Krakowski benefis kulowskiego Profesora

Ksiądz Profesor Janusz Mariański: Uczony – Mistrz – Przyjaciel

 

       W Krakowie w dniach 8-11 września 2010 roku odbył się XIV Ogólnopolski Zjazd Socjologiczny. To doniosłe dla polskich socjologów wydarzenie, odbywające się co trzy lata, a w tym roku noszące tytuł "Co się dzieje ze społeczeństwem?" zgromadziło w Królewskim Grodzie ponad 1000 socjologów z całej Polski i wybitnych przedstawicieli tej dyscypliny z zagranicy, w tym przewodniczącego Międzynarodowego Stowarzyszenia Socjologów (ISA) i przewodniczących stowarzyszeń socjologicznych z Rosji i Ukrainy. Na kilkudniowe obrady składały się sesje plenarne, sympozja, sesje tematyczne i sesje ad hoc poświęcone aktualnym zagadnieniom podejmowanym przez różne subdyscypliny socjologii. Jedna z nich była poświęcona osobie i dorobkowi ks. prof. dr. hab. Janusza Mariańskiego, obchodzącemu swoje 70 urodziny. Sesje tę, ubogaconą o uroczystą formę benefisu, a zatytułowaną „Janusz Mariański – Uczony – Mistrz – Przyjaciel" zorganizowała Sekcja Socjologii Religii Polskiego Towarzystwa Socjologicznego pod przewodnictwem prof. Marii Libiszowskiej-Żółtkowskiej z Uniwersytetu Warszawskiego.

      Obrady miały miejsce 10.09.2010 w sali im. Władysława Kwaśniewicza gmachu Instytutu Socjologii UJ, która z trudem pomieściła uczestników sesji reprezentujących prawie wszystkie polskie uniwersyteckie ośrodki naukowe. Obradom przewodniczyła prof. M. Libiszowska-Żółtkowska, która ukazała rys biograficzny Jubilata dowcipnie ilustrowany prezentacją multimedialną.

     Ks. prałat prof. zw. dr hab. Janusz Mariański urodził się 06.09.1940 roku w Borowie (woj. mazowieckie). Studia filozoficzno-teologiczne ukończył w 1964 roku w Wyższym Seminarium Duchownym w Płocku, studia specjalistyczne z zakresu nauk społecznych na Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej KUL w latach 1965-1968 (magisterium - 1968, doktorat - 1972, habilitacja - 1979, profesor nadzwyczajny - 1989, stanowisko profesora zwyczajnego - 1992). W latach 1984-1987 był kierownikiem Sekcji Społecznej na Wydziale Nauk Społecznych. Prof. Janusz Mariański jest kierownikiem Katedry Socjologii Moralności w Instytucie Socjologii KUL (od 1984) i p/o kierownika Katedry Socjologii Religii (od 2001). Ks. prof. J. Mariański jest członkiem czynnym Towarzystwa Naukowego KUL (od 2001 do 2003 - prezes TN KUL), Polskiego Towarzystwa Religioznawczego, Polskiego Towarzystwa Socjologicznego, Towarzystwa Naukowego Płockiego, Lubelskiego Towarzystwa Naukowego (od 12.12.2006), Görres-Gesellschaft. Należy do kilku redakcji czasopism naukowych, m.in. „Universitas Gedanesis", „Pielęgniarstwo XXI wieku", „Horyzonty Wychowania", „Keryks" (czasopismo międzynarodowe wydawane w języku polskim i niemieckim), „Principia", „Zeszyty Naukowe KUL". Jest członkiem Polskiego Komitetu Doradczego „Communio", redaktorem działu „Socjologia Religii" w Encyklopedii Katolickiej i „Religia" w Encyklopedii PWN. W latach 1997-2001 i 2006-2007 był członkiem Rady Fundacji CBOS, od 1997 roku jest członkiem Komitetu Socjologii PAN (członek Zarządu) oraz członkiem Komitetu „Polska w Zjednoczonej Europie" przy Prezydium PAN (od 2006).

         Aktualnie jest członkiem Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów Naukowych (2007-2010), a w 2010 r. został powołany w skład Uniwersyteckiej Komisji Akredytacyjnej. W 1997 roku otrzymał nagrodę Prezesa Rady Ministrów za wybitne osiągnięcia naukowe, w 1996 - podziękowanie Ministra Edukacji Narodowej za współpracę i zaangażowanie w rozwiązywanie istotnych problemów szkolnictwa Wyższego, w 1996 - nagrodę Rektora KUL za pracę społeczną na rzecz Uczelni, w 2000 nagrodę Ministra Zdrowia za książkę Wartości życiowe młodzieży szkół pielęgniarskich (wspólnie z prof. dr hab. Ireną Wrońską). W 2002 roku otrzymał „Medal Komisji Edukacji Narodowej" za szczególne zasługi dla oświaty i wychowania; 19 grudnia 2006 otrzymał Nagrodę Rektorską za całokształt działalności naukowo-dydaktycznej i 14 kwietnia 2007 - nagrodę Stowarzyszenia Wydawców Katolickich FENIKS w kategorii nauki kościelne.

