Wiesław Bar

 

 

Małżeństwo czasowe w prawie szariatu i ustawodawstwie państw islamskich

 

Streszczenie

 

W związku ze wzrostem liczby wyznawców islamu w Europie i Polsce, głównie imigrantów, w tym szyitów, podjęto problematykę małżeństw czasowych w prawie szariatu i ustawodawstwie krajów islamskich. Po definicjach małżeństwa zapisanych w kilku kodeksach statusu osobowego (Syrii, Iraku, Jordanii, Omanu, Kuwejtu, Algierii) wskazano na doktrynalne źródła małżeństwa czasowego – mut’a (Koran, sunna), przedstawiono wymogi prawne dotyczące stron tego typu kontraktu małżeńskiego oraz jego elementy konstytutywne – dar (mahr) i określenie czasu trwania. Czytelnik może też poznać formę zawarcia takiego małżeństwa, sposoby uwolnienia się przed ustalonym terminem oraz skutki kontraktu. Rozważania zamyka ocena małżeństw czasowych w doktrynie teologicznej i prawnej sunnitów.

 

Jan Białocerkiewicz

 

Jurysdykcja państwa wobec cudzoziemców

Streszczenie

 

 

Niniejszy artykuł poświęcony jest zagadnieniu jurysdykcji państwa wobec cudzoziemców. Kształtowanie się zasad podległości jurysdykcyjnej przeszło znaczącą ewolucję od zasady skrajnego personalizmu do zasady terytorializmu. W chwili obecnej nie ma żadnych wątpliwości, że cudzoziemcy przebywający na terytorium danego państwa podlegają jego jurysdykcji. Stosunkowo niedawno ta zasada nie była tak oczywista, gdyż funkcjonowała pokaźna liczba traktatów kapitulacyjnych, wyłączających w różnym stopniu jurysdykcję suwerena wobec całych grup cudzoziemców (np. kupców) na rzecz konsula obcego państwa. W XX wieku przypadki jurysdykcji konsularnej przetrwały na terytoriach niesamodzielnych oraz w ściśle określonym przypadku w międzynarodowym prawie morza (rozstrzyganie sporów miedzy kaapi6tanem a załogą statku). Pomimo tego, że zasada terytorializmu nie jest kwestionowana we współczesnym prawie międzynarodowym nie ma ona charakteru absolutnego bowiem w wielu przypadkach występuje zjawisko konkurencji jurysdykcji a więc zasada terytorializmu zderza ssie z zasadą personalizmu (np. opieka dyplomatyczna, ekstradycja, pomoc prawna). Ta dychotomia nie wyczerpuje całego problemu jurysdykcji, gdyż jurysdykcja może mieć charakter uniwersalny także na terytorium nie podlegającym niczyjej władzy suwerennej (przestępstwa podlegające represji wszechświatowej – np. handel niewolnikami) . W artykule zaprezentowano szerokie spektrum jurysdykcyjnych wyłączeń traktatowych, dotyczących personelu dyplomatycznego i konsularnego, funkcjonariuszy międzynarodowych, członków obcych sił zbrojnych i ich rodzin. Zakres wyłączeń jurysdykcyjnych jest zróżnicowany w odniesieniu do poszczególnych grup (całkowite wyłączenie, częściowe wyłączenie, podział jurysdykcji między umawiającymi się państwami). Egzemplifikacją sporów o jurysdykcję są powoływane orzeczenia zarówno sądów międzynarodowych, jak również krajowych. W artykule wskazano też na przypadki jurysdykcji pozostającej w sprzeczności z prawem międzynarodowym (n. porwanie z obcego terytorium celem postawienia przed sądem). Autor krytycznie odnosi się do stanowiska doktryny zmierzającej do „zalegalizowania” takiej praktyki w imię sprawiedliwości. We fragmencie dotyczącym tej kwestii powołano najgłośniejsze przypadki takiej jurysdykcji wskazując na niejednolitą praktykę państw. Wreszcie w artykule rozważono problem jurysdykcji państwa na obszarze, który nie jest terytorium narodowym ale państwo de facto wykonuje tam władzę administracyjną lub wojskową (np. Turecka Republika Cypru, Zachodni Brzeg Jordanu i Strefa Gazy). Przeprowadzona analiza podstaw jurysdykcyjnych prowadzi do wniosku, że zasada terytorializmu „ w czystej postaci” nie występuje w praktyce z uwagi na szereg wyłączeń. Ponadto powszechne uznanie statusu personalnego powoduje, że w pewnych sytuacjach cudzoziemiec pozostaje pod rządem prawa ojczystego (lex patriae) o czym rozstrzygają normy kolizyjne bądź to krajowe bądź to ujednolicone międzynarodowo.

 

Michalina Duda

 

Obowiązek zapłaty kwoty bezpodstawnie określonej w fakturze jako VAT

 

Streszczenie

 

Przepisy nakładające obowiązek zapłaty kwoty, którą bezpodstawnie określono w fakturze jako podatek stanowią jedną z najbardziej interesujących konstrukcji normatywnych w ustawie o podatku od towarów i usług. Przez cały okres funkcjonowania VAT postrzegane były przez podatników jako dolegliwość, ich zastosowanie oznaczało bowiem konieczność poniesienia dodatkowego w stosunku do zobowiązania podatkowego ciężaru finansowego. Na szczególną uwagę zasługuje również fakt, że pomimo licznych wątpliwości związanych ze stosowaniem owych regulacji, ich treść w zasadzie się nie zmieniała. Zmieniał się natomiast kontekst normatywny, a w konsekwencji i sposób interpretacji przedmiotowych unormowań.

