PRZEGLĄD PRAWNO-EKONOMICZNY

Nr 22 (1/2013) styczeń - luty - marzec 2013

pobierz pdf

 

 

SPIS TREŚCI

 

ARTYKUŁY

 

Jerzy Nikołajew - Filozofia prawa natury w katolickiej myśli społecznej, gospodarczej i politycznej. Wybrane zagadnienia prawne i społeczne

 

Problematyka filozofii praw natury w katolickiej myśli społecznej, gospodarczej i politycznej zajmuje istotne i właściwie eksponowane miejsce. Śmiało można stwierdzić, że zawarta jest ona od początku chrześcijaństwa we własnym teologicznym przekazie. Filozofia prawnonaturalna obecna jest przede wszystkim w tomistycznej koncepcji pojmowania własności. Sposób rozumowania Akwinaty zmaterializowano dopiero dla potrzeb rodzącego się kapitalizmu w encyklice Leona XIII z 1891 roku. Rerum Novarum to papieski wykład praw człowieka uwzględniający jego przyrodzoną godność osobistą i prawo do utrzymania życia, samoposiadania oraz własności i efektów (owoców) podejmowanej pracy. Zresztą Leon XIII własności i pracy nadał cechy fundamentu organizacji życia społecznego, opartego na porządku naturalnym, a nie przypadkowym. Szczególnie preferowana przez niego była własność rodzinna zapewniająca realizację słusznych potrzeb nie tylko współczesnych, ale i następnych pokoleń. Nie można również pominąć tych aspektów encykliki Rerum Novarum, które współcześni nazwaliby etyką biznesu. Dobra społeczne powinny być według niej przeznaczane na zaspakajanie potrzeb każdego człowieka i wszystkich ludzi. Sposób myślenia zaprezentowany przez Leona XIII potwierdzony został przez jego następców Piusa XI, Piusa XII, Leona XXIII, Pawła VI, Jana Pawła II i Benedykta XVI. Każdy z papieży wniósł swój własny dorobek nauczycielski w ugruntowanie filozofii prawa natury w katolickiej myśli społecznej, gospodarczej i politycznej. Największą aktywność mierzoną ilością encyklik, adhortacji i listów apostolskich w szeroko rozumianych sprawach społecznych wykazał się Jan Paweł II. W jego długi pontyfikat wpisały się dokumenty, będące sentencją papieskiego apelu o poszanowanie, przede wszystkim godności osoby ludzkiej i wszystkich praw naturalnych zbudowanych na niej. Jan Paweł II dopominał się przede wszystkim prawa do życia, własności, posiadania oraz godziwej pracy i zapłaty dla każdego. Stąd też już za życia określany był papieżem praw człowieka. Kontynuatorem tej myśli pozostał jego następca – Benedykt XVI. W Caritas in veritate skoncentrował się on na prawie do życia i rozwoju całej społeczności ludzkiej. Nie pominął problemów egzystencjalnych, związanych z dostępem do dóbr produkcyjnych i bogactw naturalnych oraz powinności ekologicznych człowieka wobec ziemi. Wszystkie zalecenia Benedykta XVI znalazły się w encyklice „miłości pełnej prawdy” jako wskazówki na czas wychodzenia ze światowego kryzysu gospodarczego ostatnich lat. Nauczanie papieży, poczynając od Leona

XIII aż do czasów obecnego pontyfikatu, ani na jotę nie wykraczało poza filozoficzną i prawno-naturalną koncepcję pochodzenia praw człowieka. Poza tym katolicka myśl społeczna, polityczna i gospodarcza, zbudowana na fundamencie tomistycznej koncepcji człowieka z modyfikacjami poczynionymi przez papieży ostatnich stuleci, wpłynęła przecież

na ustawodawstwo świeckie. Warto w tym miejscu przywołać tak znaczące dokumenty międzynarodowe chroniące prawa człowieka, jak Powszechna Deklaracja Praw Człowieka czy Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych.