      Ks. prof. Mariański jest autorem 40 książek i ponad 650 artykułów, w tym 30 artykułów w językach obcych (m.in. w czasopismach „Concilium", „Societas", „Ost-West". Europ̣äische Perspektiven") oraz w pracach zbiorowych. Brał udział w trzech projektach badawczych międzynarodowych: dwa projekty dotyczyły religijności młodzieży w Europie (pod kierunkiem prof. U. Nembacha w Göttingen) i jeden sytuacji Kościołów w Europie Środkowo-Wschodniej (pod kierunkiem prof. P. M. Zulehnera z Wiednia).

      Pod kierunkiem prof. J. Mariańskiego zostały przygotowane 42 rozprawy doktorskie (kilkanaście w przygotowaniu) oraz ponad 200 prac magisterskich i 30 licencjackich. Z publikacji książkowych można wymienić: Kościół w społeczeństwie przemysłowym (Warszawa 1983); Żyć parafią (Wrocław 1984); Religijność w procesie przemian. Szkice socjologiczne (Warszawa 1991); Religia i Kościół w społeczeństwie pluralistycznym. Polska lat dziewięćdziesiątych (Lublin 1993); Etos pracy bezrobotnych. Raport z badań empirycznych (Lublin 1994); Młodzież między tradycją i ponowoczesnością. Wartości moralne w świadomości maturzystów (Lublin 1995); Religia i Kościół między tradycją i ponowoczesnością (Kraków 1997); Między nadzieją i zwątpieniem. Sens życia w świadomości młodzieży szkolnej (Lublin 1998); Kościół katolicki w społeczeństwie obywatelskim (Lublin 1998); Struktury grzechu w ocenie społecznego nauczania Kościoła (Płock 1998); Kryzys moralny czy transformacja wartości? Studium socjologiczne (Lublin 2001); Między sekularyzacją i ewangelizacją. Wartości moralne w świadomości młodzieży szkół średnich (Lublin 2003); Religijność społeczeństwa polskiego w perspektywie europejskiej. Próba syntezy socjologicznej (Kraków 2004); wspólnie z prof. dr hab. Marią Libiszowską-Żółkowską - Leksykon socjologii religii (Warszawa 2004); Kościół katolicki w Polsce a życie społeczne (Lublin 2005); Socjologia moralności (Lublin 2006); Sekularyzacja i desekularyzacja w nowoczesnym świecie (Lublin 2006).

      Znaczącym osiągnięciem naukowym ks. prof. J. Mariańskiego była przygotowana pod jego kierunkiem całościowa ekspertyza Komitetu Socjologii PAN, dotycząca kondycji moralnej społeczeństwa polskiego w warunkach transformacji ustrojowej. W jej ramach ekspertyzy częściowe przygotowali najwybitniejsi polscy socjologowie zajmujący się problematyką społeczno-moralną (24 osoby). W ramach XIII Ogólnopolskiego Zjazdu Socjologicznego w Zielonej Górze (wrzesień 2007 r.) kierował grupą tematyczną: „Wartości, normy i więzi moralne w zmieniającym się społeczeństwie", która kontynuowała refleksję nad kondycją moralną Polaków (Kondycja moralna społeczeństwa polskiego, red. J. Mariański. Kraków 2002).

      Benefis ks. prof. Mariańskiego był okazją do wyrażenia szacunku dla jego długoletniej aktywności naukowej, którą ukazali liczni mówcy począwszy do ks. prof. Stanisława Fela, dyrektora macierzystego Instytutu Jubilata. Ks. Fel zaprezentował sylwetkę ks. prof. Mariańskiego w kontekście aktywności na rodzimej uczelni podkreślając jego trzy przymioty: pracowitość, samoorganizację i życzliwość. Pracowitość w połączeniu z ogromną samodyscypliną i samoorganizacją sprawia, że naukowa aktywność Jubilata jest bardzo owocna. Ujawnia się to w publikacji w ciągu roku 1 do 3 książek, kilkudziesięciu artykułów, czynnym udziale w przynajmniej kilkunastu konferencjach naukowych i uczestnictwie w posiedzeniach licznych znaczących gremiów naukowych, w których zasiada (m.in. Centralna Komisja ds. Stopni i Tytułów Naukowych, Komitet Socjologii PAN). Ks. Fel podkreślił, że ks. prof. Mariański nigdy nie uchyla się od prac wewnątrzwydziałowych w postaci przygotowania recenzji, opinii, konsultacji i uczestnictwa w różnorakich komisjach. Życzliwość Jubilata wyraża się w pomocy świadczonej współpracownikom, a przede wszystkim młodym adeptom nauki pokonującym kolejne stopnie kariery naukowej.

