ARTYKUŁY // ARTICLES
Paweł SOCHA (2013). Duchowość jawna i ukryta. Czy warto kruszyć kopie o naukowy status badania duchowości? Roczniki Psychologiczne, 16, 3, 369-390.
Streszczenie: Mimo że duchowość jest dziś popularnym obiektem badań w wielu dziedzinach nauk o człowieku, ciągle istnieją kłopoty z jej definiowaniem. Wśród ich przyczyn, przynajmniej w psychologii, choć nieuzasadnione, są skrzywienia odzwierciedlające osobiste uwikłanie naukowca: z jednej strony apologetyczne, z drugiej - antyfideistyczne. Skrzywienie pierwszego typu jest często powodowane wykraczającymi poza paradygmat nauki przekonaniami twórcy koncepcji. Odnosi się to do dwu koncepcji uznających istnienie duchowego wymiaru człowieka jako substancjalnie innego niż psychologiczny: logoteoria V. E. Frankla, czyli koncepcja wymiaru duchowego jako źródła potrzeby sensu, oraz koncepcja D. Helminiaka, według której duchowość jest realizacją zasady autentycznej transcendencji siebie. Takie koncepcje określone są jako jawne. Jednak istnieją też jawne koncepcje duchowości, możliwe do akceptacji w ramach psychologii akademickiej; omówiony przykład to koncepcja duchowości opracowana przez J. Averilla. Skrzywienie drugiego typu zdominowało zachodnią psychologię na długo. Może być ono powodem nieużywania pojęcia duchowości przez twórców koncepcji, których wyróżniające się cechy pojawiają się w tym artykule. Są to ukryte koncepcje duchowości. Trzy ich przykłady to: teoria opanowywania trwogi, zainicjowana przez T. Pyszczynskiego, J. Greenberga i S. Solomona, model podtrzymywania sensu, którego autorami są głównie T. Proulx i S. Heine, oraz transgresyjna koncepcja człowieka Józefa Kozieleckiego. Występują w nich podobne wątki, jednak koncepcja transgresyjna jawi się jako najbardziej przydatna. W zakończeniu znajdują się propozycje badań wykorzystujących idee sensu, radzenia sobie z absurdalnością i formy transgresji jako prowadzące do duchowej przemiany.
Słowa kluczowe: duchowość, teoria, koncepcja, przemiana.
Anna ZAWADZKA, Justyna ZALEWSKA (2013). Czy pokora może dawać szczęście? Związki pokory z aspiracjami i zadowoleniem z życia. Roczniki Psychologiczne, 16, 3, 415-431.
Streszczenie: Przeprowadzono badanie, w którym przeanalizowano związki aspiracji życiowych i zadowolenia z życia z pokorą (rozumianą jako godzenie się z ograniczeniami, akceptacja siebie i rzeczywistości, brak potrzeby kontroli, wykorzystywanie porażek i niewywyższanie się). Uzyskane wyniki wskazały, że pokora może być predyktorem aspiracji wewnętrznych i zadowolenia z życia. Ponadto ustalono, że aspiracje wewnętrzne dodatnio wiążą się z akceptacją siebie i rzeczywistości, a aspiracje zewnętrzne ujemnie wiążą się z brakiem potrzeby kontroli. Dwa wymiary pokory - godzenie się z ograniczeniami oraz akceptacja siebie i rzeczywistości - wiążą się dodatnio z zadowoleniem z życia.
Słowa kluczowe: pokora, aspiracje życiowe, zadowolenie z życia.
Jarosław PIOTROWSKI, Katarzyna SKRZYPIŃSKA, Magdalena ŻEMOJTEL-PIOTROWSKA (2013). Skala Transcendencji Duchowej. Konstrukcja i walidacja. Roczniki Psychologiczne, 16, 3, 451-467.
