Co studiujemy w Katedrze Historii Filozofii
Starożytnej i Średniowiecznej KUL?

 

Studia nad filozofią starożytną i tradycją komentatorską

 

Filozofia Arystotelesa i naturalne jej przedłużenie w postaci późnoantycznej literatury komentatorskiej jest obszarem badań naukowych Moniki Komsty i Dawida Mielnika, którzy, tak jak każdy badacz myśli starożytnej, muszą zająć stanowisko wobec kwestii znaczenia dla współczesnej filozofii spuścizny naukowej Greków.

Badania oparte na źródłowych tekstach Greków pozwalają dotknąć przekonania starożytnych filozofów o tym, że świat jest dobry i piękny, filozoficznego optymizmu co do natury człowieka i kosmosu, odkrycia Dobra, które leży u podstaw całej rzeczywistości. Pozwalają na dostrzeżenie jedności europejskiej filozofii, która we wszystkich wymiarach zaczyna się w Grecji.

 

Studia nad filozofią średniowieczną

 

Filozofia średniowieczna jest przedmiotem zainteresowania Agnieszki Kijewskiej, Andrzeja Stefańczyka i ks. Michała Buraczewskiego, którzy udostępniają polskiemu czytelnikowi teksty filozoficzne należące do tradycji augustyńskiej i arystotelesowsko-tomistycznej, podejmując trud ich tłumaczenia i interpretacji.

Filozofia scholastyczna z powodu swego formalizmu i sztywnych struktur naukowego tekstu może się wydawać wiedzą skostniałą, skoncentrowaną na pojęciowych rozróżnieniach, która niewiele może zaproponować, jeśli chodzi o problemy stawiane w wieku XXI. Jednak bliższa i dokładniejsza analiza kwestii filozoficznych, a także teologicznych, które zajmują ważne miejsce na mapie kultury umysłowej średniowiecznej Europy, utwierdza nas w przekonaniu, że nie da się przecenić wkładu tej filozofii w kształtowanie cywilizacji Zachodu. Jakie znaczenie ma poznanie filozofii średniowiecznej?

 

Studia nad patrystyką i filozofią bizantyńską

 

Badania nad antyczną i średniowieczną filozofią grecką prowadzą Anna Palusińska i Antoni Ładziński, a ich celem jest konfrontacja helleńskiej i chrześcijańskiej interpretacji rzeczywistości.

Katerina Ierodiakonou we wstępie do książki Byzantine Philosophy and Its Ancient Sources zadaje ważne pytanie: skoro tak ważne miejsce w dziełach bizantyńskich uczonych zajmują problemy teologiczne, to czy w ogóle istnieje coś takiego jak bizantyńska filozofia? Odpowiedzieć na to może jedynie analiza dorobku bizantyńskich uczonych i interpretacja ich tekstów. Pokazuje ona helleński i zarazem chrześcijański charakter filozofii w Bizancjum: z jednej strony nauka bizantyńska kontynuuje nieprzerwaną późnoantyczną tradycję komentatorską i filozofia przybiera charakter akademicki, a główną formą filozoficznej wypowiedzi jest komentarz. Z drugiej jednak strony filozofia w Bizancjum przekracza tę neoplatońską tradycję komentowania Platona i Arystotelesa, gdy staje się teoretycznym gruntem dla spekulatywnych zagadnień, wyrastających ze sporów teologicznych. Nie jest filozofia odtąd jedynie szkolną erudycją, wykorzystującą arystotelesowską logikę i etykę oraz metafizykę neoplatońską, lecz staje się głębokim namysłem nad rzeczywistością, który czerpie swe przesłanki nie tylko z nauki starożytnej, ale również z chrześcijańskich prawd wiary.

           

Studia nad Kuzańczykiem

 

Studia nad doktryną Mikołaja Kuzańczyka prowadzone przez Agnieszkę Kijewską i Antoniego Śmista są ważną częścią naukowych badań Katedry Historii Filozofii Starożytnej i Średniowiecznej KUL, chociaż filozofia tego niemieckiego uczonego sytuuje się pomiędzy epoką średniowieczną a epoką nowożytną.

Filozofia Mikołaja z Kuzy intryguje i zastanawia, ponieważ z jednej strony wydaje się należeć jeszcze do klasycznej filozofii średniowiecza poprzez użycie filozoficznych terminów zakorzenionych w nurtach augustyńskich i arystotelesowskich tej epoki, z drugiej natomiast odsłania zupełnie nowe obszary wiedzy i tworzy nowe koncepcje, na które średniowieczni scholastycy nigdy by się nie zgodzili.

Jeśli przyznamy Étienne Gilsonowi rację, który konstatuje, że trzonem filozofii jest metafizyka, jako teoria bytu rzeczywiście istniejącego, a historia filozofii to przede wszystkim dzieje tej teorii bytu, to przed historykiem filozofii zostaje postawione doniosłe zadanie rozumienia metafizyki i synoptycznego spojrzenia na filozoficzne kierunki wraz z rozpoznaniem ich metafizycznych założeń. Jest to jednocześnie zadanie pasjonujące, gdyby bowiem udało się je zrealizować, to nagrodą będzie dogłębne i adekwatne rozumienie poszczególnych autorów, epok historycznych, a ostatecznie całej rzeczywistości.

 

Autor: Andrzej Zykubek
Ostatnia aktualizacja: 28.09.2023, godz. 09:32 - Andrzej Zykubek