 

 

Mirosław Romański - Prawo i polityka wyznaniowa Polski okresu Gomułki (1956–1970)

 

Silne oddziaływanie komunistów na politykę i prawo wyznaniowe w Polsce niewątpliwie byłoby niemożliwe bez opanowania drogą fałszerstw i podstępu centralnych organów państwowych. Organy te tworzyły podstawy prawne, które przekazywane były do realizacji administracji, resortom siłowym, radom narodowym i innym jednostkom organizacyjnym państwa Ustawy, dekrety i rozporządzenia obrazowały rzeczywisty stan stosunków państwowo- kościelnych w okresie gomułkowskim. Świadczą one również o tym, że polityka początku tego okresu, a zwłaszcza lat 1956–1963, w zasadniczy sposób różniła się od stylu funkcjonowania ustawodawstwa wyznaniowego PRL z okresu późniejszego, tj. 1965–1970.

Zadecydowały o tym różnorakie czynniki, ale podstawowy cel, jaki stawiały sobie władze –

uzależnienie Kościoła katolickiego od swojego działania – nadal nie został w pełni zrealizowany. Potwierdziły to również kolejne lata, w których władze państwowe musiały pójść na ustępstwa wobec Kościoła. O ile władze partyjno-państwowe w trzydziestoleciu powojennym, od 1945 roku starały się zepchnąć Kościół na margines życia społecznego, wykazać jego konserwatyzm, wrogość do państwa, do postępu, zmian społeczno-politycznych i były stroną inicjującą, i prowadzącą bezwzględną walkę z nim, o tyle w latach siedemdziesiątych sytuacja uległa znacznej poprawie. Ustawodawstwo wyznaniowe tego okresu nie zbierało już żniwa w postaci wielu przepisów i aktów prawnych tak, jak w latach poprzednich. Wprawdzie władze gierkowskie sposobiły się do wydawania wielu wewnętrznych instrukcji w ramach MSW, ale sam styl walki z Kościołem katolickim przy pomocy „huraganu” aktów prawnych przeszedł do lamusa i nigdy nie powrócił. Mimo polepszenia wzajemnych stosunków, walka władz partyjno-państwowych z Kościołem katolickim w Polsce nie została zakończona, ani też wydatnie ograniczona po wyborze kardynała Karola Wojtyły na papieża. Choć jej zasięg był coraz słabszy, trwała nadal i prawdziwy jej przełom nastąpił dopiero w 1989 roku, gdy ekipa partyjno-państwowa zgodziła się na przeprowadzenie zmian w zakresie funkcjonowania państwa, jego demokratyzacji oraz nie ograniczania poglądów i aktywności, tak Kościoła, jak i społeczeństwa.

 

Joanna Główka - Polityka pieniężna Europejskiego Banku Centralnego jako czynnik gospodarki finansowej Międzynarodowego Zrzeszenia Banków Spółdzielczych

 

Konkludując stwierdzić należy, że bankowość spółdzielcza to jedna z istotniejszych gałęzi rynku finansowego nie tylko w Europie, ale również na świecie. Dzięki rozbudowanej sieci oddziałów dociera do najbardziej oddalonych regionów. Jako quasi-spółdzielnia, w myśl zasady troski o lokalną społeczność, wspiera swoich członków i buduje wiarygodność wyrosłą z tradycji, historii oraz dotychczasowej strategii bankowej (stały dochód i wysoka kapitalizacja). Wnoszą poprzez to pozytywny wkład w budowanie stabilności w krajowych systemach finansowych. Banki spółdzielcze w przyszłości mają szansę stać się solidną gałęzią finansowej stabilności Europejskiego Systemu Banków Centralnych i całego systemu bankowego UE. Doskonale łączą w sobie pierwiastki prawa bankowego, zasad nadzoru nad bankami i prawa spółdzielczego, w którym priorytet stanowią zasady chroniące interesy członków banku-spółdzielni. Przeciwstawiają się egoizmowi charakterystycznemu dla biznesu prywatnego. System funkcjonowania instytucji bankowości spółdzielczej swój wyraz daje na przykładzie organizacji Międzynarodowego Zrzeszenia Banków Spółdzielczych. Potwierdza ono, że rozwiązania, jakie prezentuje ta instytucja, mają realną szansę nie tylko dominowania w finansowym systemie usług bankowych, ale mają możliwość rzeczywistego funkcjonowania w całej Europie, w służbie i na rzecz osobowego składu spółdzielni oraz spójności gospodarczej rozdrobnionych regionów Unii Europejskiej.

