Wspomnienie - PU 5-6 (127-128)

ks. Dariusz Dąbek

 

Ks. dr hab. Józef Turek, prof. KUL urodził się 18 września 1946 roku w Naszacowicach, został ochrzczony 13 października tegoż roku w kościele parafialnym św. Jakuba Apostoła w Podegrodziu, powiat Nowy Sącz, diecezja tarnowska. Rodzice, Stanisław i Stefania z domu Kurowska, utrzymywali wielodzietną rodzinę z kilkuhektarowego gospodarstwa. Józef był szesnastym dzieckiem z siedemnaściorga rodzeństwa, z którego siedmioro zmarło w wieku dziecięcym. Do szkoły podstawowej uczęszczał w Naszacowicach (sześć klas) i w Podegrodziu (klasa siódma). Następnie podjął naukę w I Liceum Ogólnokształcącym w Nowym Sączu. Po zdaniu egzaminu dojrzałości w 1964 r wstąpił do Warmińskiego Seminarium Duchownego „Hosianum” w Olsztynie. W trakcie studiów seminaryjnych został powołany do odbycia zasadniczej służby wojskowej, którą w całości (2 lata) odsłużył w Kołobrzegu. 20 czerwca 1971 roku w konkatedrze św. Jakuba w Olsztynie przyjął święcenia kapłańskie z rąk Biskupa Warmińskiego Józefa Drzazgi i został posłany do pracy duszpasterskiej w parafii św. Józefa w Morągu, gdzie przez dwa lata pracował jako wikariusz.
W 1973 roku rozpoczął studia z filozofii przyrody na Wydziale Filozofii KUL. W 1978 obronił doktorat (Kosmologia Alberta Einsteina i jej filozoficzne uwarunkowania) i podjął wykłady z filozofii przyrody i filozofii Boga w Warmińskim Seminarium Duchownym w Olsztynie. W 1982 roku został zatrudniony na Wydziale Filozofii KUL, najpierw jako prowadzący zajęcia zlecone, a od 1986 jako asystent. Przebywał na stypendiach naukowych w Louvain-la-Neuve (pobyt roczny w 1980), Castel Gandolfo (stypendium półroczne w 1984), Londynie (2 miesiące w 1991) i Leuven (3 miesiące w 1997). W 1996 uzyskał tytuł doktora habilitowanego w zakresie filozofii przyrodoznawstwa na podstawie monografii Wszechświat dynamiczny. Rewolucja naukowa w kosmologii. Dwa lata później został kierownikiem Katedry Filozofii Kosmologii, a od 1999 roku był zatrudniony na stanowisku profesora nadzwyczajnego KUL. W latach 1999-2002 i 2008-2009 był prodziekanem ds. studenckich Wydziału Filozofii.
Na KUL wykładał filozofię przyrody, kosmologię relatywistyczną i filozofię kosmologii. Prowadził też wykłady z filozofii przyrody i relacji między nauką a religią w Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim w Olsztynie (1999-2001), w Kolegium św. Tomasza w Kaliningradzie (1994-1999), oraz na Słowacji, w Paryżu i w kilku wyższych seminariach duchownych w Polsce: w Warmińskim Seminarium w Olsztynie (1978-2001), w Arcybiskupim Seminarium w Lublinie (1986-1992) i w Seminarium OO. Marianów w Lublinie. Był cenionym wykładowcą, czego dowodem stał się przyznany mu przez studentów Instytutu Filozofii Przyrody i Nauk Przyrodniczych KUL tytuł Wykładowcy Roku (2006/2007). Pod jego kierunkiem powstało ponad 50 prac magisterskich i dwa doktoraty (jeden obroniony, drugi przygotowany do obrony).
