Skład osobowy Katedry:

Prof. dr hab. Marian Surdacki Kierownik Katedry		Dr hab. Wiesław Partyka adiunkt		Dr Elżbieta Stoch adiunkt

 

     

Katedra Historii Wychowania i Opieki Społecznej

- do 2014 r. Katedra Historii Opieki Społecznej

 

Unikatowa w skali kraju Katedra Historii Opieki Społecznej powstała 1999 r., ale jej utworzenie było zaplanowane już w momencie reaktywowania Sekcji Pedagogiki w 1981 r. To właśnie wtedy, w dalekosiężnej perspektywie stworzenia w przyszłości Katedry o takim profilu, zaproponowano mgr Marianowi Surdackiemu prowadzenie w ramach istniejącej od 1984 r. Katedry Historii Wychowania i Myśli Pedagogicznej badań nad historią opieki społecznej. Wyznaczona, całkowicie wtedy nowatorska, problematyka badawcza była realizowana konsekwentnie przez trzydzieści lat przez M. Surdackiego we wszystkich niemal jego badaniach i publikacjach. To tej problematyce poświecił najważniejsze swoje publikacje książkowe: Opieka społeczna w Wielkopolsce Zachodniej w XVII – XVIII wieku (1987, wydanej w 1992 r), Dzieci porzucone w Szpitalu Świętego Ducha w Rzymie w XVIII wieku (1998), Il brefotrofio dell’Ospedale di Santo Spirito in Roma nel XVIII secolo, Edukacja i opieka społeczna w Urzędowie w XV – XVIII wieku (2004), Opieka społeczna w Polsce do końca XVIII wieku (2015), Bracia czyńcie dobro. 400 lat Zakonu Bonifratrów w Polsce 1609-2009 (red. M. Surdacki, 2009). Patrząc z perspektywy trzydziestolecia, można powiedzieć, że prawdziwymi inspiratorami stworzenia tej oryginalnej i unikatowej w skali kraju Katedry byli: prof. Teresa Kukołowicz oraz prof. Stanisław Litak, już wtedy dostrzegający rosnące zainteresowanie problematyką opiekuńczą, która w dzisiejszych realiach staje się jeszcze bardziej aktualna.

Kierownikiem Katedry Historii Opieki Społecznej od momentu jej powstania jest prof. zwycz. dr hab. Marian Surdacki. Wraz z utworzeniem Katedry zatrudniony w niej został także, jako asystent, absolwent historii KUL dr Wiesław Partyka. Jego rozprawa doktorska pt. Opieka społeczna w Ordynacji Zamojskiej w XVII-XVIII wieku, opublikowana w wersji książkowej w 2008 r.), w całości wpisuje się w nurt badań prowadzonych przez Katedrę.

W wyniku reorganizacji struktur organizacyjno-naukowych Instytutu Pedagogiki, decyzją rektora z dnia 12 maja 2014 r. dotychczasowa katedra Historii Opieki Społecznej przekształcona została w Katedrę Historii Wychowania i Opieki Społecznej. W praktyce nastąpiło poszerzenie przedmiotu badań i zainteresowań naukowych dotychczasowej katedry, w wyniku połączenia z nią Katedry Historii Wychowania, kierowanej wcześniej przez, od 1984 do 2000 r. przez prof. Stanisława Litaka, a następnie do 2014 przez dr hab. Piotra Pawła Gacha prof. KUL.

Badania prowadzone w tej Katedrze koncentrują się głównie na szeroko pojętej historii opieki społecznej, szpitalnictwa, pauperyzmu i wszelkiego typu instytucji i inicjatyw dobroczynno-charytatywnych zarówno w Polsce, jak i w Europie (szczególnie we Włoszech) oraz w mniejszym stopniu na historii oświaty i szkolnictwa, ostatnio zaś na problematyce miejskiej, a także kościelno-parafialnej i regionalizmie Badania mają charakter międzynarodowy. Realizowane są we współpracy z licznymi instytucjami naukowymi Rzymu: Instituto Luigi Sturzo, Academia e Biblioteca Lancisiana, Archivo di Stato di Roma, Università di Roma La Sapienza, Istituto di Storia della Medicina, Edizioni di Storia e Letteratura, Sovraintendenza ai Beni Cultura III U. O. Monumenti Medioevali e Moderni, Archivio di Stato di Roma, Archivio di Stato di Roma, Pontificio Consiglio per la Pastorale della Salute, Istituto Storico Italiano per il Medio Evo, Accademia Polacca delle Scienze. Badania te mają wymiar interdyscyplinarny, można je umieścić na pograniczu historii, pedagogiki i socjologii.

Od piętnastu lat Katedra, (konkretnie jej kierownik) prowadziła też badania dotyczące miast polskich od XV do XIX wieku, ze szczególnym uwzględnieniem edukacji i opieki społecznej. Ukoronowaniem tych ostatnich badań jest obszerna monografia M. Surdackiego Urzędów w XVII - XVIII wieku. Miasto – Społeczeństwo - Życie codzienne (2007), a także synteza Dzieje Urzędowa (red. R. Szczygieł, M. Surdacki, 2011). Przedmiotem badań Katedry jest także działalność opiekuńczo-społeczna w dobrach prywatnych Rzeczpospolitej przedrozbiorowej (dr Wiesław Partyka).

