Waldemar Bednaruk

 Sukcesja tronu w poglądach szlachty lubelskiej okresu stanisławowskiego

Streszczenie

            Przywiązanie szlachty do starych rozwiązań ustrojowych, w tym również do wolnej elekcji, było w pierwszych latach panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego bardzo silne i powszechne. W laudach i instrukcjach sejmikowych województwa lubelskiego widzimy, iż obywatele tego województwa nie odbiegali swoimi poglądami od reszty szlacheckiej społeczności. Byli dumni z przywileju obierania królów i nie zamierzali z niego zrezygnować. Dramatyczne wydarzenia z okresu konfederacji barskiej, a przede wszystkim pierwszy rozbiór państwa, sprawiły, iż szlachta w obawie o przyszłość państwa zaczęła rozważać możliwość wprowadzenia zmian w systemie ustrojowym Rzeczypospolitej. Proces ten dokonywał się powoli a na jego przebieg ogromny wpływ wywierały zreformowane szkoły, kształcące w duchu patriotycznym oraz działalność oświeceniowych publicystów, którzy przekonywali społeczeństwo o nieuchronności reform. Efekty tej fundamentalnej zmiany sposobu myślenia szlachty o państwie najlepiej widać w dobie Sejmu Wielkiego, kiedy po latach sporów udało się wypracować sensowne projekty zmian ustrojowych i uzyskać dla nich poparcie większości  sejmików. Szlachta lubelska należała do tej części stanu rycerskiego, która najdłużej sprzeciwiała się likwidacji wolnej elekcji, wierząc iż można wzmacniać państwo i uratować je przed zakusami sąsiadów bez potrzeby rezygnacji z wywalczonych przed wiekami przywilejów. Akceptacja dla nieuchronności wprowadzonych reform przyszła dopiero po uchwaleniu Konstytucji 3 maja.

 

Aneta Biały

Wpływ teorii arbitrażu na problematykę prawa właściwego dla umowy o arbitraż w międzynarodowym arbitrażu handlowym

 Streszczenie

 

            Artykuł porusza problematykę wpływu arbitrażu na prawo właściwe dla umowy o arbitraż w międzynarodowym arbitrażu handlowym.

            W pierwszym z poruszanych zagadnień omówiono teorie arbitrażu występujące w międzynarodowym arbitrażu handlowym. Ich treść rozstrzyga o naturze prawnej arbitrażu.  W praktyce spotyka się cztery podstawowe: kontraktualną, jurysdykcyjną, mieszaną i autonomiczną.

            Kolejne zagadnienie odnosi się sprecyzowania, jakie prawo jest właściwe dla umowy o arbitraż. W tym przypadku omówiono problematykę autonomii klauzuli arbitrażowej w stosunku do umowy podstawowej,  prawa właściwego dla umowy o arbitraż, stron umowy o arbitraż.

            Problematyka prawa właściwego w arbitrażu międzynarodowym jest niezwykle złożona, tym bardziej że nie ma jednolitych reguł, w oparciu o które można ustalić prawo właściwe dla każdego z etapów arbitrażu. Z drugiej jednak strony, możliwość rozstrzygania sporów w drodze postępowania arbitrażowego ma wiele zalet. Pierwszą jest chociażby ta, że sędzia arbitrażowy może wydać wiążące strony rozstrzygnięcie w sprawie w oparciu o reguły odpowiadające zasadom rzetelnego procesu i zasadzie słuszności z jednej strony, a z drugiej, w sposób najbardziej odpowiadający stronom, ich interesom i oczekiwaniom, co nie pozostaje bez wpływu na wykorzystywanie tego sposobu rozstrzygania sporów w praktyce.

 

 

Ewa Katarzyna Czech 

Kilka uwag na temat związku przyczynowego jako determinantu ponoszenia odpowiedzilnosci za szkody w środowisku (art. 2 ust.1 pkt 1 ustawy o zapobieganiu szkodom
w środowisku i ich naprawie)

Streszczenie

 

Ustawodawca polski w ustawie o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie zawarł przesłanki ponoszenia odpowiedzialności z tytułu zaistnienia stanu bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku czy szkody w środowisku oraz przewidział odpowiedzialność podmiotu korzystającego ze środowiska, z tytułu wystąpienia tych niekorzystnych stanów. Autorka podejmuje próbę interpretacji związku przyczynowego jako przesłanki ponoszenia odpowiedzialności za szkody w środowisku.

