Ks. Włodzimierz Bielak

 

PL: Problem istnienia parafii w Stróży w archidiakonacie zawichojskim w średniowieczu

EN: A problem of the existence of the parish in Stróża in the archdeaconry of Zawichost in the Middle Ages

 

Źródło / source: Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne, 110 (2018)

Strony / pages: 63-75

 

https://doi.org/10.31743/abmk.2018.110.04

 

 

Streszczenie

Artykuł stara się odpowiedzieć na pytanie czy można uznać bezwarunkowo za prawdziwe poglądy obecne w historiografi dawniejszej i współczesnej o istnieniu parafii w Stróży już w okresie średniowiecza. Ocenie poddano argumentację najważniejszych autorów, którzy do obiegu naukowego wprowadzili i upowszechnili tę opinię. Na podstawie analizy zachowanych źródeł starano się wykazać, że funkcjonowanie parafii w średniowiecznej Stróży jest wysoce problematyczne, a ośrodka kościelnego w okolicach Kraśnika należy raczej szukać w innych miejscowościach. Autor stoi na stanowisku, że takim ośrodkiem mógł być albo sam Kraśnik, albo położona w jego pobliżu wieś Grambienica, w której, według wiarygodnego świadectwa Jana Długosza, istniał w XIV wieku kościół parafialny.

Słowa kluczowe: Stróża; Kraśnik; Grambienica; Gorajscy; Tęczyńscy

 

 

Summary

The article aims to answer the question whether it is possible to state unconditionally, according to the views present in older and modern historiography, that the parish in Stóża existed as early as in the Middle Ages. The paper assesses the arguments of the most important authors who have introduced this view into the literature and contributed to its spreading. Analyzing the surviving sources, the author of the following article reveals that the functioning a parish in Stróża is highly problematic, and that a parish could exist in Kraśnik itself or in the nearby village of Grambienica, in which, by Jan Długosz’s reliable account, a parish church existed in the 14th century.

Key words: Stróża; Kraśnik; Grambienica; the Gorajski family; the Tęczyński family

 

 

Bibliografia / References

Źródła

Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie, sygn. AV 1.

Biblioteka Książąt Cartoryskich, perg. 259, perg. 561.

Jana Długosza Roczniki czyli Kroniki Sławnego Królestwa Polskiego, ks. 7-8, Warszawa 1974.

Joannis Długosz Senioris canonici cracoviensis Liber benefi ciorum dioecesis cracoviensis,1-3, w: Joannis Długosz Senioris canonici cracoviensis Opera omnia, wyd. Przezdziecki, t. 7-9, Kraków 1863-1864.

Kodeks dyplomatyczny Małopolski, wyd. F. Piekosiński, Kraków 1876-1905, t. 1: nr 225, 268-269, nr 481, s. 135-138; t. 2: nr 615, s. 287-288; t. 3: nr 730, s. 127-128, nr 893, 310-311, nr 960, s. 376-378; t. 4, nr 1077, s. 87-88.

Starodawne prawa polskiego pomniki, wyd. A. Z. Helcel, t. 2, Kraków 1870, nr 1093, 162-163.

Vetera monumenta Poloniae et Lithuaniae, wyd. A. Thainer, t. 1, Roma 1860.

Opracowania

Bielak W., Dokument fundacyjny klasztoru Kanoników Regularnych Laterańskich w Kraśniku, „Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne”, 107 (2017) s. 26-30.

Dzieje Lubelszczyzny, red. T. Mencel i in., t. 3: Słownik historyczno-geograficzny województwa lubelskiego w średniowieczu, oprac. S. Kuraś, Lublin 1983.

Dzieje Lubelszczyzny, red. T. Mencel i in., t. 4 : Osady zaginione i o zmienionych nazwach historycznego województwa lubelskiego, oprac. S. Wojciechowski, A. Sochacka, R. Szczygieł, Warszawa 1986.

Gołub S., Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Kraśniku – wyniki badań archeologicznych, w: Kościoły, cerkwie i klasztory Lubelszczyzny w świetle badań archeologicznych, red. E. Banasiewicz-Szykuła, Lublin 2013, s. 11-34.

Grocholski H., Powstanie archidiakonatu zawichojskiego i jego najstarsze kościoły do połowy XIV w., „Roczniki Humanistyczne”, 13 (1965) z. 2, s. 151-162.

Grocholski H., Wokół początków Kraśnika, w: Z dziejów powiatu kraśnickiego, red. Z. Hirsz, Lublin 1963, s. 28-32.

Gromnicki T., Świętopietrze w Polsce, Kraków 1908.

Labuda G., Wojna z Tatarami w roku 1241, „Przegląd Historyczny”, 50 (1959) nr 2, s.

Landecka H., Kościół parafi alny pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny w Kraśniku – nowe ustalenia badawcze po I etapie badań – 2008-2009, „Budownictwo i Architektura”, 7 (2010) s. 53-64.

Myśliński K., Dymitr z Goraja i początki Kraśnika, w: Problemy historii i archiwistyki, red. T. Mencel, Lublin 1986, s. 21-30.

Myśliński K., Początki miasta Kraśnika i Urzędowa na tle rozwoju południowej Lubelszczyzny, w: Z dziejów powiatu kraśnickiego, red. Z. Hirsz, Lublin 1963, s. 11-27.

Niwiński M., Opactwo cystersów w Wąchocku. Fundacja i dzieje uposażenia do końca wieków średnich, Kraków 1930, w: Rozprawy Polskiej Akademii Umiejętności. Wydział Historyczno-Filozoficzny, seria 2, t. 43, nr 1, Kraków 1932, s. 1-164.

Poniewozik L., Obraz parafii małopolskich w świetle Liber beneficiorum Jana Długosza. Luki i wybrane możliwości uzupełnienia, „Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne”, 108 (2017) s. 237-267.

Stolarz B., Prace konserwatorskie i badawcze w obrębie prezbiterium kościoła pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Kraśniku, „Wiadomości Konserwatorskie Województwa Lubelskiego”, 19 (2017) s. 313 nn.

Szambelan Z., Najazdy ruskie na Ziemię Sandomierską w XIII wieku, „Acta Universitatis Lodzienzis. Folia Historica”, 36 (1989) s. 7-32.

Wojciechowski S., Zaginione osady w Lubelskiem, w: Pamiętnik Lubelski, t. 1, Lublin 1930, s. 116-169.

Zielińska E., Kultura intelektualna kanoników regularnych z klasztoru w Kraśniku w latach 1469-1563, Lublin 2002.

 

Informacja o autorze / Information about Author

Ks. Włodzimierz Bielak – dr hab. historii Kościoła, prof. w Katedrze Historii Kościoła w Starożytności i Średniowieczu, Instytutu Historii Kościoła i Patrologii KUL;

e-mail: bielakwl@kul.pl;

ORCID: 0000-0002-3883-5615