Ks. Łukasz Krucki

Justyna Mizerka

 

PL: Zespół Archiwum Prymasa Polski w zasobie Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie

EN: The fonds ‘the Primate of Poland Archive’ in the Archdiocesan Archive in Gniezno

 

Źródło / source: Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne, 110 (2018)

Strony / pages: 231-256

 

 

https://doi.org/10.31743/abmk.2018.110.12

 

 

Streszczenie

Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie, które zostało powołane do istnienia w 1960 r., skupia w swoim zasobie m.in. Archiwum Prymasa Polski z okresu międzywojennego, wojennego oraz powojennego (do 1948 r.). Archiwum Prymasa Polski w swojej strukturze dzieli się na trzy działy. Dział I (Prymas Polski) obejmuje sprawy związane z szeroko pojmowaną aktywnością kardynałów Edmunda Dalbora i Augusta Hlonda na polu kościelnym i państwowym i w swoim zasobie skupia 228 jednostek archiwalnych. Dział II (Ordynariusz gnieźnieński i poznański) skupia się na sprawach odnoszących się do działalności arcybiskupów Edmunda Dalbora i Augusta Hlonda jako ordynariuszy gnieźnieńskich i poznańskich i obejmuje 105 jednostek archiwalnych. Dział III (Protektor Spraw Wychodźstwa) podejmuje różnorodne kwestie związane z aktywnością prymasów okresu międzywojennego wśród Polonii oraz wśród polskich emigrantów i robotników sezonowych, licząc 120 jednostek archiwalnych. Dodatkowo został wyodrębniony dział IV – „okres wojenny”, który liczy 40 jednostek archiwalnych. Archiwum Prymasa Polski stanowi zatem cenne źródło do poznania historii Kościoła, Polski i Polonii w latach 1919-1948.

Słowa kluczowe: prymasostwo, archidiecezja gnieźnieńska, archidiecezja poznańska, Polonia, Kościół w Polsce, dwudziestolecie międzywojenne, relacje Kościół-państwo, kancelaria prymasowska

 

Summary

The Archdiocesan Archive in Gniezno, which was created in 1960, includes, among others,  the Primate of Poland Archive from the period of the interwar, war and post-war (until 1948). The Primate of Poland Archive is divided into three sections. Section I (The Primate of Poland) encompasses the issues connected with the broadly understood church and state activity of two primates, Edmund Dalbor and August Hlond and it includes 228 archival units. Section II (the Gniezno and Poznań Ordinaries)  focuses on the issues connected to the activity of Archbishops Edmund Dalbor and August Hlond as the Gniezno and Poznań ordinaries and includes 105 archival units. Section III (The Protector of Emigration Affairs) refers to various issues connected with the primates’ activity among the Polish community abroad (also among seasonal workers) during the interwar period; it has 120 archival units. In addition, Section IV (The war period) was created, which includes 40 archival units. The Primate of Poland Archive is a valuable source for the history of the Church, Poland and the Polish community abroad in the years 1919-1948.

Key words: primacy, the archdiocese of Gniezno, the archdiocese of Poznań, Polish community abroad, the Church in Poland, interwar period, the Church-state relationships, Primate’s office

 

Bibliografia / References

Źródła

Akta Kurii Metropolitalnej w Gnieźnie. Dział I:

Archiwum Archidiecezjalne [1956-1968]  sygn. 1823

 

Archiwum Prymasa Polski. Dział I:

Pałac prymasowski w Warszawie [1921-1932]  sygn. 169

 

Archiwum Sekretariatu Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie:

Księga zajęć 2 IX 1973 – 17 IV 1977 b. sygn.

Notatki ks. Mariana Aleksandrowicza do katalogu Archiwum Prymasa Polski, zeszyt 1 b. sygn.           

             

Źródła drukowane

Statut Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, „Wiadomości Archidiecezji Gnieźnieńskiej”, 43(1988) nr 7-8-9, s. 183-185.

