Rektor KUL w Apelu Jasnogórskim: uniwersytet katolicki laboratorium współpracy rozumu z wiarą

Uniwersytet katolicki powinien być wyjątkowym miejscem spotkania rozumu i wiary - przypomniał na Jasnej Górze rektor KUL ks. prof. Mirosław Kalinowski, który na progu nowego roku akademickiego zawierzył wspólnotę akademicką Królowej Polski.
W rozważaniu podczas Apelu Jasnogórskiego ks. prof. Mirosław Kalinowski nawiązał do postaci założyciela KUL ks. Idziego Radziszewskiego. Ten doskonale wykształcony kapłan rozumiał, że zarówno wiara, jak i nauka, dążą do poznania prawdy i jeśli obie praktykowane są uczciwie w nieunikniony sposób muszą spotkać się w tym samym punkcie, bo prawda jest jedna.
Ksiądz Radziszewski widział wyraźną zależność między rozumnością i wiarą w Boga. Zgodnie z zakorzenioną w Biblii wielowiekową tradycją chrześcijańską podkreślał, że człowiek jest istotą religijną właśnie dlatego, że posiada rozum. Bóg, który stworzył świat i człowieka, nie tylko musi być rozumny, jest wręcz uosobieniem Rozumu, pisanego przez duże „R”. Dlatego ludzki umysł, który jest darem Stwórcy, nie może być skierowany przeciw Bogu i religii.
Założyciel KUL chciał, by uniwersytet stał się wyjątkowym miejscem spotkania rozumu i wiary, w którym żyją one w nierozłącznej przyjaźni, choć czasem spierają się i stawiają trudne pytania. „Kamieniem węgielnym, na którym wspiera się zrąb uniwersytetu katolickiego, jest przeświadczenie, że wiara i rozum nie tylko nigdy nie mogą być w niezgodzie, ale owszem, wzajemnie się wspierają” – zapisał.
– Maryjo, która przez swoją wiarę i posłuszeństwo Bogu słuchałaś Jego Mądrości i realizowałaś Ją w życiu, naucz nas w uniwersyteckiej pracy takiego łączenia rozumu i wiary, które prowadzą do poznania prawdy i do właściwego rozwoju człowieka – prosił na Jasnej Górze ks. prof. Mirosław Kalinowski.

Rektorowi KUL na Jasnej Górze towarzyszyli studenci, pracownicy uniwersytetu oraz Towarzystwa Przyjaciół KUL.

Treść rozważań:

APEL JASNOGÓRSKI

1 października 2024 r.

Uniwersytet katolicki – laboratorium współpracy rozumu z wiarą

Bądź pozdrowiona, Maryjo, Matko Wcielonej Mądrości. Ty, która przyjęłaś z pokorą Boże Słowo, rozważałaś je w umyśle i zachowywałaś w sercu, jesteś dla nas wzorem rozumu oświeconego wiarą. Prowadź nas do Twojego Syna, ucz nas poznawać Go jako odwieczną Prawdę i ufać Mu bezgranicznie.       

Podczas tegorocznych jasnogórskich spotkań z Maryją wspólnota akademicka Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II pragnie sięgnąć do myśli twórcy tej uczelni – jej założyciela i pierwszego rektora, ks. Idziego Radziszewskiego, którego setną  rocznicę śmierci obchodziliśmy przed dwoma laty. Był on osobą wszechstronnie wykształconą, a równocześnie postacią charyzmatyczną, mającą świadomość, że KUL jako wszechnica kształcąca polskie elity będzie szczególnie potrzebny Rzeczypospolitej z trudem odradzającej się po I wojnie światowej. Dzięki wizjonerskiej decyzji ks. Radziszewskiego Lublin stał się miastem wyjątkowym w środkowo-wschodniej części Europy, służącym równocześnie rozwojowi nauki i przetrwaniu myśli chrześcijańskiej wśród różnych zawirowań intelektualnych, społecznych i politycznych ubiegłego i obecnego wieku. Ów aspekt łączenia rozumu z wiarą, tak bliski ideom założyciela, jest jednym z głównych zadań naszej uczelni i tej właśnie relacji przyjrzymy się w dzisiejszej medytacji, wsłuchując się w głos ks. Idziego Radziszewskiego.

