Prowadzący

dr Magdalena Marzec-Jóźwicka

Liczba godzin: 30

Liczba punktów ECTS: 1

Efekty kształcenia

Uczestnik wykładu:

1. poznaje specyfikę pracy w szkole ponadgimnazjalnej oraz obowiązki nauczyciela polonisty jako dydaktyka, wychowawcy, szkolnego organizatora konkursów przedmiotowych
2. ocenia i określa wartość zasad dydaktycznych oraz kardynalnych cnót nauczania
3. zna budowę podstawy programowej i pomoce, jakimi dysponuje nauczyciel, ocenia ich przydatność warsztatową
4. wie, jak skonstruować plan dydaktyczny
5. analizuje koncepcje chronologicznego i achronologicznego sposobu nauczania literatury w szkole ponadgimnazjalnej;
6. poznaje współczesne strategie interpretacyjne w pracy nad tekstami literackimi, przykładowe schematy analizy dzieł literackich, dowiaduje się, jak uczyć młodzież odbioru różnego rodzaju tekstów, poznaje sposoby skłaniania uczniów do czytania, metody szkolnej analizy dzieł literackich
7. poznaje sposoby prezentowania sylwetek poetów w podręcznikach, podstawy opracowywania biografii oraz zasady wprowadzania elementów wiedzy biograficznej, poznaje różne konteksty analityczne (filozoficzny, społeczny, historycznoliteracki, kulturowy)
8. poznaje sposoby kontroli uczniów, cechy, rodzaje i zadania oceny szkolnej, sposoby konstruowania komentarzy do ocen, analizuje czynniki wpływające na proces oceniania i rodzaje błędów w ocenianiu, tworzy kryteria oceny prac pisemnych i wypowiedzi ustnych
9. poznaje podręcznikowe modele kształcenia językowego
10. analizuje nowe zasady przeradzania egzaminu maturalnego.

Forma zaliczenia przedmiotu

obecność i aktywność na zajęciach

Treści programowe

1. Specyfika pracy w szkole średniej.
2. Obowiązki nauczyciela polonisty jako dydaktyka, wychowawcy.
3. Relacje pomiędzy gimnazjum a szkołą ponadgimnazjalną w kontekście nowej podstawy programowej.
4. Przygotowanie lekcji w szkole ponadgimnazjalnej.
5. Rodzaje przygotowania do lekcji.
6. Metody nauczania, ich stosowanie i dobór w praktyce.
7. Konspekt lekcji a sytuacje nieprzewidywalne.
8. Siedem kardynalnych cnót nauczania wg Krzysztofa Kruszewskiego.
9. Czynniki wpływające na jakość lekcji.
10. Rozkład materiału w szkole ponadgimnazjalnej. Zasady jego sporządzania wg Stanisława Bortnowskiego.
11. Chronologia czy achronologia – koncepcja nauczania literatury w szkole średniej. Zalety i wady każdego z rozwiązań wg dydaktyków i nauczycieli.
12. Typy podręczników do nauczania języka polskiego w szkole ponadgimnazjalnej wg S. Bortnowskiego.
13. Analiza i interpretacja utworu.
14. Dydaktyczne rozumienie pojęć.
15. Współczesne strategie interpretacyjne w pracy nad tekstami.
16. Interpretacja jako „tekst o tekście”.
17. Praca nad poezją w szkole: stanowiska Bożeny Chrząstowskiej oraz Stanisława Bortnowskiego.
18. Interpretacja w perspektywie dydaktycznej (J. Kaniewski). Przykładowy schemat analizy dzieła literackiego. Kategorie analityczne w dostępnych pomocach przedmaturalnych.
19. Model czytania lektury szkolnej wg Bortnowskiego. Jak sprawić, by uczniowie polubili czytanie? (koncepcja M. Łojka).
20. Czytanie ze zrozumieniem i jego funkcje.
21. Lekcje czytania wg Gallaghera.  Warunki, jakie powinni spełnić nauczyciele, by zainteresować uczniów czytaniem. Kształtowanie postaw czytelniczych ucznia. Sposoby czytania tekstów literackich. Nowoczesne strategie czytania tekstów literackich.
22. Metody szkolnej analizy dzieła literackiego wg Karola Lausza.
23. Metody nauczania i uczenia się literatury wg M. Łojka, Z. Urygi, B. Chrząstowskiej i S. Wysłouch. Omówienie i analiza wybranych strategii.
24. Analiza wybranych lektur – zapoznanie z ciekawymi sposobami pracy nad nimi.
25. Konteksty (filozoficzny, historyczny, biograficzny, kulturowy, literacki) w analizie utworów literackich.
26. Autobiografizm w literaturze współczesnej: gender jako sposób na autokreację w literaturze najnowszej; w poszukiwaniu własnej tożsamości – analiza wybranej prozy najnowszej; analiza  języka literatury współczesnej.
27. Nauczyciel w dobie mediów. Czytanie literatury hipertekstowej.
28. Ocenianie prac pisemnych w szkole ponadgimnazjalnej. Cechy, rodzaje i zadania oceny. Komentarz do oceny.
29. Czynniki wpływające na proces oceniania. Błędy w ocenianiu.
30. Przykładowe kryteria oceny prac pisemnych i wypowiedzi ustnych. Rodzaje błędów i ich oznaczanie w pracach uczniowskich. Zasady konstruowania sprawdzianów, poleceń do tekstów publicystycznych, naukowych (czytanie ze zrozumieniem).
31. Model kształcenia językowego wg Piotra Zbróga. Wybrane zagadnienia z dydaktyki nauki o języku.
32. Retoryka i jej funkcje. Nauka mówienia i autoprezentacji w szkole ponadgimnazjalnej.
33. Matura z języka polskiego – zasady konstruowania tematów na egzamin zewnętrzny i wewnętrzny. Kryteria oceniania. Przygotowanie do prezentacji (sporządzanie konspektów wypowiedzi). Sposoby docierania do informacji (strony internetowe, biblioteka, książki, artykuły, słowniki). Opis bibliograficzny.

