Aktualności

Uniwersytet katolicki a współczesność - o misji KUL

Z Jego Magnificencją Rektorem KUL ks. prof. drem hab. Antonim Dębińskim rozmawia dr Marzena Krupa, redaktor naczelna „Przeglądu Uniwersyteckiego” KUL.

 

- Deo et Patriae – to dewiza Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, przyjęta u zarania jego dziejów i wpisana w herb Uczelni. Służba Bogu i Ojczyźnie jest zadaniem wymagającym, stąd też rodzi się pytanie, jak należy ją rozumieć i realizować je współczesnych czasach.

-   Ksiądz Idzi Benedykt Radziszewski, założyciel i pierwszy rektor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, korzystając z doświadczenia i wzorców najlepszych katolickich uczelni w Europie, stworzył koncepcję uniwersytetu katolickiego w polskich realiach. Miała ona szansę urzeczywistnić się dzięki jego ogromnemu zaangażowaniu intelektualnemu i organizacyjnemu, wsparciu oraz działaniu uczonych i finansistów, a na koniec dzięki uchwale Episkopatu Polski z 1918 roku, powołującej Uniwersytet do istnienia. Zdaniem ks. Radziszewskiego ówczesny katolicyzm polski był powierzchowny, dlatego też konieczne było odrodzenie go, bo tylko taki gwarantował zachowanie dopiero odzyskanej wolności. Idea pierwszego rektora KUL zakładała więc, że będzie to uczelnia uprawiająca badania we wszystkich dziedzinach wiedzy w duchu harmonii między nauką i wiarą, kształcąca i formująca przyszłą inteligencję katolicką, przygotowująca ją do wykonywania zawodu, współtworzenia kultury chrześcijańskiej, kierowania życiem społecznym w kraju i podejmowania działań na rzecz pogłębiania świadomości religijnej w całym polskim społeczeństwie. Założenia ks. Radziszewskiego, skodyfikowane w Statucie naszej Alma Mater, pozostają wciąż aktualne i wciąż wskazują kierunek i sposób uprawiania nauki, a także kształcenia i wychowywania młodzieży.

 

- Nie bez znaczenia jest także społeczny aspekt działalności KUL, który otwarty na potrzeby społeczeństwa, nie tylko katolickiego, podejmuje liczne inicjatywy. Wiele z nich zasługuje na szczegółowe omówienie, ale proszę wskazać przynajmniej kilka z nich.

- Nasza Uczenia z wdzięcznością pamięta o wszystkich swoich darczyńcach, można by rzec mecenasach, którzy przez dziesięciolecia, często swoim wdowim groszem, wspierali jej istnienie i działalność. Wielu czyni to nadal i dlatego wszystkim tym, którzy rozumieją potrzebę wspierania KUL  także w obecnej sytuacji, składam gorące podziękowania i zapewniam o regularnej modlitwie całej społeczności w kościele akademickim. Naszą wdzięczność wobec społeczeństwa  polskiego i Polonii staramy się też wyrażać, realizując różne inicjatywy, adresowane do bardzo szerokiej grupy osób. Wspomnę jedynie o kilku z nich, to: Szkoła Języka i Kultury Polskiej, Uniwersytet Otwarty, Centrum Dziedzictwa Kulturowego Polonii. Nasi pracownicy i studenci biorą też udział w Lubelskim Festiwalu Nauki, Tygodniu Szkoły z Pasją, organizacją konkursy i olimpiady z różnych dziedzin wiedzy dla uczniów szkół wszystkich szczebli. Uczelnia objęła swym patronatem niemal 30 szkół w kraju i poza jego granicami. Wysyłamy nasz „Przegląd Uniwersytecki” do wielu prenumeratorów – przyjaciół i sympatyków KUL w Polsce i na świecie.

 

- Misją każdego uniwersytetu jest służenie prawdzie, o czym przypomniał między innymi nasz papież Jan Paweł II podczas pobytu na KUL w 1987 roku, mówiąc: „[...] tu można oczekiwać nie tylko solidnej wiedzy, ale też dostępu do innego porządku prawdy, do tego specyficznego światła, jakie tajemnica Chrystusa rzuca na misterium ludzkiego istnienia [...]”. Tak więc służenie prawdzie na uczelni katolickiej cechuje się pewną specyfiką. Jak KUL realizuje tę misję?

