temu refleksja nad negatywnym wpływem wojen na naturę człowieka. Zrodziło się wtedy powszechne przekonanie, że trzeba koniecznie budować zaufanie i pokój między jednostkami i między narodami. Wielkie nadzieje wiązano z edukacją człowieka. Panowało wówczas jeszcze silnie przekonanie wyrosłe z okresu Oświecenia, że wychowanie jest skutecznym narzędziem postępu społecznego. To wszystko zainspirowało francuskiego pedagoga Marc-Antoine Jullien de Paris (1775-1848) do podjęcia badań nad systemem wychowania człowieka w poszczególnych krajach. Myśl tę podjęło z czasem  wielu innych pedagogów.

  Po pierwszej wojnie światowej  –  podobnie  jak sto lat wcześniej po zniszczeniach napoleońskich – kiedy szukano nowych dróg naprawy wychowania, profesor  pedagogiki KUL Zygmunt Kukulski, omawiając główne prądy w ówczesnych badaniach pedagogicznych, stwierdził, że pedagogika porównawcza „jest w ostatnich czasach gorliwie uprawiana”[1]. W swojej rozprawie habilitacyjnej  wskazał podstawowe zadania tego kierunku  pedagogiki. „Podaje ona – pisał – wiadomości o zwyczajach i urządzeniach wychowawczo – dydaktycznych wszystkich krajów i narodów kulturalnych. Ponieważ każdy naród na mocy właściwości rasy, historycznego rozwoju, odrębnych warunków klimatycznych, geograficznych, kulturalnych i wpływów postronnych wyrobił sobie właściwe formy wychowawcze, znajomość ich może mieć nie tylko znaczenie informacyjne, ale i naukowe”[2].

   Zacytowano tu  pedagoga naszego Uniwersytetu, by podkreślić, że rodowód pedagogiki porównawczej na KUL sięga początków okresu międzywojennego. Utworzenie w 1997 r. Katedry Pedagogiki Porównawczej było nawiązaniem do badań tamtego czasu. Najważniejszy jednak jest fakt reaktywowania Instytutu Pedagogiki na Wydziale Nauk Społecznych KUL. Wykłady i badania z tej dziedziny podjął w nim i prowadził do roku akademickiego 2001/02 prof. Mieczysław J. Adamczyk. Jego następcą został ks. Edward Walewander.

Zapotrzebowanie na  badania z dziedziny pedagogiki porównawczej wynikły – podobnie jak to było wcześniej w jej rozwoju  –   w okresie kolejnego kryzysu człowieka, jaki ujawnił się w Polsce po 1989 r., kiedy wreszcie można było mówić otwarcie  o spustoszeniach w dziedzinie wychowania, jakie zostawił po sobie PRL. Konieczna jest wielka przebudowa  naszego systemu oświatowego. Bez wątpienia szczególną rolę odegrają w procesie tym badania w omawianej tu dziedzinie pedagogiki. 

   Zakres pedagogiki porównawczej jest szeroki. Obejmuje ona bowiem problemy, które stanowią przedmiot badań również innych nauk, musi więc posługiwać się metodami badawczymi właściwymi wielu   dziedzinom.  Są to głównie powszechnie znane metody ilościowe i jakościowe. Trzeba tu podkreślić, że  dobór odpowiednich metod badawczych zależy od celu, jakiemu mają służyć badania z pedagogiki porównawczej. Najczęściej  są to monografie dotyczące organizacji i funkcjonowania oświaty w poszczególnych krajach, jak też porównania systemów szkolnych różnych państw. Badania porównawcze nastręczają niemałych trudności, bowiem muszą one spełniać wiele warunków, z których najważniejszy to porównywalność badanych podmiotów. Punktem wyjścia  jest ustalenie  jednakowej  terminologii, co wbrew pozorom nie jest łatwe.

 

II. Wykład przedmiotu:  pedagogika  porównawcza

W ramach wykładu tego przedmiotu mieszczą się następujące tematy:

• znaczenie przedmiotu dla teorii i praktyki pedagogicznej,
• koncepcje i metody badań w pedagogice porównawczej,
• znaczenie kontekstu społeczno-kulturowego oraz polityczno- ekonomicznego i ich rola w kształtowaniu systemu oświaty w poszczególnych krajach,
• podstawowe bariery i problemy edukacyjne we współczesnym świecie, zwłaszcza związane z  zarządzaniem oświatą,
• zadania międzynarodowych instytucji, organizacji i ośrodków zajmujących się edukacją,
• współczesne reformy edukacyjne i ich uwarunkowania,
• międzynarodowe standardy  edukacyjne a polskie zakłady kształcenia,
• pedagogika innowacyjna w wybranych krajach rozwiniętych, w tym koncepcje  szkoły współczesnej,
• szkoły niepubliczne w systemach  oświatowych wybranych  krajów,   
• oświata i szkolnictwo w  państwach  członkowskich  Unii Europejskiej,  
• współczesne tendencje w kształceniu ogólnym i zawodowym, 
• niepowodzenia szkolne i sposoby ich przezwyciężania na przykładach  wybranych krajów,
• praca z młodzieżą trudną wychowawczo na tle porównawczym,    
• współczesne tendencje w kształceniu i doskonaleniu zawodowym nauczycieli.

Z a ł o ż e n i a: zaprezentowanie wizji nowoczesnej  oświaty początków XXI w. Zapoznanie ze współczesnymi  systemami  edukacyjnymi i z ich reformami, zwłaszcza  w krajach rozwiniętych, ze szczególnym  uwzględnieniem państw członkowskich Unii Europejskiej.

_{[1] Z. Kukulski, Główne momenty myśli i badań pedagogicznych, Lublin 1923, s. 78.
[2] Tamże.}