Streszczenie: Artykuł przedstawia proces konstrukcji Skali Transcendencji Duchowej (STD), opartej na koncepcji Ralpha Piedmonta. Przez transcendencję duchową autorzy rozumieją zdolność do wyjścia poza bezpośrednie poczucie czasu i miejsca oraz widzenia życia z większej, bardziej obiektywnej perspektywy. Narzędzie składa się z dwóch podskal: Transcendencji Właściwej i Otwartości Duchowej. STD charakteryzuje się dobrymi właściwościami psychometrycznymi oraz wysoką trafnością. W badaniach walidacyjnych (N = 1859) testowano związki STD (wyniku ogólnego i skal składowych) z potrzebą aprobaty społecznej, istniejącymi miarami duchowości i religijności, materializmu oraz NEO-FFI. Narzędzie może być przydatne w badaniach eksperymentalnych i teoretycznych nad transcendencją duchową. Przeznaczone jest do badania osób po 16 roku życia.
Słowa kluczowe: transcendencja duchowa, konstrukcja narzędzia.
Katarzyna SKRZYPIŃSKA, Karol KARASIEWICZ (2013). Granice duchowości – perspektywa druga – Kwestionariusz Sfery Duchowej. Roczniki Psychologiczne, 16, 3, 487-512.
Streszczenie: Badanie duchowej sfery człowieka nastręcza wiele problemów metodologicznych. Do tej pory znacznie łatwiej było badać religijność mającą więcej jednoznacznych, udokumentowanych wskaźników behawioralnych. Mimo to badacze podejmują próby empirycznego ujęcia fenomenu duchowości. Artykuł stanowi opis procesu konstruowania oraz parametrów Kwestionariusza Sfery Duchowości (KSD), który powstał w rezultacie przeprowadzenia trzyletnich badań kobiet i mężczyzn (N = 1381). Wyniki uzyskane za pomocą KSD ujawniają oczekiwane, pozytywne korelacje z uznanymi miarami zjawisk pokrewnych - religijności, otwartości na doświadczenia itd., co może świadczyć o dużej trafności narzędzia. Metoda okazała się narzędziem stabilnym czasowo oraz rzetelnym, mającym cztery wiązki charakteryzujące: (1) Stan Sfery Duchowej, (2) Dynamikę Sfery Duchowej, (3) Aduchowość oraz (4) Brak Relacji z Siłą Wyższą. KSD stanowi efektywne rozwiązanie pomiarowe, zwłaszcza dla osób dorosłych (powyżej 30 roku życia). W połączeniu z metodami funkcjonującymi w nauce dopełnia obrazu duchowości opisem jakościowym.
Słowa kluczowe: duchowość, pomiar duchowości, osobowość, postawa.
Rafał BARTCZUK, Beata ZARZYCKA, Michał WIECHETEK (2013). Struktura wewnętrzna polskiej adaptacji Skali Przekonań Postkrytycznych. Roczniki Psychologiczne, 16, 3, 539-561.
Streszczenie: Hutsebaut i współpracownicy (1996, 2000; Fontaine i in., 2003) skonstruowali Skalę Przekonań Postkrytycznych (PCBS) do pomiaru dwóch wymiarów: Włączenie vs Wykluczenie transcendencji oraz Interpretacja literalna vs symboliczna, za pomocą których Wulff (1991) opisał podejścia do religii. W prezentowanym artykule przedstawiono analizy struktury wewnętrznej polskiej adaptacji PCBS. Rezultaty uzyskane w 10 próbach (N = 1775) sugerują, że wewnętrzna struktura polskiej wersji częściowo odzwierciedla założoną strukturę teoretyczną PCBS. Ponadto w artykule przedstawiono wyniki analizy głównych składowych oraz analizę rzetelności podskal PCBS w badanych grupach.
Slowa kluczowe: przekonania postkrytyczne, przekonania religijne, pomiar religijności.
Ostatnia aktualizacja: 11.04.2014, godz. 15:15 - Karol Juros