Co do właściwego adresowania, „Miesięcznik Kościelny Archidiecezji Gnieźnieńskiej i Poznańskiej”, 44 (1927) nr 2, s. 1.

 

Opracowania

Aleksandrowicz M., Rył J., Zientarski W., Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie, w: Dzieje Poznania i województwa poznańskiego (w granicach z 1974 r.). Informator o materiałach archiwalnych, red. Cz. Skopowski, Warszawa 1982, s. 85-235.

Banaszak M., Lenort F., Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu, w: Dzieje Poznania i województwa poznańskiego (w granicach z 1974 r.). Informator o materiałach archiwalnych, red. Cz. Skopowski, Warszawa 1982, s. 237-487.

Fąka M., Kwestia prymasostwa w okresie arcybiskupich rządów kardynała Edmunda Dalbora (1915-1926), „Prawo Kanoniczne”, 20 (1977) nr 3-4, s. 109-129.

Filipiak B., Niektóre wiadomości o Kardynale Prymasie Auguście Hlondzie z czasów wojny 1939-1945, „ Sacrum Poloniae Millenium”, 11 (1965) s. 480-491.

Kosiński S., August Hlond 1926-1948, w: Na stolicy prymasowskiej w Gnieźnie i Poznaniu. Szkice o prymasach Polski w okresie niewoli narodowej i w II Rzeczypospolitej, red. F. Lenort, Poznań 1982, s. 319-370.

Krucki Ł., Jak powstała Kuria Arcybiskupia w Gnieźnie? O ustanowieniu centralnego urzędu archidiecezji gnieźnieńskiej w dwudziestoleciu międzywojennym, w: Kurie (archi)diecezjalne Kościoła rzymskokatolickiego w II Rzeczypospolitej, red. M. Dębowska, Lublin 2016, s. 17-35.

Krucki Ł., Rubrycele i schematyzmy archidiecezji gnieźnieńskiej. Katalog druków przechowywanych w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie, Gniezno 2016.

Rybus H., Regesty wybranych zapisek z akt działalności arcybiskupów gnieźnieńskich, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 3 (1961) s. 111-404.

Wilczyński L., Ordynariat Arcybiskupi w Poznaniu i Kancelaria Prymasa Polski w dwudziestoleciu międzywojennym, „Ecclesia. Studia z dziejów Wielkopolski”, 1 (2003) s. 261-273.

Wilk S., Archidiecezja gnieźnieńska pod rządami arcybiskupów: Edmunda Dalbora (1915-1926) i Augusta Hlonda (1926-1948), w: 1000 lat Archidiecezji Gnieźnieńskiej, red. J. Strzelczyk, J. Górny, Gniezno 2000, s. 379-394.

Wilk S., Archidiecezja gnieźnieńska w II Rzeczypospolitej. Administracja archidiecezji pod rządami kard. Edmunda Dalbora i kard. Augusta Hlonda, Lublin 1987.

Wilk S., Funkcja Prymasa Polski w II Rzeczypospolitej, „Studia Theologica Varsaviensia”, 26 (1988) nr 2, s. 161-188.

Wilk S., Kancelaria konsystorska w zaborze pruskim na przełomie XIX i XX w., „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 64 (1995) s. 41-47.

 

Netografia

http://www.archiwum.archidiecezja.pl/news/97/56/Zakonczono-oprawianie-teczek-z-Archiwum-Prymasa-Polski.html (stan na 24.06.2017 r.)

 

 

Informacja o autorze / Information about Author

Ks. Łukasz Krucki − dr historii Kościoła; zastępca dyrektora Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, wykładowca w Prymasowskim Wyższym Seminarium Duchownym w Gnieźnie;

e-mail: krucki@op.pl

ORCID 0000-0003-2972-9113

 

Justyna Mizerka – mgr archeologii; kustosz w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie;

e-mail: jmizerka@gniezno.opoka.org.pl

ORCID 0000-0002-3454-671X