 

Grzegorz Jędrejek

 Zawieszenie postępowania wieczystoksięgowego w razie śmierci uczestnika

Streszczenie

 

Celem artykułu jest odpowiedź na pytanie, czy przepis art. 174 § 2 kpc regulujący zawieszczenie postępowania w razie śmierci strony ma zastosowanie w postępowaniu wieczystoksięgowym w związku z art. 13 § 2 kpc. Zgodnie z art. 626¹§ 3 kpc „Nie stanowi przeszkody do wpisu okoliczność, że po złożeniu wniosku wnioskodawca bądź inny uczestnik postępowania zmarł lub został pozbawiony albo ograniczony w możliwości rozporządzania prawem albo w zdolności do czynności prawnych”. Prima facie należałoby uznać, iż  art. 626¹§ 3 kpc jako lex specialis uchyla art. 174 § 2 kpc. W artykule przyjęto pogląd, iż przepis art. 174 § 1 pkt 1 kpc obowiązuje w postępowaniu wieczystoksięgowym po dokonaniu wpisu; a zatem sąd w przypadku niemożności doręczenia zawiadomienia o dokonanym wpisie, w celu wniesienia apelacji, czy też postanowienia sądu II instancji w celu wniesienia skargi kasacyjnej, winien zawiesić postępowanie w celu ustalenia następców prawnych.

 

Marek Krawczak

Monopol państwa na gry hazardowe

 Streszczenie

 

Celem niniejszego artykułu jest próba przedstawienia problemów związanych z funkcjonowaniem monopolu Państwa w zakresie gier hazardowych oraz podkreślenie konieczność zmian prawa w tym zakresie.

 

W artykule przedstawiono genezę objęcia monopolem Państwa prowadzenia określonych gier hazardowych. Wskazano, iż obowiązujące obecnie przepisy ustawy o grach hazardowych nakładające monopol Państwa na niektóre gry losowe są wynikiem pewnych uwarunkowań historycznych. W przeszłości motywem wprowadzenia i utrzymywania monopolu Państwa w loteriach były względy fiskalne, z tych że względów monopol loteryjny zaliczany był do monopoli fiskalnych. W chwili obecnej polityka reglamentacyjna państwa w Polsce w zakresie hazardu nie posiada również wyraźnie sprecyzowanego celu, poza celem fiskalnym jakim jest wzrost dochodów budżetu z opłat i podatków od gier hazardowych. Na przedsiębiorców, w tym jednoosobowe spółki Skarbu Państwa wykonujące monopol w zakresie gier hazardowych nie są nakładane żadne obowiązki w zakresie polityki i procedur promocji społecznie odpowiedzialnego hazardu oraz informacji graczy o problemie uzależnienia od gier hazardowych.

 

W wielu krajach europejskich państwo posiada monopol na gry hazardowe a wpływy z tej działalności przeznacza się na takie cele społeczne jak: kultura, sport i pomoc społeczna. Jednym z najważniejszych celów utrzymywania monopolu Państwa w tych krajach jest zwalczanie uzależnień od hazardu, ochrona konsumentów oraz kontrola nielegalnej działalności w zakresie prowadzenia gier hazardowych wraz z przeciwdziałaniem zjawiskom kryminogennym. Jest to argument, który przemawia za utrzymaniem monopolu Państwa na określone gry. Aby ten monopol utrzymać należy przedsięwziąć w Polsce prace legislacyjne zmierzające do wyodrębnia gier loteryjnych z ustawy o grach hazardowych. Uregulowanie tych kwestii w odrębnym akcie prawnym jest konieczne gdyż obowiązująca obecnie ustawa o grach hazardowych nie zabezpiecza interesów społecznych, w postaci kontroli nad przeznaczaniem środków finansowych uzyskanych z gier hazardowych na cele dobroczynne, charytatywne czy dla organizacji społecznych oraz ochronę uczestników gry przed negatywnymi skutkami gier hazardowych. Celem reglamentacji gospodarczej prowadzenia działalności w zakresie hazardu nie powinno być poprzez wprowadzanie monopolu Państwa na określone gry hazardowe stymulowanie popytu na hazard aby osiągnąć lukratywne zyski, które w innym przypadku powędrowałyby do prywatnych przedsiębiorców.