- Tytułem dopowiedzenia, dodam, że papież skierował też wówczas do całej społeczności uniwersyteckiej słynny już apel: „Uniwersytecie! Alma Mater! […] Służ prawdzie! Jeśli służysz prawdzie – służysz wolności. Wyzwalaniu człowieka i narodu. Służysz życiu!”. Myśl ta wpisuje się zresztą w całe nauczanie papieskie dotyczące natury i celów uniwersytetów katolickich. Można by tu przywołać liczne fragmenty  konstytucji apostolskiej Ex Corde Ecclesiae Jana Pawła II jako elementarne i programowe wyznaczniki naszej tożsamości. Przytoczę tylko jeden, ale jakże znamienny cytat: „Nie rezygnując bynajmniej ze zdobywania pożytecznej wiedzy, uniwersytet katolicki wyróżnia się wolnością poszukiwania całej prawdy o naturze, o człowieku i o Bogu. W naszej epoce istnieje bowiem pilna potrzeba takiej właśnie bezinteresownej służby, polegającej na głoszeniu sensu prawdy, tej fundamentalnej wartości, bez której nie może istnieć wolność, sprawiedliwość i godność człowieka. W duchu swoistego uniwersalnego humanizmu uniwersytet katolicki oddaje się całkowicie zgłębianiu wszystkich aspektów prawdy w ich istotowej więzi z Prawdą najwyższą, którą jest Bóg. Innymi słowy, podąża bez lęku, ale przeciwnie - z entuzjazmem, wszystkimi drogami wiedzy, zachowując świadomość, że przed nim idzie Ten, który jest „Drogą i Prawdą, i Życiem”, Logos, którego Duch zrozumienia i miłości pozwala człowiekowi odkrywać własnym rozumem najwyższą rzeczywistość, swe źródło i przeznaczenie; tylko Duch może dać pełnię tej Mądrości, bez której zagrożona byłaby przyszłość świata”. Po tak mocnych słowach dodam tylko, że staramy się nieustannie podążać za tymi wskazaniami i pouczeniami, by wciąż pamiętając o pierwotnej idei założyciela, budować tożsamość naszej Uczelni jako dziedzictwo dla przyszłych pokoleń.

 

- Pozostając jeszcze w tym temacie, zapytam o kolejne hasło, należące do fundamentalnych na naszej Uczelni: Veritas in caritate. Podczas uroczystej inauguracji roku akademickiego 1984/1985 przywołał je prymas Polski kard. Józef Glemp, podkreślając z mocą, że poszukiwanie prawdy jest powszechne, ale na KUL: „Macie to czynić in caritate, nawiązywać więc do wielkich przesłanek Kościoła, Ewangelii, ażeby w tym specificum było wasze działanie”.  Na czym polega to specificum uczelni katolickiej?

-  Prowadzone na KUL badania  i formowanie studentów w duchu chrześcijańskiego systemu wartości oraz praca dydaktyczna inspirowane są ideą veritas in caritate, która wskazuje na znaczenie wspólnego poszukiwania prawdy w budowaniu wspólnoty osób, a jednocześnie na to, jak wzajemna otwartość, szacunek i życzliwość, wykluczające dyskryminację, pomagają poznać i wyrazić prawdę. Myślę, że o oryginalności uczelni katolickiej stanowi między innymi ta właśnie ewangeliczna myśl: „Prawdę czyńcie w miłości” (Ef 4,15). Zgodnie z tymi słowami św. Pawła pragniemy nie tylko poznawać prawdę, ale także przekazywać ją drugiemu człowiekowi z miłości do niej samej i z miłości do tego człowieka. Chcemy tworzyć prawdziwą wspólnotę chrześcijańską, bo jak przypomniał nam papież Jan Paweł II w owym 1987 roku: „[...] autentyczna katolicka rodzina uniwersytecka jest miejscem nie tylko prawdy naukowej, ale i prawdy życia”. Ponadto prawda i miłość, współwystępując – to istotne, pozwalają na prawdziwy integralny rozwój każdego człowieka, co doskonale wyeksplikował papież Benedykt XVI w encyklice Caritas in veritate.

 

Deo et Patriae, prawda, miłość – to wartości, które stanowią podwaliny KUL jako uczelni katolickiej, która podejmując różnorodne wyzwania współczesności, rokrocznie przygotowuje nowe propozycje edukacyjne. W ostatnim czasie pojawiły się głosy krytyki związane z uwzględnieniem ideologii gender w ramach nowego kierunku: teksty kultury i animacja. Jak Ksiądz Rektor skomentuje pojawiające się zarzuty?