Dotychczasowe prace kierownika katedry podporządkowane były stworzeniu syntezy dziejów opieki społecznej i dobroczynności w Polsce społecznej w wymiarze powszechnym, której polska historiografia, w przeciwieństwie do krajów Europy Zachodniej, nie posiadała. Prace nad nią prowadzone przez M. Surdackiego w ramach trzyletniego ministerialnego grantu (2010-2013), zwieńczyła licząca ponad 638 stron książka Opieka społeczna w Polsce do końca XVIII wieku (2015).

Prace badawcze Katedry skutecznie wzbogaca i uzupełnia dr W. Partyka, który opublikował w poważnych wydawnictwach kilkanaście artykułów na temat szpitali na Litwie, a przede wszystkim opiekuńczej roli rodziny Zamoyskich w dawnej Rzeczypospolitej oraz wystąpił w kilku ważnych ogólnopolskich konferencjach. Podjęty przez niego temat spotkał się z dużym uznaniem i aprobatą w środowisku historycznym, jako że zjawisko działalności dobroczynnej magnaterii czy poszczególnych wielkich rodów magnackich, do jakich należeli Zamoyscy, w Polsce przedrozbiorowej nie było dotychczas w ogóle podejmowane.

Badania naukowe oraz współpraca i kontakty z ośrodkami naukowymi za granicą, dokładnie we Włoszech, są bezwzględnie najmocniejszą stroną aktywności Katedry Historii Opieki Społecznej. Są one owocem wielu stypendiów, z jakich korzystał jej kierownik (staż naukowy na Uniwersytecie Sapienza w Rzymie - 1980/1981, stypendium na Uniwersytecie w Perugii – 1980, 1986, stypendium Szkoły Historycznej Włosko – Polskiej w Rzymie (Scuola Storica Italo – Polacca) – 1988/1990, stypendium Fundacji Lanckorońskich w Rzymie – 1994, 2001, 2006 r. Wyniki swoich badań propaguje i upowszechnia M. Surdacki w ostatnich latach w trakcie corocznych wykładów prowadzonych w ramach programu Erasmus na Uniwersytecie LUMSA w Rzymie, Uniwersytecie Aldo Moro w Bari czy Uniwersytecie Sacro Cuore w Mediolanie.

O aktywności naukowej Katedry świadczy fakt, że M. Surdacki trzykrotnie korzystał z indywidualnych grantów badawczych KBN i Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego (1994-1996), (2004-2006), (2010-2013) sześciokrotnie przyznane miał granty wydawnicze zakończone publikacją własnych książek (1998, 2002 -2 razy, 2004, 2007, 2015), a ponadto uczestniczył w dwóch dalszych grantach prowadzonych przez prof. Stanisława Litaka. Katedra Historii Opieki Społecznej może się poszczycić bardzo dużym dorobkiem w punktacji KBN za ostatnie lata.

Niekwestionowanym i prestiżowym osiągnięciem Katedry jest zapoczątkowanie i redagowanie przez Mariana Sudackiego serii wydawniczej Prace z dziejów szkolnictwa i opieki społecznej w Polsce, nawiązującej do wcześniejszej serii Prace z historii szkolnictwa w Polsce pod Stanisława Litaka. Dotychczas pod redakcja M. Surdackiego ukazało się 15 tomów (z serią redagowana przez S. Litaka łącznie 32 tomy).

Dzieje opieki społecznej, i w nieco mniejszym stopniu historie szkolnictwa i wychowania, M. Surdacki uwzględnia w swoich wykładach kursorycznych i monograficznych oraz na seminarium magisterskim i doktorskim. Pod jego kierunkiem obroniono 130 prac magisterskich oraz osiem doktoratów. Wymienioną problematykę podczas historii opieki społecznej propaguje też dr W. Partyka podczas ćwiczeń, konwersatorium, wykładów monograficznych i seminarium licencjackiego. Ponadto wypromował on czterech magistrów oraz 75 licencjuszy.

Dowodem jego społecznego zaangażowania w działalność naukową, regionalną i kulturalną są pełnione funkcje i przynależność do wielu innych stowarzyszeń (np. wiceprezes Towarzystwa Naukowego KUL Wydziału Nauk Społecznych, członek Zarządu Instytutu Geografii Historycznej Kościoła w Polsce). Za swoją działalność naukową i społeczną w tym regionalną otrzymał m.in. Medal 600 – lecia Urzędowa (2005) Srebrny Krzyż Zasługi Prezydenta Rzeczypospolitej (2006) dyplom wojewody lubelskiego za badanie historii miast i pielęgnowanie o nich pamięci (2008), Odznakę Honorową marszałka województwa lubelskiego„Zasłużony dla Województwa Lubelskiego” (2011). Jest też laureatem trzech nagród Rektora Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