     W referatach i okolicznościowych przemówieniach ukazano wiele wymiarów aktywności Jubilata począwszy do socjologii religii. Ks. prof. Witold Zdaniewicz z Instytutu Statycznego Kościoła Katolickiego ukazał znaczący wkład ks. prof. Mariańskiego w badania prowadzone w tym Instytucie i złożył Jubilatowi gratulacje. Prof. Irena Borowik z Uniwersytetu Jagiellońskiego podkreśliła dorobek ks. prof. Mariańskiego m.in. w zakresie religijności młodzieży, relacji pomiędzy religią i moralnością, sekularyzacją i desekularyzacją, parafią i jej przemianami w społeczeństwie pluralistycznym.

Jedną z głównych subdyscyplin socjologicznych stanowiących pole aktywności ks. prof. Mariańskiego jest socjologia moralności. Dorobek Jubilata w tym zakresie gruntownie przedstawiła prof. Aleksandra Jasińska-Kania z Uniwersytetu Warszawskiego, która wskazała m.in. takie pola badawcze Jubilata jak: bezrobocie jako problem społeczny i moralny, wartości prospołeczne i egoistyczne, sens życia w świadomości młodzieży szkolnej, etos pracy w różnych kategoriach społeczno-zawodowych, wartości moralne w świadomości młodzieży, rodzina wobec wartości. Podkreśliła zwłaszcza obiektywizm i rzetelność naukową analiz ks. prof. Mariańskiego, które wolne są od jakichkolwiek nadinterpretacji ideologicznych.

      Prof. Andrzej Wójtowicz z Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w referacie zatytułowanym „Kościół w teorii Janusza Mariańskiego" wykazał, że Jubilat jest nie tylko socjologiem – badaczem i analitykiem, ale także twórcą teorii z zakresu socjologii religii. Z prac poświęconych m.in. pozycji i roli Kościoła katolickiego w społeczeństwie demokratycznym; wpływowi modernizacji społecznej na życie religijne i więź z Kościołem wydobył rozumienie Kościoła, które wyłania się z religijno-socjologicznej teorii Mariańskiego. W podobnym kontekście prof. Zbigniew Stachowski z Uniwersytetu Rzeszowskiego podjął próbę wydobycia z dorobku naukowego ks. prof. Mariańskiego wątku religioznawczego. Wykazał, że Jubilat jest kompetentnym znawcą religii w stopniu uprawniającym do określenia go jako religioznawcę.

     Ks. prof. Mariański jest także badaczem postaw i przekonań młodzieży. Ten obszar aktywności naukowej analizował ks. prof. Andrzej Potocki z Uniwersytetu Warszawskiego. Podkreślił przy tym pionierski charakter tych badań prowadzonych przez ks. Mariańskiego jeszcze w czasach komunistycznych. Uwydatnił także umiejętność Jubilata prowadzenia badań zespołowych wymagających koordynacji działań różnych podmiotów.

     W ramach socjologii religii przedmiotem badań Mariańskiego są procesy sekularyzacji. Ten aspekt twórczości naukowej Jubilata omówiła prof. Halina Rusek z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Wykazała, że ks. prof. Mariański jest w Polsce najbardziej znaczącym badaczem także procesu desekularyzacji. W końcu ks. dr Leon Smyczek z KUL ukazał sylwetkę Janusza Mariańskiego jako mistrza młodego pokolenia, dokumentując jego dorobek na tym polu.

     Znakomita większość prelegentów specjalnej sesji wskazała jednoznacznie ks. prof. Janusza Mariańskiego jako wybitnego uczonego, współtwórcę i niekwestionowany autorytet współczesnej polskiej socjologii religii i moralności, a ponadto swojego Nauczyciela. Nic zatem dziwnego, że zebrani na sesji liczni znaczący uczeni z tych dziedzin jednoznacznie nazywali go swoim Mistrzem, a ze względu na ludzkie przymioty Jubilata także swym Przyjacielem.

     Kolejnym punktem sesji była prezentacja książek dedykowanych ks. prof. Januszowi Mariańskiemu. Prof. Józef Baniak z Uniwersytetu Adama Mickiewicza przedstawił trzy księgi jubileuszowe pod swoją redakcją: Między socjologią i teologią. Pola zainteresowań i badań naukowych Janusza Mariańskiego, Poznań 2010; W poszukiwaniu sensu. O religii, moralności i społeczeństwie, Kraków 2010 oraz Style życia, wzory osobowe i normy jako czynniki współistnienia społecznego ludzi. Od lokalności do globalności, Poznań 2010. Z kolei Ewa Pajestka-Kojder, dyrektor wydawnictwa Oficyna Naukowa w Warszawie, przedstawiła najnowszą książkę Jubilata Religia w społeczeństwie ponowoczesnym. Studium socjologiczne wydaną w tymże wydawnictwie.

    Ostatnim punktem tej specjalnej sesji naukowej w ramach Ogólnopolskiego Zjazdu Socjologicznego były życzenia, adresy i toasty ku czci Jubilata. Wiceprzewodnicząca Sekcji Socjologii Religii PTS prof. Elżbieta Firlit ze Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie wręczyła Jubilatowi okazałych rozmiarów podarunek – jego portret. Nieoficjalna część świętowania jubileuszu - równie udana – odbyła się wieczorem w jednej z restauracji na Krakowskim Rynku.

 

Ks. Stanisław Fel