ARTYKUŁ DYSKUSYJNY // FOCUS ARTICLE
Władysław Jacek PALUCHOWSKI, Spór metodologiczny czy spór koncepcji - badania ilościowe vs jakościowe. Roczniki Psychologiczne, 13, 1, 7-27.
W artykule porównuje się różne aspekty metod ilościowych i jakościowych. Jednym ze stawianych pytań jest to, jak badacze wybierają paradygmat i związaną z nim metodologię. Czy jest to efekt różnic w określeniu istoty badanych zjawisk? Być może kluczowym czynnikiem jest odmienność stylów myślenia. Zalety i wady badań jakościowych i ilościowych są przedmiotem odwiecznych gorących dyskusji. Ta polemika raczej zaciemnia niż rozjaśnia i dzieli zamiast łączyć. Czy spór ten ma charakter wewnątrz- czy ponadaparadygmatyczny? Z jednej strony puryści ilościowi uważają, że realizują pozytywistyczne ideały, a z drugiej jakościowi puryści odrzucają pozytywistyczny paradygmat. Głównym jednak pytaniem pozostaje, co ma być celem badania naukowego. W ostatniej części artykułu rekomendowane jest podejście pragmatyczne oraz łączenie metod jakościowych i ilościowych.
Słowa kluczowe: metodologia, metody ilościowe, metody jakościowe.
ARTYKUŁY // ARTICLES
Joanna TRZÓPEK, „Kto jest kontrolerem?" Problem podmiotu i świadomego „ja" we współczesnej psychologii kognitywnej. Roczniki Psychologiczne, 13, 1, 129-154.
Podejmowanie przez psychologię kognitywną (cognitive sciences i nauki pokrewne: social cognition, cognitive neuroscience, social neuroscience itp.) problematyki związanej z takimi kategoriami, jak: świadomość, ,ja" czy podmiot stanowi - po latach nieobecności - swoiste novum. Na tym tle wyłania się specyficzny sposób widzenia osoby i natury jej działania. Jego istotną cechą staje się podważenie potocznych wyobrażeń na temat funkcjonowania człowieka jako świadomego podmiotu, kierującego własnymi działaniami zgodnie ze swoimi świadomymi planami, intencjami czy wolą: wzrastająca liczba badań wskazuje, że procesy odpowiedzialne za ludzkie zachowanie w znacznej mierze przebiegają w sposób subświadomy i automatyczny, a to, co sobie uświadamiamy, to jedynie efekty ich działania. W artykule przedstawione zostaną empiryczne argumenty (zwłaszcza z obszaru społecznej psychologii poznawczej oraz badań neurobiologicznych) przemawiające za tą właśnie tezą. Uzmysłowienie sobie roli tzw. poznawczej nieświadomości prowadzi zarazem badaczy do szeregu pytań. Ważniejsze z nich dotyczą tego: kto (jeśli nie podmiot utożsamiany ze świadomym ,ja") kieruje zachowaniem i sprawuje nad nim kontrolę?, a także tego: jaka jest rola świadomości, ,ja" i doświadczenia bycia podmiotem? Sytuacja ta skłania również do zadania pytania bardziej podstawowego: czy naukom szczegółowym dostępna jest kategoria ,podmiotu jako takiego"?
Słowa kluczowe: cognitive sciences, podmiot, wola, sprawstwo, świadomość, procesy automatyczne, pozorna mentalna kontrola, poznawcza nieświadomość.
Konrad JANOWSKI, Agnieszka JELIŃSKA, Aleksander WAŚ, Somnambulizm. Obraz kliniczny i terapia. Roczniki Psychologiczne, 13, 1, 155-175.
Somnambulizm (sennowłóctwo) jest nieorganicznym zaburzeniem snu o typie parasomnii, występującym u około 15% dzieci i 3% dorosłych. Klinicznie objawia się wykonywaniem podczas fazy snu non-REM złożonych czynności ruchowych (np. chodzenie, jedzenie), bez pełnego wybudzenia się ze snu oraz przy niepamięci tego wydarzenia w dniu następnym. Wiedza zarówno psychologów, jak i lekarzy na temat somnambulizmu jest najczęściej fragmentaryczna, a w praktyce klinicznej znaczenie tego zaburzenia jest zazwyczaj lekceważone. Celem niniejszego artykułu jest zatem przybliżenie psychologom i innym zainteresowanym specjalistom aktualnego stanu wiedzy na temat somnambulizmu. Artykuł prezentuje zagadnienia częstotliwości jego występowania, obrazu klinicznego, patofizjologii, kryteriów rozpoznawania, współzachorowalności, etiologii, pato-mechanizmów, sposobów diagnozowania i prób terapii. Przedstawiono również wynikające z dokonanego przeglądu literatury implikacje dla praktyki klinicznej i badawczej psychologów.
Słowa kluczowe: somnambulizm, sennowłóctwo, parasomnie, zaburzenia snu.
Tomasz BESTA, Prezentacja metody pomiaru złożoności integratywnej. Roczniki Psychologiczne, 13, 1, 177-200.
Artykuł ma na celu prezentację metody pomiaru złożoności integratywnej. Termin „złożoność integratywna" można zdefiniować jako miarę stylu intelektualnego, używanego przez jednostki przy przetwarzaniu informacji, rozwiązywaniu problemów i podejmowaniu decyzji. W artykule opisano teoretyczne podstawy miary złożoności integratywnej i zaprezentowano przegląd badań, w których metoda ta została wykorzystana. Szczegółowo omówiono wyznaczniki, na których powinni opierać się sędziowie kompetentni przy pomiarze i kodowaniu złożoności integratywnej. Przedstawiono również ocenę prezentowanej metody pomiaru oraz porównano ją z innymi miarami złożoności poznawczej.
Słowa kluczowe: złożoność integratywna, złożoność poznawcza, metody pomiaru.
Ostatnia aktualizacja: 07.02.2013, godz. 10:48 - Karol Juros