 

 

Iryna Łaśko - Kolizyjny charakter orzeczeń Sądu Konstytucyjnego Ukrainy w zakresie opieki społecznej

 

Ponieważ podstawowym zadaniem Sądu Konstytucyjnego Ukrainy jest zapewnianie jednolitego pojmowania oraz stosowania Konstytucji Ukrainy, ważna jest stabilność orzeczeń tego Sądu. Stabilność orzeczeń Sądu Konstytucyjnego Ukrainy może być osiągnięta poprzez rozpowszechnianie już podjętych orzeczeń w analogicznych sprawach. Dlatego, naszym zdaniem, Ustawa Ukrainy „O Sądzie Konstytucyjnym Ukrainy” powinna zawierać postanowienia odnośnie konieczności nie tylko części rezolucyjnej orzeczenia Sądu Konstytucyjnego Ukrainy, lecz też części motywacyjnej (w wypadku rozpatrywania analogicznych spraw). Takie podejście zapewni istnienie jednolitej przestrzeni prawnej z panowaniem w niej Konstytucji.

 

 

Paulina Woś - Wykonywanie kontaktów z dzieckiem w postępowaniu zabezpieczającym

 

Badania przeprowadzone przez Instytut Wymiaru Sprawiedliwości nad realizacją prawa do kontaktów z dziećmi, wskazują na doniosłość roli „przymusu majątkowego” jako środka sprzyjającego zmianie postawy osoby utrudniającej uprawnionemu do kontaktów z dzieckiem realizację kontaktów. Ta forma zabezpieczenia sposobu wykonywania kontaktów z dziećmi sprawdza się w innych porządkach prawnych. Czas i praktyka sądowa pokaże czy także w Polsce okaże się skuteczna i właściwa dla zagwarantowania dobra dziecka.

 

Marcin Olkiewicz - Zarządzanie jakością w nowoczesnym przedsiębiorstwie

Przedmiotem niniejszego opracowania jest przedstawienie najważniejszych zagadnień związanych z funkcjonowaniem systemu zarządzania jakością, a w szczególności efektów z jego posiadania. Praca przedstawia systemowe zarządzanie, jako jeden ze sposobów nadzorowania funkcjonowania i rozwoju organizacji. Poruszono również zagadnienia związane systemami zarządzania jakością oraz z rodzajami wdrażanych systemów. Zidentyfikowano i oceniono efekty z wdrożenia systemu zarządzania jakością, które zostały poparte autorskimi danymi empirycznymi, uzyskanymi w przeprowadzonym badaniu przedsiębiorstw byłego woj. koszalińskiego. Wskazano pozytywny wpływ systemu zarządzania jakością na poprawę świadczonej jakości, powtarzalności, konkurencyjność, klientów (utrzymanie i pozyskanie), pracowników oraz wszystkie aspekty funkcjonowania organizacji. Dzięki takim efektom organizacja posiada zdolność ciągłego doskonalenia funkcjonowania organizacji, jak i poprawy stanu jakości oferowanych produktów lub usług, czego efektem jest kompleksowe zaspokojenie potrzeb klientów.

