PL: WSPÓŁPRACA NAUKOWA LEIBNIZA Z ADAMEM KOCHAŃSKIM SJ
Źódło/source:	Roczniki Filozoficzne, 65 (2017), nr 2
Strony/pages:	205-222

 

http://dx.doi.org/10.18290/rf.2017.65.2-10

 

Summary

The exchange of thoughts between Adam Kochański and Leibniz presented in this paper points to a very large spectrum of scientific interests shared by both scientists. The scope of their research included, above all, mathematics, philosophy, linguistics, the construction of a calculat­ing device, a perpetuum mobile, other mechanics, and alchemy. Both men became close to each other through their passion for mathematics in which they searched for a universal method of sci­entific investigation, a method that would be of use not only in solving typically mathematical puzzles, but would also serve to solve problems in physics and other technical sciences. The ideas they exchanged, in particular those concerning the calculating machine, a perpetuum mobile and the universal cure, the panaceum, indicate a very special aspect of their scientific activity, namely their openness to the technical problems discussed in their time. Both Kochański and Leibniz re­garded seriously the practical dimension of human life as it manifested itself in the technical problems that occupied the minds of their contemporaries. They both treated the scientific treat­ment of these problems as an important area of scientific and technical activity. Kochański, like Leibniz, firmly believed that science should be concerned with practical activity, the attitude captured by one of the principles of his philosophy, Theoria cum praxi. This principle, shared by both learned men, forms one of their principal philosophical ideas.

Adam Kochański and Leibniz were scientists and philosophers living in a time of revolution­ary changes in both European philosophy and science; they keenly appreciated the value of new currents in intellectual life, yet they did not lose sight of philosophical tradition, especially the tradition of Aristotelian philosophy, which they both regarded as an important vehicle of truth. Thus, in their style of doing philosophy and science, one finds certain peripatetic traits, for exam­ple the acceptance of the Aristotelian conception of philosophy as science.

 

Streszczenie

W artykule zostały omówione kontakty naukowe polskiego matematyka i uczonego z zakonu jezuitów Adama Kochańskiego SJ (1631–1700) z Gottfriedem Wilhelmem Leibnizem. Jezuicki uczony i niemiecki filozof prowadzili rozległą korespondencję, w której omawiali szereg interesu­jących ich zagadnień naukowych i filozoficznych. Kochański był jednym z najwybitniejszych pol­skich uczonych XVII wieku i jako matematyk znany jest przede wszystkim z rozwiązania problemu kwadratury koła. W wymianie listowej między Kochańskim a Leibnizem dominują zagadnienia matematyczne. Uczeni omawiają problemy ówczesnej geometrii, szczególnie Kartezjusza, teorii sze­regów, a zwłaszcza nowego rachunku różniczkowego odkrytego przez Leibniza. Ostatnie zagad­nienie stanowi niezmiernie cenny aspekt współpracy między polskim matematykiem i niemieckim filozofem, albowiem jest to pierwsza wzmianka w polskim środowisku naukowym o odkryciu przez Leibniza (niezależnie od Izaaka Newtona) rachunku różniczkowego, który był przełomem w roz­woju nowożytnej matematyki i nowej fizyki. W korespondencji omawiane są także problemy me­cha­niki i grawitacji. Ważnym zagadnieniem jest dyskutowana w korespondencji kwestia maszyny liczącej do wykonywania podstawowych działań arytmetycznych, nad której konstrukcją samo­dziel­nie pracowali Leibniz i Kochański. Polski uczony omawiał ze swoim korespondentem z Hanoweru konstrukcje różnych maszyn i urządzeń, w tym także perpetuum mobile. W listach obydwu uczo­nych obecne są też zagadnienia językoznawcze w kontekście prac Leibniza na językiem uniwer­sal­nym. Stąd jego zainteresowanie językami ludów wschodnich zamieszkujących ziemie Rzeczy­pospo­litej Obojga Narodów i państwa moskiewskiego. Kochański interesował się także alchemią, zwłaszcza możliwością wynalezienia nowych leków, szczególnie panaceum. Kwestię naukowej war­tości alchemii omawiał ze swoim znakomitym korespondentem z Hanoweru. Kochański przed­stawił w korespondencji swoje stanowisko w kwestii filozofii Arystotelesa. Jego opinia o niej jest dość krytyczna, albowiem ceni on Arystotelesa za precyzję w rozumowaniu i subtelność logiki, lecz zarzuca jego doktrynie brak kontaktu z rzeczywistością poprzez eksperyment i ograniczanie się w odkrywaniu prawdy jedynie do wykonywania operacji na pojęciach.

 

  

Key words: correspondence; mathematics; linguistics; perpetuum mobile; alchemy.

Słowa kluczowe: korespondencja; matematyka; filozofia; maszyna liczącą; językoznawstwo; per­petuum mobile; alchemia.

 

 

Bibliografia/References:

 

1. Finster, Reinhard, and Gerd van den Heuvel. Gottfried Wilhelm Leibniz. Hamburg: Rowohlt Taschenbuch Verlag, 1990.

2. Gut, Przemysław. Leibniz. Myśl filozoficzna w XVII wieku. (Monografie Fundacji na Rzecz Nau­ki Polskiej. Seria Humanistyczna). Wrocław: Wy­dawnictwo Uniwersytetu Wrocław­skie­go, 2004.

3. Lisiak, Bogdan. Adam Adamandy Kochański (1631-1700). Studium z dziejów filozofii i nauki w Pol­sce w XVII wieku. (Studia i Materiały do Dziejów Jezuitów Polskich, 15). Kraków: Wydaw­nictwo WAM, 2005.

4. Pawlikowska, Zofia. “On the Mathematical Works of Kochański.” Organon 14 (1978): 67–72.

5. Targosz, Karolina. Jan III Sobieski mecenasem nauk i uczonych. (Monografie z dziejów nauki i tech­­niki, 149). Wrocław, Warszawa, Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991.

 

Informacja o autorze/Information about Author:

Dr. hab. Bogdan Lisiak, S.J., Prof. Ignatianum—Head of the De­part­ment of Metaphysics and Philosophy of Nature at the Institute of Philo­sophy at the Faculty of Phi­lo­sophy of the Ignatianum University in Kraków; address for cor­respondence: Akademia Ig­na­tianum, ul. Kopernika 26, PL 31–501 Kraków; e-mail: lisiak7@aol.com

 
 

Cytowanie/Citation information:

Lisiak, Bogdan. 2017. Leibniz’s Scientific Collaboration with Adam Kochański, S.J. "Roczniki Filozoficzne" 65, 2: 205-222, DOI: 10.18290/rf.2017.65.2-10.