 

Lech Mażewski

 

O regulacji stanu nadzwyczajnego w Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r.  de lege ferenda

Streszczenie

 

De lege ferenda należałoby postulować dokonanie dość istotnych modyfikacji reżimu prawnego stanu wojennego i wyjątkowego w zakresie trybu ich proklamacji. Co najmniej trzeba by znieść istniejącą fakultatywność co do ich wprowadzenia, a także ustanowić, iż z wnioskiem do prezydenta występuje prezes Rady Ministrów a nie Rada Ministrów in corpore.  

W przypadku stanu wyjątkowego można też rozważać dalej idącą zmianę, która polegałaby na przyznaniu kompetencji do proklamacji tego stanu Radzie Ministrów – z pominięciem udziału głowy państwa.    

 

Istotne zmiany czekałyby także instytucję stanu klęski żywiołowej. Konstytucyjna regulacja tego stanu nie jest zbyt udana i wymaga przemyślenia kilku kwestii: nowego określenia przesłanki proklamacji, rozwiązań dotyczących trybu wprowadzenia, w szczególności ustanowienia kontroli Sejmu, oraz czasu obowiązywania. Ponadto w sytuacji, gdyby Marszałek Sejmu tymczasowo pełnił obowiązki Prezydenta RP, Sejm powinien decydować, czy ma nastąpić przesunięcie terminu wyborów prezydenckich. To minimum proponowanych zmian w reżimie prawnym trzeciego ze stanów nadzwyczajnych.

 

Zastanowić należałoby się także nad dalszym istnieniem samej instytucji stanu klęski żywiołowej. Alternatywne rozwiązanie polegałoby na możliwości wprowadzenia stanu wyjątkowego ze względu na wystąpienie klęski żywiołowej, przy czym  w tym przypadku regulacja stanu wyjątkowego mogłaby być tożsama z  proponowanymi modyfikacjami stanu klęski żywiołowej.     

 

Jolanta Pacian, Anna Pacian

Likwidowanie rozwiązań dysfunkcjonalnych w systemie prawnym sposobem walki z korupcją

Streszczenie

 

            Celem pracy jest przedstawienie argumentów przemawiających za zasadnością tezy, że likwidowanie rozwiązań dysfunkcjonalnych w systemie prawnym może być skutecznym sposobem walki z korupcją. Korupcja jest problemem nie tylko moralnym, społecznym, gospodarczym, ale przede wszystkim prawnym. Konstruowanie przepisów niejasnych, wieloznacznych, nieostrych powoduje dowolność ich stosowania i interpretacji. Formułowanie przepisów prawnych powodujących nakładanie się kompetencji poszczególnych organów albo wręcz ich wykluczanie prowadzi do sytuacji zachęcających do omijania prawa, a tym samym korupcji. Zawiłość procedur prawnych dotyczących określonego przypadku, uniemożliwia całościowe spojrzenie na zagadnienie prawne oraz jego interpretację. To powoduje trudność w analizowaniu przepisów prawnych i ułatwia ich omijanie. Stanowienie przepisów niejasnych i wieloznacznych, które nie pozwalają obywatelowi na przewidzenie konsekwencji prawnych jego zachowań, jest naruszeniem Konstytucji. Nadmiar regulacji prawnych też powoduje korupcję i ujemnie wpływa na system instytucji publicznych. Dysfunkcjonalność systemu prowadzi do paraliżu działania organów państwa, a w konsekwencji również do korupcji. Przejawia się w tworzeniu instytucji publicznych w kształcie uniemożliwiającym ich rzetelne i sprawne działanie, naruszających zasady państwa prawa. Powoduje sytuacje, w których organ kontrolny nie posiada wystarczających środków prawnych, które stwarzałyby normatywną podstawę do wyciągnięcia konsekwencji prawnych.

 

 

Agnieszka Szpak

 

Przestępstwa seksualne w orzecznictwie międzynarodowych trybunałów karnych ad hoc ds. Zbrodni w byłej Jugosławii i Rwandzie

Streszczenie

 