 

Antoni Magdoń, Wincenty Kulpa - Operational risk in contemporary commercial bank

 

 

Aleksandra Surowiecka - Tożsamość konstytucyjna państwa – analiza wybranego orzecznictwa niemieckiego Federalnego Trybunału Konstytucyjnego i polskiego Trybunału Konstytucyjnego w kontekście procesów integracji europejskiej (cz. I)

 

W niniejszym artykule analizie poddane zostały wybrane orzeczenia niemieckiego i polskiego trybunału konstytucyjnego w celu odpowiedzi na pytanie, jak definiowana jest w tych orzeczeniach „państwowa tożsamość konstytucyjna”. Co do zasady, sędziowie obu trybunałów pozytywnie wypowiadają się odnośnie uczestnictwa ich kraju w procesie integracji europejskiej. Zarówno w Polsce, jak i w Niemczech, respektowana jest zasada bezpośredniego stosowania prawa UE i przychylności wykładni krajowego prawa w stosunku do prawa unijnego; akceptowana jest również autonomia europejskiego porządku prawnego. We wszystkich wyrokach sądów konstytucyjnych stwierdza się zasadniczą zgodność danego traktatu UE z krajową konstytucją. Można zatem, z tej perspektywy, mówić o swoistym dialogu między państwowymi trybunałami, a Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości; wydaje się, że krajowi sędziowie tworzą z sędziami ETS pewną wspólnotę wartości.

 

 

Łukasz Furman - Amortyzacja środków trwałych, a optymalizacja podatkowa

 

Z zaprezentowanych metod optymalizacji podatkowej skupiających się wokół amortyzacji podatkowej można wysnuć kilka wniosków. Po pierwsze należy zauważyć, iż właściwe wdrożone w działalność gospodarczą pozwalają na pewne oszczędności finansowe wynikające z płacenia mniejszych podatków. Zaoszczędzone w ten sposób pieniądze mogą być przeznaczone na rozwój przedsiębiorstwa. Po drugie skorzystanie z wyboru przyśpieszonej amortyzacji pozwala firmom częściej i szybciej odnawiać park maszynowy, który w wyniku wzmożonej eksploatacji podlega szybkiej dekapitalizacji. Bez nowych środków trwałych trudno byłoby konkurować z innymi przedsiębiorstwami na rynku. Nowe technologie wymagają częstej wymiany środków trwałych, gdyż stare środki trwałe często nie są zaawansowane technicznie, by móc spełnić wysokie wymagania np. procesu produkcyjnego.

 

 

Eliza Kosiorek - Odpowiedzialność porządkowa pracowników a współczesne stosunki pracy

 

Wszystko to nie oznacza, że instytucja odpowiedzialności porządkowej uległa całkowitej dezaktualizacji i należałoby ja z kodeksu pracy usunąć. Za jej dalszym utrzymaniem w prawie pracy (w dobie gospodarki rynkowej) przemawiają przypisywane jej tradycyjne walory prewencyjno-wychowawcze. Pracodawca powinien dysponować szerokim wachlarzem oddziaływania na załogę i jej członków w pracy skooperowanej i podporządkowanej, co ma szczególne znaczenie w tradycyjnych formach zatrudnienia, które nadal dominują w sektorze

własności państwowej i komunalnych zakładach pracy. W tych sektorach instytucja odpowiedzialności porządkowej nadal znajduje istotne i praktyczne zastosowanie, zwłaszcza

wobec pracowników wprowadzających się w stan nietrzeźwości i dopuszczających się drobnych kradzieży.

 

 

GLOSY

Joanna Główka - glosa do Uchwały Sądu Najwyższego z 25 listopada 2011 roku, III CZP 76/11, LEX nr 1027892

 

RECENZJE

Artur Lis - Recenzja: Grzegorz Piwnicki, Meandry kultury politycznej w Polsce od średniowiecza do II wojny światowej, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2013, ss. 572.

 

SPRAWOZDANIA

Artur Lis, Paweł Rogowski, Sprawozdanie z sympozjum naukowego: „Gloria victis” – 150. rocznica powstania styczniowego (Stalowa Wola, 7 marca 2013 r.)