Od czasów Oświecenia ludzki umysł jest coraz częściej przeciwstawiany religijnej wierze, uznawanej za synonim wstecznictwa, zabobonu i braku wiedzy. W imię nauki kwestionuje się istnienie rzeczywistości nadprzyrodzonej. Człowieka religijnego uważa się za niewykształconego lub postępującego niezgodnie z rozumem. Ks. Idzi Radziszewski – przeciwnie – widział wyraźną zależność między rozumnością i wiarą w Boga. Tej kwestii poświęcił dużą część swojej rozprawy doktorskiej z filozofii. Podkreślał, że człowiek jest istotą religijną właśnie dlatego, że posiada rozum. Ten sposób charakteryzowania osoby ludzkiej jest głęboko zakorzeniony w Biblii i całej wielowiekowej tradycji chrześcijańskiej. Bóg, który stworzył świat i człowieka, musi być rozumny, jest wręcz uosobieniem Rozumu, pisanego przez duże „R”. Ludzki umysł jest darem Stwórcy, nie może więc być on skierowany przeciw Bogu i religii. Wczesnochrześcijańscy myśliciele akcentowali, że rozumność człowieka nie oznacza jedynie zdolności do poznawania świata oraz logicznego i twórczego myślenia, ale musi zawierać w sobie element wiary w Boga, skoro od Niego człowiek otrzymał swój intelekt. Człowiek wyposażony w rozum posiada więc naturalne nachylenie ku transcendencji, które wychowanie i edukacja religijna tylko rozwijają.

Ks. Idzi Radziszewski jako kapłan dysponujący znakomitym wykształceniem doskonale rozumiał tę zależność, stwierdzając, że teologia nie może być w niezgodzie z żadną nauką. Zarówno nauka, jak i religia, dążą do poznania prawdy. Jeżeli obie są praktykowane uczciwie, to w sposób nieunikniony muszą spotkać się w tym samym punkcie, bo prawda jest jedna. Ks.  Radziszewski ujął to w sposób następujący: „Prawda prawdzie przeczyć nie może. […] Prawda objawiona nie może stawać w kolizji z prawdą przyrodzoną, bo Sprawcą, Zasadą i ostateczną Racją tak tej, jak tamtej, jest ten sam Bóg” (Teologia a nauki przyrodnicze). Celem współpracy myślenia z wiarą jest nie tylko szukanie przyczyn świata i zasad jego funkcjonowania, ale także znalezienie właściwego sposobu pojmowania przyszłości. Ks. Radziszewski akcentował, że umysł podparty wiarą ma świadomość zmierzania ku wiecznym, a nie tylko przemijającym celom.

Zgodnie z oczekiwaniami założyciela Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego można powiedzieć, że nasza uczelnia powinna być wyjątkowym miejscem spotkania rozumu i wiary, w którym żyją one w nierozłącznej przyjaźni. Dyskutują, spierają się, czasem stawiają trudne pytania, ale wiedzą, że ostatecznie są na siebie skazane. Ks. Idzi Radziszewski tak pisał o tej zależności: „Kamieniem węgielnym, na którym wspiera się zrąb uniwersytetu katolickiego, jest przeświadczenie, że wiara i rozum nie tylko nigdy nie mogą być w niezgodzie, ale owszem, wzajemnie się wspierają” („Wiadomości Towarzystwa Uniwersytetu Lubelskiego” 1/1923).

Maryjo, która przez swoją wiarę i posłuszeństwo Bogu słuchałaś Jego Mądrości
i realizowałaś Ją w życiu, naucz nas w uniwersyteckiej pracy takiego łączenia rozumu i wiary, które prowadzą do poznania prawdy i do właściwego rozwoju człowieka. Niech wspomaga nas w tym wysiłku przez cały najbliższy rok akademicki założyciel Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II – ks. Idzi Radziszewski, który w następujących słowach wyraził misję naszej uczelni: „Uniwersytet katolicki wstępuje w ślady przodków i wychowanie opiera na religii, nie wierząc w skuteczność moralności niezależnej i wychowania bez Boga” („Wiadomości Towarzystwa Uniwersytetu Lubelskiego” 1/1923).

Prosimy Cię, Boże, który jesteś Najwyższym Rozumem i źródłem prawdziwej mądrości: niech współpraca rozumu z wiarą wydaje na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim trwałe owoce i niech przyczynia się do kształtowania mądrych, myślących i wierzących osób w naszej ojczyźnie.