- Przypomnę, że nasza Uczelnia powstała w 1918 roku w nurcie kontynuacji idei, zapoczątkowanej w drugiej połowie XIX wieku, zakładania uczelni katolickich, które włączały się w działalność naukową ówczesnych środowisk europejskich, jednak akceptując niekwestionowane osiągnięcia naukowe, negowały nurty materialistyczne, pozytywistyczne i scjentystyczne, odrzucające transcendentną wizję świata i człowieka. Tak wtedy, jak i dziś konieczne jest jednak uprzednie gruntowne poznanie i zbadanie zjawisk, nurtów, prądów czy idei, by móc je omawiać, oceniać, polemizować z nimi. Cokolwiek bowiem przynależy do natury czy kultury ludzkiej winno być przedmiotem uważnych i – chcę to podkreślić – naukowych badań na uniwersytecie katolickim, wykorzystujących cały dostępny aparat naukowy. Bezstronna analiza, co jest oczywiste dla każdego pracownika nauki, nie oznacza jednak akceptacji przedmiotu badań. Jej istotą jest zgłębienie kwestii, by móc ją rzetelnie i odpowiedzialnie zaprezentować studentom podczas zajęć uniwersyteckich, prowadzić z nimi dyskusję, przygotować ich do merytorycznej debaty publicznej. Przekazywanie wiedzy, nauczenie krytycznego myślenia i dokonywania wyborów jest przecież także zadaniem uniwersytetu katolickiego, który - jak już mówiłem, ukazując jego misję – ma przygotować inteligencję myślącą i działającą twórczo, krytycznie i dojrzale. Nauczanie nie jest jednak tożsame z lansowaniem czy propagowaniem omawianych zagadnień. Tak interpretując prezentowanie w ramach zajęć wspomnianego kierunku ideologii gender, trzeba byłoby identyczną intencję przypisać wszystkim innym kierunkom czy specjalizacjom, które w swoim programach uwzględniają różnorodne nurty czy zjawiska. A to zdecydowanie prowadzi do absurdu. Jeszcze raz chcę zaakcentować, że w czasach współczesnych, zmieniających się niezwykle dynamicznie i nieustannie stawiających młodych ludziom w obliczu nowych i niezdefiniowanych zjawisk, wzrasta rola katolickiej uczelni, której obowiązkiem jest wyposażenie studentów w umiejętność samodzielnego rozpoznawania prawdy w duchu miłości, która – pozwolę sobie jeszcze raz nawiązać do encykliki Benedykta XVI - „pochodzi od Boga – odwiecznej Miłości i absolutnej Prawdy”.

 

- Argumentacja Księdza Rektora uspokoiła z pewnością wszystkich zatroskanych o proces dydaktyczny na KUL, a ponieważ rozmawiamy w okresie rekrutacji na studia proszę o kilka słów na temat najnowszej oferty edukacyjnej.

- Bardzo proszę. W roku akademickim 2013/2014 nowością będą kierunki: bezpieczeństwo narodowe (studia I i II stopnia), teksty kultury i animacja sieci (I stopnia), mediteranistyka (II stopnia) i retoryka stosowana (II stopnia). Prowadzimy też nabór na kierunki zainicjowane w ubiegłym roku, czyli edytorstwo, sinologię oraz krajoznawstwo i turystykę kulturową (wszystkie I stopnia), a także biotechnologię (II stopnia). Zapraszamy również do podjęcia studiów na wielu innych kierunkach, które od lat cieszą się popularnością, mają swoją długoletnią tradycję, przyciągają atrakcyjnością programową czy perspektywą dobrej pracy zawodowej. Szczegółową ofertę zamieściliśmy na naszej stronie internetowej, gdzie przedstawiamy również aktywność studentów w organizacjach i kołach naukowych, życie akademickie, działalność duszpasterstwa akademickiego. Chcę też z radością nadmienić, że tegoroczni maturzyści, którzy rozpoczną studia na naszej Uczelni w nadchodzącym roku akademickim, będą mieli zaszczyt i przyjemność uczestniczyć w niezwykłych obchodach 100-lecia KUL, przypadających w roku 2018. Bardzo serdecznie już dziś zapraszam na te uroczystości.

 

- Dziękuję w imieniu zapraszanych, dziękuję również za rozmowę.