Jako kierownik Sekcji Filozofii Przyrody zainicjował i doprowadził do powołania Studium Nauczycielskiego pozwalającego studentom uzyskać uprawnienia nauczycielskie do nauczania fizyki i biologii. Dzięki tej inicjatywie nasi absolwenci pracują w różnych szkołach jako nauczyciele tych przedmiotów. W latach 1997-98 podjął pierwsze starania o utworzenie unikatowego kierunku studiów Filozofia przyrody i nauk przyrodniczych. W dużej mierze dzięki jego wytrwałości i zaangażowaniu ponownie podjęte starania zakończyły się tym razem sukcesem i rozpoczęciem w roku 2010/11 naboru na nowy kierunek Przyrodoznawstwo i filozofia przyrody dający uprawnienia do nauczania w szkołach dwóch przedmiotów: przyrody i filozofii.
Dzięki inicjatywie Księdza Profesora w Instytucie Filozofii Przyrody i Nauk Przyrodniczych wprowadzony został tzw. wykład gościnny przeprowadzany przez zaproszonego spoza Uczelni wykładowcę. Wykład taki umożliwia nawiązanie bezpośrednich kontaktów z różnymi ośrodkami akademickimi w Polsce i zapoznanie naszych studentów z podejmowaną przez te ośrodki problematyką badawczą. Wykład ten przeprowadzili m.in.: prof. Marek Szydłowski, prof. Michał Tempczyk, prof. Paweł Zeidler.
W swojej pracy naukowej ks. prof. Józef Turek zajmował się przede wszystkim filozofią przyrody i filozofią kosmologii, lecz również filozofią nauki, filozofią Boga i metafilozofią a także relacjami między nauką a filozofią oraz między nauką a religią, teologią i wiarą. Opublikował trzy monografie (praca doktorska, habilitacyjna oraz wydana w 2009 r. książka Filozoficzne interpretacje faktów naukowych) i około stu innych pozycji – artykułów, haseł encyklopedycznych i recenzji.
W ostatnim okresie swojej pracy badawczej Ksiądz Profesor koncentrował się na filozoficznej i światopoglądowej problematyce pojawiającej się w kontekście tzw. kosmicznych koincydencji oraz ich antropicznych i filozoficznych wyjaśnień. Problematyce tej poświęcił szereg obszernych artykułów, m.in. Wyjaśnianie antropiczne w kosmologii, Możliwość wyjaśnienia kosmicznych koincydencji w ramach wheelerowskiej wersji Hipotezy Wielu Wszechświatów, Czy subtelne dostrojenia kosmicznych koincydencji są rzeczywiście subtelnie dostrojone?, Filozoficzne wyjaśnienie subtelnych dostrojeń Wszechświata do życia biologicznego. Tym zagadnieniom poświęcona była również przygotowywana przez niego, nawet w czasie pobytów w szpitalu, monografia pt. Filozoficzne wyjaśnianie kosmicznych koincydencji.
W ścisłym związku z konkretnymi zagadnieniami przedmiotowymi podejmował on również problematykę metaprzedmiotową i ogólnokosmologiczną stawiając sobie za cel w miarę całościowe ukazanie rozległego spektrum kwestii wchodzących w zakres filozofii kosmologii. Efektem jego prac nad realizacją tego zadania stał się obszerny, blisko 50-stronicowy artykuł pt. Filozofia kosmologii – zarys problematyki, a także szereg haseł encyklopedycznych zarówno w Encyklopedii Katolickiej, jak i w Powszechnej Encyklopedii Filozofii.
Badania naukowe z filozofii kosmologii dostarczały księdzu Profesorowi zarówno konkretnych przykładów, jak i inspiracji do podejmowania ogólniejszej problematyki metafilozoficznej skoncentrowanej głównie na wzajemnych relacjach nauki i filozofii. Chodziło w nich przede wszystkim o możliwości wykorzystywania osiągnięć nauk szczegółowych w rozważaniach filozoficznych. Problematyka ta została przedstawiona w trzech artykułach poświęconych Albertowi Einsteinowi (Metafilozofia Alberta Einsteina; Albert Einstein o wzajemnych związkach nauki i filozofii; Albert Einstein prekursorem hipotetyzmu Karla Poppera) oraz w monografii poświęconej filozoficznym interpretacjom faktów naukowych.
