Ze skarbca Uniwersytetu - www.kul.pl/skarbiec

 
 

Pracownia śląska, Szafa Retabulum Wielkiej Świętej Rodziny z kościoła pw. Trzech Króli w Kliczkowie (niem. Klitschdorf)

Szafa Retabulum Wielkiej Świętej Rodziny z kościoła pw. Trzech Króli w Kliczkowie (niem. Klitschdorf)

Wnętrze szafy ołtarzowej zajmują Maryja i jej matka, św. Anna, siedzące na oddzielnych tronach. Pomiędzy nimi znajdowało się pierwotnie Dzieciątko. Ponad głowami niewiast, za parapetem widnieją cztery popiersia męskie - św. Józefa i trzech mężów Anny: Joachima, Kleofasa i Salomasa. Na niezachowanych skrzydłach namalowane były najprawdopodobniej wizerunki sióstr Maryi - Marii Salome i Marii Kleofasowej z ich rodzinami, jak miało to miejsce w ołtarzach z pracowni Mistrza Ołtarza z Gościszowic przedstawiających Wielką Świętą Rodzinę.

 

Nastawę z Kliczkowa po raz pierwszy wzmiankował Ernst Wernicke, datując ją na połowę XV w. Lutsch określił dzieło jako późnośredniowieczne. Jednocześnie zasugerował, że przechowywane wówczas luzem w kościele, mocno zaniedbane figury Matki Boskiej z Dzieciątkiem, św. Jadwigi oraz dwojga bliżej nieokreślonych świętych stanowić mogły pierwotną dekorację rzeźbiarską skrzydeł nastawy. Alfons Nowack w krótkim opisie retabulum zwrócił uwagę na brak Dzieciątka w głównej scenie i wydatował zabytek na lata około 1500 r. W polskiej literaturze przedmiotu ołtarz z Kliczkowa po raz pierwszy wymieniony został przez Mieczysława Zlata jako „nieznanego pochodzenia, zachowany tylko w części środkowej” z około 1505 r., przechowywany we wrocławskim kościele św. Krzyża. Anna Ziomecka przesunęła czas powstania retabulum na lata dwudzieste XVI w., przypisując je pracowni północno-zachodniego Śląska, pozostającej w kręgu oddziaływań pracowni Mistrza Ołtarza z Gościszowic. Brak Dzieciątka w głównej scenie naszego, jak też trzech innych retabulów szafiastych z przedstawieniem Wielkiej Świętej Rodziny z Konina Żagańskiego (około 1514 r.), Mirostowic Dolnych (Męcinki-Piotrowic) z 1519 r. oraz wielkopolskich Prochów skłonił autorkę do wyodrębnienia samodzielnego typu ikonograficznego, w którym obecność Dzieciątka Jezus zastąpiona została symbolicznie winnym gronem podawanym Marii przez św. Annę. Takie niekonwencjonalne rozwiązanie miało silniej akcentować odkupieńczy charakter sceny. Aneta Kramiszewska wykazała jednak, że tak naprawdę tylko w przypadku nastawy z Wielkopolski mamy do czynienia z nietypowym ujęciem tematu. W pozostałych retabulach główną oś przedstawienia wyznaczała bowiem klasyczna grupa św. Anny Samotrzeć, a brak Dzieciątka pomiędzy kobietami spowodowany jest późniejszymi uszkodzeniami mechanicznymi. W związku z utratą wzmiankowanych u Lutscha czterech rzeźb trudno jest dziś jednoznacznie stwierdzić, czy rzeczywiście przynależały one do dekoracji skrzydeł omawianego ołtarza. Bardziej prawdopodobne wydaje się jednak, że znajdowały się tam wizerunki sióstr Marii – Marii Salome i Marii Kleofasowej wraz z ich rodzinami, jak ma to miejsce w pozostałych ołtarzach Wielkiej Świętej Rodziny z pracowni Mistrza Ołtarza z Gościszowic.

 

 

 

 

  1. Obiekt

  2. Dane szczegółowe

    • Typ: szafa ołtarzowa
    • Datowanie: około 1520 r.
    • Autor: pracownia północno-zachodniego Śląska, pod wpływem Mistrza Ołtarza z Gościszowic
    • Miejsce powstania: Północno-zachodni Śląsk
    • Technika: rzeźbienie, zaprawa kredowo-klejowa, tempera, złoto płatkowe;
    • Materiał: drewno
    • Wysokość (cm): 128.3
    • Szerokość (cm): 95
    • Głębokość (cm): 18
    • Słowa kluczowe: retabulum, ołtarz, Wielka Święta Rodzina, Śląsk, Kliczków, kościół pw. Trzech Króli
    • Styl: późnogotycki
    • Pochodzenie: dar Kurii Archidiecezjalnej we Wrocławiu z 1956 r.
    • Literatura:
      • Wernicke E., Zur schlesischen Kunsttopographie, „Schlesiens Vorzeit in Bild und Schrift” III, 1876, s. 118.
      • Lutsch H., Verzeichnis der Kunstdenkmäler der Provinz Schlesien, Bd. 3: Der Reg.-Bezirk Liegnitz, Breslau 1891, s. 566.
      • Nowack A., Führer durch das Erzbischöfl. Diözesanmuseum in Breslau, Breslau 1932, s. 26, poz. 108.
      • Zlat M., Sztuki śląskiej drogi do gotyku, [w:] Późny gotyk. Studia nad sztuką przełomu średniowiecza i czasów nowożytnych, Warszawa 1965, s. 184, przyp. 110, il. 38 na s. 179.
      • Urban W., Muzeum Archidiecezjalne we Wrocławiu oraz katalog jego zbiorów, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 27, 1973, s. 175, poz. A.d.16.
      • Ziomecka A., Śląskie retabula szafowe w drugiej połowie XV i na początku XVI wieku, „Roczniki Sztuki Śląskiej” X, 1976, s. 84, poz. 34, il. 17.
      • Maniurka P.P., Mater Matris Domini. Św. Anna Samotrzeć w gotyckiej rzeźbie śląskiej, Opole 1997, s. 39.
      • Kramiszewska A., Wybrane zagadnienia ikonografii tak zwanej Wielkiej Świętej Rodziny, „Analecta Cracoviensia” XXXIV, 2002, s. 353-369.
      • Przylicki K., Kolekcja średniowiecznej rzeźby śląskiej w zbiorach artystycznych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, „Roczniki Sztuki Śląskiej” XXI, 2012, s. 16-18, poz. 2.3
      • Przylicki K., Ex Thesauro Universitatis. Zbiory sztuki Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, Lublin 2013, s. 78, 79.
  3. Metryka

    • Nr inwentarzowy: MU KUL III-317
    • Autor opisu: Krzysztof Przylicki
    • Autor zdjęć: Ireneusz Marciszuk
  4. Stan

    • Stan zachowania: po konserwacji
    • Prace konserwatorskie: 2002 r., Muzeum Historyczne Miasta Gdańska, Dział Konserwacji Zbiorów

do góry


WSPÓŁPRACA

ikona
ikona
ikona
ikona
ikona