Prace badawcze Katedry skutecznie wzbogaca i uzupełnia dr hab. W. Partyka, który zajmował się opieką społeczną w dobrach prywatnych rodu Zamoyskich w dawnej Rzeczypospolitej. Badania te zaowocowały zarówno publikacjami, w tym jedną książkową, jak udziałem w kilku konferencjach, gdzie prezentowane były wyniki badań. Podjęty przez niego temat spotkał się dużym uznaniem i aprobatą w środowisku naukowym, jako że zjawisko działalności dobroczynnej magnaterii czy poszczególnych wielkich rodów magnackich, do jakich należeli Zamoyscy, w Polsce przedrozbiorowej nie było dotychczas w szerszej skali podejmowane. Badania, prowadzone w perspektywie pracy habilitacyjnej, dotyczyły działalności opiekuńczej na Lubelszczyźnie w XIX wieku. Wiek XIX był czasem szczególnym ze względu na utratę suwerenności i podległość obcemu ustawodawstwu, z drugiej zaś strony ze względu na zmianę charakteru opieki społecznej. W tym czasie zaczęła następować specjalizacja w opiece oraz oddzielenie opieki społecznej od szpitalnictwa. Zamierzeniem tych badań było ukazanie tych mechanizmów i zmian zachodzących w opiece społecznej na terenie Lubelszczyzny. Kolejnym celem było ukazanie środowisk zaangażowanych w te zmiany i w niesienie pomocy, czyli przede wszystkim władze miejskie, władze centralne, Kościół oraz osoby prywatne, przede wszystkim właściciele dóbr (ziemiaństwo). Badania na tą problematyka zaowocowały wydaniem monografii "Opieka instytucjonalna na Lubelszczyźnie w XIX wieku. Szpitale i przytułki, TN KUL, Lublin 2017, która stała się podstawą do wszczęcia postępowania habilitacyjnego. Habilitację uzyskał na Wydziale Nauk o Wychowaniu Uniwersytetu Łódzkiego w lutym 2018 r. Badania nad przemianami zachodzącymi w XIX wieku w opiece społecznej wymagają dalszych badań i dr hab. W. Partyka zajmuje się tym zagadnieniem. Kolejnym obszarem zainteresowań i badań dr hab. Partyki jest problem wykluczenia społecznego zarówno w kontekście historycznym jak również i współczesnym. Problem marginesu społecznego od zawsze przeplatał się z działalnością społeczną i opiekuńczą, zatem badania te nie odbiegają od głównego nurtu zainteresowań a wręcz są ich dopełnieniem.

Kierownik Katedry prof. dr hab. Marian Surdacki prowadzi od 1990 r. seminarium doktoranckie z historii opieki społecznej i wychowania. Zasadniczo głównym, życzeniowym celem seminarium, jest podejmowanie badań nad szeroko pojętą historią opieki społecznej w przeszłości, a więc w czasach nowożytnych (XVI-XVIII w.), XIX w i XX w. Z uwagi jednak na brak wśród absolwentów pedagogiki osób posiadających choćby podstawową znajomość łaciny, w której spisano większość źródeł, stanowiących bazę do podjęcia badań z tego okresu, doktoranci rzadko podejmują tematy z dawniejszych wieków. Większość z nich prowadzi badania nad dziejami instytucji, organizacji i innych inicjatyw dobroczynno-opiekuńczych w XIX i XX wieku, przede wszystkim w Polsce, ale też w Europie, np. w Niemczech.

W badania prowadzone na seminarium doktoranckich włączone są na równi z zagadnieniami opiekuńczymi, problemy historii szkolnictwa, wychowania i szeroko pojętej oświaty, a także historii lokalnej (regionalnej- małe ojczyzny), która posiada wielkie znaczenie w wychowaniu młodych pokoleń i kształtowaniu tożsamości i świadomości kulturowo - historycznej. W zakres badań, oprócz instytucji i organizacji opiekuńczo – edukacyjnych, wchodzą także biografie znaczących, nie opracowanych dotąd postaci zasłużonych dla tej dziedziny życia społecznego. Celem seminarium jest podejmowanie zagadnień wyłącznie nowych, dotychczas nigdy nie opracowywanych.

Z uwagi na specyficzny, historyczny profil seminarium, wiele miejsca poświęca się nadrobieniu braków z zakresu metodologii związanej z prowadzeniem badań historycznych (omówienie źródeł, archiwów, krytyka źródeł itd.). W tym celu prowadzi się dodatkowe doszkalanie ze "wstępu do badań historycznych"

Wielką wagę przywiązuje się do nowatorstwa badań i wysokiego poziomu naukowego prac doktorskich, bowiem dalszym celem jest ich publikacja w recenzowanej i dotowanej prze ministerstwo (poprzez granty wydawnicze) serii "Prace z dziejów szkolnictwa w opieki społecznej w Polsce i Europie”, pod red. Mariana Surdackiego.

W podsumowaniu można stwierdzić, że zarówno katedra, jak i prowadzone w niej badania naukowe mają w skali polskiej charakter oryginalny i pionierski, a także bardzo perspektywiczny. Obecnie a seminarium doktoranckim badania nad dziejami opieki społecznej i szkolnictwa w Polsce i w Europie prowadzi 11 doktorantów.