Ważnym przedmiotem badań i zainteresowań Księdza Profesora były kwestie światopoglądowe, dotyczące zwłaszcza wzajemnych relacji nauki i wiary oraz religii. Uprawiana przez niego kosmologia i jej filozofia oraz badania z zakresu metafilozofii dawały mu zasadne podstawy do kompetentnego włączania się w ciągle aktualne i budzące wiele emocji dyskusje w tym zakresie. Problematyce tej poświęcił kilka artykułów oraz referatów i prelekcji na konferencjach i sympozjach w ośrodkach akademickich Krakowa, Poznania, Łodzi, Zielonej Góry, Torunia i Lublina (Ważniejsze źródła konfliktu nauka-wiara, Kosmologiczny kontekst formułowanych współcześnie argumentów teistycznych, Metodologiczne ograniczenia w procedurach unaukowienia teologii, Argumenty teistyczne w kontekście współczesnej kosmologii). Problematyka ta była też przedmiotem prowadzonych przez niego w ostatnich latach wykładów monograficznych.
11 lipca 1993 r. Ojciec święty Jan Paweł II odznaczył go godnością Kapelana Jego Świątobliwości, a 25 lipca 2008 r. papież Benedykt XVI nadał mu tytuł Prałata Honorowego.
Ks. prof. Józef Turek został zapamiętany, jako człowiek niezwykłej pracowitości, skromności, pokory i wrażliwości, niestrudzony wykładowca i pedagog zatroskany o sprawy studentów, gorliwy kapłan i spowiednik, czego dowodem stały się kwiaty złożone po jego śmierci w konfesjonale, w którym przez kilka ostatnich lat służył księżom-studentom mieszkającym w konwikcie. Tej posłudze pozostał wierny do końca nie zważając na dolegliwości spowodowane chorobą i skutkami leczenia.
Jako prodziekan ds. studenckich troszczył się i przejmował losem zarówno studiujących, jak i pragnących po latach powrócić na uczelnię, by dokończyć przerwane kiedyś studia. Każdego traktował indywidualnie, dostrzegając nie tylko trudności związane bezpośrednio z procesem zdobywania wiedzy, lecz również te, wynikające z nierzadko bardzo złożonej sytuacji życiowej. Wszystkim starał się pomagać. Dla studentów był zawsze dostępny, nie szczędząc swego czasu na konsultacje, pomoc i rozmowy. Nawet w ostatnim okresie, pomimo ciężkiej choroby, spotykał się ze studentami przygotowującymi swoje prace nie tylko pomiędzy kolejnymi kursami chemioterapii, ale również w czasie pobytów w szpitalu.
Zmarł 4 czerwca 2010 r. w Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej. Pożegnaliśmy go w naszym akademickim kościele 8 czerwca. Mszy św. przewodniczył i homilię wygłosił ks. abp Józef Życiński, Metropolita Lubelski i Wielki Kanclerz KUL. Uczestniczył w niej Senat naszej Uczelni, Rada Wydziału Filozofii KUL, przedstawiciele innych polskich uczelni, ponad 50 koncelebrujących kapłanów, siostry zakonne, pracownicy administracji i liczna grupa studentów. Po mszy św. i ostatnim pożegnaniu kondukt żałobny wraz z delegacją naszej uczelni udał się w drogę do kaplicy w rodzinnych Naszacowicach – wybudowanej głównie dzięki staraniom Księdza Profesora – a następnie do kościoła parafialnego w Podegrodziu. Mszy św. pogrzebowej przewodniczył Metropolita Warmiński, ks. abp Wojciech Ziemba.
Ks. prof. Józef Turek został pogrzebany na cmentarzu swojej rodzinnej parafii w Podegrodziu. Mówi się często, że nie ma ludzi niezastąpionych, jednakże stratę niektórych odczuwa się szczególnie dotkliwie…