Celem niniejszego artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie, w jakim zakresie normy przewidujące obowiązek zapłaty kwoty bezpodstawnie wykazanej w fakturze jako podatek mogą być postrzegane jako konstruujące samoistne sankcje podatkowe i jaki jest rozmiar wywoływanych przez nie dolegliwości.

 

Elżbieta Dynia

 

 

POLITYKA REGIONALNA UNII EUROPEJSKIEJ I INSTRUMENTY WSPIERANIA ROZWOJU REGIONALNEGO PAŃSTW CZŁONKOWSKICH

 

Streszczenie

 

Unia Europejska uczyniła swym priorytetem intensywne wyrównywanie poziomu rozwoju gospodarczo-społecznego obszaru Wspólnoty poprzez kierowanie ze wspólnego budżetu Unii, finansowego wsparcia do regionów, w których warunki i poziom życia odbiegają negatywnie od średniego standardu całej Unii.

Wszystkie działania Unii Europejskiej, mające na celu niwelowanie różnic w poziomie rozwoju gospodarczo-społecznego poszczególnych regionów Wspólnoty składają się na unijną politykę regionalną, która często określona jest mianem polityki strukturalnej lub polityki spójności społeczno-ekonomicznej.

Początki polityki regionalnej Wspólnoty przypadają na połowę lat siedemdziesiątych, przy czym momentem przełomowym było powołanie w 1975 roku Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, który był głównym instrumentem rozdziału środków wspólnotowych dla regionów słabiej rozwiniętych. Od tego momentu nastąpiła intensyfikacja działań Wspólnoty w zakresie polityki regionalnej.

Najważniejszy krok w dziedzinie zwiększenia roli regionów we Wspólnotach Europejskich został jednak uczyniony dopiero wraz z przyjęciem Traktatu o Unii Europejskiej z 7 lutego 1992 roku, który dał podstawę do utworzenia Komitetu Regionów.

Środki finansowe na prowadzenie polityki regionalnej pochodzą z Funduszy Strukturalnych, Funduszu Spójności i Europejskiego Banku Inwestycyjnego. Główną rolę odgrywają Fundusze Strukturalne, są one zasadniczymi instrumentami polityki regionalnej Unii Europejskiej.

Fundusze Strukturalne obejmują obecnie: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny, Europejski Fundusz Gwarancji i Orientacji Rolnej (Sekcja Orientacji) oraz Instrument Finansowy Wspierania Rybołówstwa. Specjalnym instrumentem polityki strukturalnej jest również Fundusz Spójności (Kohezji).

Instrumenty polityki regionalnej Unii Europejskiej wywierają coraz większy wpływ na kształt polityki regionalnej poszczególnych krajów członkowskich. Dają one szanse państwom słabiej rozwijającym się gospodarczo na zmniejszenie różnic w poziomie ich rozwoju, na przezwyciężenie trudności gospodarczych i społecznych oraz zmniejszenie dystansu rozwojowego do pozostałych państw członkowskich Unii Europejskiej.

 

Małgorzata Łuszczyńska

 

Prawo ponadustawowe jako podstawa systemu filozoficzno – prawnego Czesława Martyniaka

 

Streszczenie

 

Artykuł jest próbą rekonstrukcji poglądów Czesława Martyniaka na ideę prawa naturalnego. Przyjęto, że dorobek naukowy tego Autora stanowi zwarty system filozoficzno – prawny, stworzony na bodbudowie doktryny św. Tomasza z Akwinu. Motywem przewodnim wyznaczajacym zakres pola badawczego Martyniaka stała się moc obowiazująca prawa. Wokół niniejszej problematyki koncentrują się rozważania nad genezą prawa naturalnego, kwestią modyfikacji tego prawa oraz jego powiązaniami z prawem stanowionym.

Tomizm w ujeciu Martyniaka podkreśla równoważność jurydycznego ujecia prawa naturalnego z jego wymiarem moralnym, wskazuje na normatywny i dynamiczny charakter tego prawa oraz na jego aspekt racjonalny i personalistyczny.

 

Henryk Misztal

Walor papieskiego aktu kanonizacji i beatyfikacji

Streszczenie

 

Kanonizacja i beatyfikacja to instytucje związane z istotą Kościoła. Od jego początków funkcjonowała kanonizacja a w ciągu wieków narodziła się tez beatyfikacja. Z czasem kanonizacja jak i beatyfikacja została zastrzeżona samemu papieżowi. Pojęcia te tak istotne są często błędnie rozumiane i potrzebują bliższego wyjaśnienia. Z punktu widzenia teologii i prawa kanonicznego istotnym problemem jest walor papieskiego aktu kanonizacji i beatyfikacji. Dla wyjaśnienia tego zagadnienia posłużono się analizą formuł kanonizacyjnych i beatyfikacyjnych używanych przez papieży. Ich analiza pozwoliła na wyciągnięcie wniosków: kanonizacja jest faktem dogmatycznym i aktem definitywnym nauczycielskiego urzędu Kościoła, jest też aktem legislacyjnym wprowadzającym preceptywny kult publiczny świętego w całym Kościele. Nie jest jednak prawdą wiary konieczną do zbawienia. Beatyfikacja zaś jest jedynie aktem pozwalającym na ograniczony kult publiczny osoby uznanej za błogosławioną; tym się różni od kanonizacji.