Celem artykułu jest przedstawienie ewolucji definicji zbrodni gwałtu w orzecznictwie międzynarodowych trybunałów karnych ds. Zbrodni w  byłej Jugosławii i Rwandzie. Autorka zwraca uwagę na wzajemne przenikanie się orzeczeń Trybunałów oraz na ich korzystanie z własnych dorobków. Przed Międzynarodowym Trybunałem Karnym ds. Zbrodni w byłej Jugosławii i Międzynarodowym Trybunałem Karnym ds. Rwandy nie istniało zbyt dużo orzeczeń zawierających interpretację międzynarodowego prawa humanitarnego, w tym także dotyczącego przestępstw o charakterze seksualnym. Brakowało precedensów w tym zakresie. W orzecznictwie trybunałów karnych natomiast wyraźnie stwierdzono, że gwałt może stanowić zbrodnię wojenną oraz zbrodnię przeciwko ludzkości. Trybunał norymberski nie skazywał za gwałt, natomiast Trybunał tokijski skazał tylko oficerów japońskich jako odpowiedzialnych dowódców za gwałty popełnione przez podwładne im siły zbrojne, a nie popełnione przez nich bezpośrednio. Tym samym trybunały karne ad hoc są pierwszymi, które osądziły i skazały bezpośrednich sprawców gwałtów.

 

Po raz pierwszy gwałt  został określony w orzeczeniu w sprawie Akayesu przez Trybunał rwandyjski jako forma agresji, której główne elementy nie mogą zostać ujęte w mechanicznym opisie części ciała. Izba Orzekająca zdefiniowała gwałt jako fizyczny atak natury seksualnej popełniony na osobie w warunkach, które są wymuszone. Stwierdziła, że gwałt stanowi również torturę. W kolejnych orzeczeniach definicja te ewoluowała, aby osiągnąć na dzień dzisiejszy definicję godząca istniejące rozbieżności. Trybunał rwandyjski w sprawie Muhimany przyjął konceptualną definicję z orzeczenia w sprawie Akayesu, która – w jego opinii – obejmuje elementy z definicji w sprawach Furundziji i Kunaracia (uszczegółowione).

 

Orzecznictwo to okazało się także cenną wskazówką przy przyjmowaniu statutu Międzynarodowego Trybunału Karnego.Gwałt został zdefiniowany w Elementach definicji zbrodni MTK, w których wskazuje się wyraźnie na element przemocy. Jest to niezwykle istotne i stanowi efekt długoletniej ewolucji. Gwałt przestaje być postrzegany jako przestępstwo, które narusza honor i reputację ofiary (najczęściej kobiety). Takie postrzeganie tej zbrodni prowadziło do stygmatyzacji ofiary i wniosku, że jej godność, honor zostały umniejszone, że ona sama została pohańbiona przez przemoc seksualną popełnioną przeciwko niej i wbrew jej woli. Aspekt naruszenia integralności psychicznej jest bardzo ważny, ale nie mniej ważny jest fakt, że gwałt to przede wszystkim zbrodnia przemocy.

 

 

Agnieszka Ziółkowska

Oględziny w ogólnym postępowaniu administracyjnym  i w postępowaniach szczególnych

Streszczenie

                                 

   Ta krótka rozprawa została poświęcona problematyce oględzin jako jednego z rodzajów dowodu, którym posiłkuje się organ administracyjny ustalający istotne dla sprawy okoliczności. Wybór tematu nie jest przypadkowy- dowód z oględzin nie jest najczęstszym dowodem umożliwiającym ustalenie prawdy obiektywnej w ogólnym postępowaniu administracyjnym choć daje organowi możliwość realizacji postulatu bezpośredniości w postępowaniu administracyjnym.

  Punktem wyjścia stała się próba określenia czy oględziny to dowód czy metoda badawcza, przy wykorzystaniu nie tylko dorobku doktryny prawa administracyjnego, ale również orzecznictwa sądowego. Zaprezentowano charakter, istotę, przedmiot dowodu z oględzin oraz sposób i miejsce  przeprowadzenia tego typu dowodu. Wskazano na swoistą tradycję regulacji prawnej w zakresie omawianego dowodu, poczynając od Rozporządzenia Prezydenta RP z dn. 22 marca 1928r. o postępowaniu administracyjnym. Zwrócono uwagę na eksperyment dowodowy jako szczególny rodzaj dowodu z oględzin wraz z próbą prezentacji negatywnych przesłanek jego przeprowadzenia.

     Druga część artykułu zawiera kilka uwag na temat posługiwania się dowodem z oględzin w administracyjnych postępowaniach szczególnych.

   W końcowej części zaprezentowano znaczenie omawianego dowodu w ustaleniu stanu faktycznego sprawy administracyjnej dla prawidłowości rozstrzygnięcia oraz zwrócono uwagę na jego przydatność w postępowaniu kontrolnym.