Literatura

1. K. Lausz, Metody szkolnej analizy (rozbioru) dzieła literackiego, [w tegoż:] Podstawowe problemy współczesnej metodyki literatury, Warszawa 1970;
2. S. Bortnowski, Młodzież a lektury szkolne, Warszawa 1974;
3. B. Chrząstowska, S. Wysłouch, Wiadomości z teorii literatury w analizie literackiej, Warszawa 1974;
4. M. Nagajowa, Biografia na lekcji, [w:] ABC metodyki języka polskiego dla początkujących nauczyciela, Warszawa 1990;
5. K. Kruszewski, Najpotrzebniejsze zasady dydaktyczne, [w:] Sztuka nauczania. Czynności nauczyciela, Warszawa 1994;
6. R. Arends, Planowanie, [w tegoż:] Uczymy się nauczać, Warszawa 1994;
7. B. Chrząstowska, Szukanie sposobu na poezję, [w:] Kompetencje szkolnego polonisty. Szkice i artykuły z metodyki, pod red. B. Chrząstowskiej, Warszawa 1995;
8. S. Bortnowski, Scenariusze półwariackie, czyli poezja współczesna w szkole, Warszawa 1997;
9. B. Niemierko, Ocenianie porażką edukacji?, [w:] Między oceną szkolną a dydaktyką. Bliżej dydaktyki, Warszawa 1997;
10. K. Kruszewski, Siedem cnót kardynalnych nauczania, [w:] Pedagogika w pokoju nauczycielskim, Warszawa 2000;
11. J. Jeziorska, Szkolne pytania czyli dylematy nauczania (co sprzyja efektywnemu nauczaniu i uczeniu się), Warszawa 2001;
12. J. Kaniewski, Interpretacja w perspektywie dydaktycznej, [w tegoż:] Od czytania do pisania. Interpretacja tekstu literackiego w szkole średniej, Poznań 2002;
13. A. Pilch, Kierunki interpretacji tekstu poetyckiego. Literaturoznawstwo i dydaktyka, Kraków 2003;
14. M. Łojek, Polubić czytanie, [w tegoż:] Z dydaktyką literatury na co dzień, Bydgoszcz 2004;
15. M. Łojek, Metody nauczania i uczenia się literatury, [w tegoż:] Z dydaktyką literatury na co dzień, Bydgoszcz 2004;
16. S. Bortnowski, Poszczególne etapy pracy nad rozkładem materiału, [w tegoż:] Przewodnik po sztuce uczenia literatury, Warszawa 2005;
17. E. Goźlińska, Ściąga dla nauczyciela, czyli co nauczyciel musi, co może, a co powinien, Warszawa 2005;
18. P. Zbróg, Wojna o kształcenie językowe, Kielce 2005;
19. S. Bortnowski, Jak ciąć wydatki, gdy czasu zabrakło?, „Zeszyty Szkolne” 2007, nr 2;
20. A. Nasiłowska, Problemowo czy chronologicznie. Kilka argumentów, „Zeszyty Szkolne” 2007, nr 2.