ARTYKUŁY
Władysław Jacek PALUCHOWSKI (2010). Diagnoza oparta na dowodach empirycznych - czy potrzebny jest „polski Buros"? Roczniki Psychologiczne, 13, 2, 7-27.
Streszczenie:Celem artykułu jest opis diagnozowania w praktyce psychologicznej. Artykuł skupia się na dwóch istotnych problemach diagnozowania opartego na dowodach empirycznych. Pierwszy z nich to zastosowanie EMB w psychologii. Drugi to opis działań i osiągnięć Buros Institute of Mental Measurements. Poddano też dyskusji implikacje dla przyszłości diagnozowania w polskiej praktyce psychologicznej.
Słowa kluczowe: diagnoza oparta na dowodach empirycznych - czy potrzebny jest „polski Buros"? diagnozowanie, EBA, EBM.
Andrzej PANKALLA, Joanna GROŃSKA-TURUNEN (2010). Sisu - fińska emocja kulturowa i jej mitoanaliza w koncepcji R. Shwedera. Roczniki Psychologiczne, 13, 2, 29-53.
Streszczenie: Celem artykułu jest ukazanie znaczenia fińskiej emocji kulturowej sisu („wytrzymałość", „odwaga", „upór", „determinacja") i odczytanie jej w ramach założeń psychologii kulturowej emocji R. Shwe-dera. Traktowanie emocji jako determinowanych kulturowo skryptów i zastosowanie mitoanalizy (Shweder, Haidt 2005) stwarza narzędzie umożliwiające badanie i adekwatne rozumienie emocji kulturowych. Rozbiór emocji na człony narracyjne umożliwia precyzyjne zdefiniowanie i odczytanie znaczenia emocji kulturowych - nawet tak złożonych, jak sisu.
Słowa kluczowe: sisu, psychologia kulturowa, Richard Shweder, fińska emocja kulturowa, psychologia mitu, mitoanaliza.
Andrzej JASTRZĘBSKI (2010). O pewnej próbie stworzenia metapsychologii. Adrian van Kaam post mortem. Roczniki Psychologiczne, 13, 2, 55-72.
Streszczenie: Niedawno zmarły Adrian van Kaam CSSp był jednym z przedstawicieli kierunku fenomenolo-giczno-egzystencjalnego w psychologii. Jego prace wpisują się w początki nurtu psychologii humanistycznej oraz egzystencjalnej w Stanach Zjednoczonych, a postulowany przez niego dialog z filozofią jest charakterystyczny dla tego okresu dziejów psychologii. Projekt badawczy van Kaama był jednakże o wiele bardziej ambitny, podobny w swych założeniach do propozycji antropologii wielowymiarowej V. Frankla. Chodziło mu o stworzenie metateoretycznej bazy dla możliwie wszystkich z natury nieporównywalnych do siebie ujęć psychologicznych w celu umożliwienia im owocnego dialogu. Propozycje van Kaama nie spotykały się jednak z entuzjastycznym przyjęciem środowisk psychologicznych, a sam ich autor bywa jedynie okazjonalnie wzmiankowany w publikacjach dotyczących tego okresu historii psychologii. Prezentowany artykuł jest próbą przybliżenia polskiemu czytelnikowi zarówno dorobku naukowego van Kaama na polu psychologii teoretycznej, psychoterapii oraz teorii duchowości, jak i odpowiedzi na pytanie, dlaczego jego naukowe dociekania nie odbiły się szerokim echem w historii psychologii.
Słowa kluczowe: fenomenologia, egzystencjalizm, antropologia psychologiczna, filozofia, byt ludzki.
Jolanta TOMCZUK-WASILEWSKA (2010). Przegląd narzędzi do pomiaru poczucia humoru. Roczniki Psychologiczne, 13, 2, 73-100.
Streszczenie:
Celem artykułu jest opis narzędzi do badania poczucia humoru. Metody zaprezentowano w porządku uwzględniającym chronologię ich powstawania: od jakościowych, takich jak dzienniki i wywiady, przez kwestionariusze, miary rozumienia i doceniania humoru, testy wykonawcze do mierzenia humoru jako zdolności, metody opisu i samoopisu aż po alternatywne techniki do pomiaru poczucia humoru. Ostatnia część artykułu dotyczy implikacji metodologicznych, wynikłych z badań nad humorem. Nawiązują one do doboru i wartości metod oraz aspektów humoru, które są pomijane we współczesnych podejściach teoretycznych i empirycznych.
Słowa kluczowe: poczucie humoru, narzędzia do pomiaru humoru, kwestionariusze do pomiaru poczucia humoru.
Oleg GORBANIUK, Jolanta DŁUGOBORSKA (2010). Atrybucja przyczyn sytuacji kryzysowych w przedsiębiorstwach. Roczniki Psychologiczne, 13, 2, 101-123.
Streszczenie:
W ramach 5-czynnikowego eksperymentu, manipulując opisami ośmiu sytuacji kryzysowych i trzema czynnikami (powszechność, wybiórczość, spójność), sprawdzano, w jaki sposób wpływają one na postrzeganie przyczyn negatywnych zdarzeń w przedsiębiorstwie. W badaniach wzięło udział 400 studentów. Wyniki badań wykazały wyraźną tendencję do upatrywania przyczyny sytuacji kryzysowej w podmiocie gospodarczym - bez względu na racjonalne przesłanki. Podstawowymi czynnikami warunkującymi kierunek atrybucji przyczynowej była specyfika sytuacji kryzysowej i informacja na temat spójności. Najmniej istotna w procesie atrybucji okazała się informacja o powszechności zdarzenia. Wyniki badań są konfrontowane z normatywnymi oczekiwaniami wynikającymi z modelu współzmienności Kelleya.
Słowa kluczowe: atrybucja przyczynowa, powszechność, wybiórczość, spójność, sześcian Kelleya, sytuacja kryzysowa, przedsiębiorstwo, eksperyment.
Krystian BARZYKOWSKI, Agnieszka LEŚNIAK, Agnieszka NIEDŹWIEŃSKA (2010). Rola wskazówek i przekonań w długotrwałej pamięci cen. Roczniki Psychologiczne, 13, 2, 125-144.
Streszczenie: W badaniach pamięci cen sprzed lat osoby mają skłonność do przypominania sobie cen jako niższych niż były w istocie. Celem dwóch przeprowadzonych eksperymentów była analiza czynników wpływających na tę tendencyjność. Założono, że zaniżanie wynika z nietrafnej lokalizacji okresu, z którego cena ma być przywołana, oraz z przekonania o ciągłym i znaczącym wzroście cen. Zgodnie z przewidywaniami, tendencja do zaniżania osłabła, gdy badanym podano dodatkowe wskazówki czasowe, i nie wystąpiła w odniesieniu do produktu uważanego za taniejący. Uzyskane wyniki są spójne z asocjacyjną teorią pamięci cen Kempa (1999), zasadą specyficzności kodowania (Tulving, Thompson, 1973) oraz ujęciami pamięci podkreślającymi rolę prywatnych teorii zmiany w przypominaniu (Ross, 1989).
Słowa kluczowe: ceny, pamięć, wskazówki czasowe, teoria zmiany.
Magdalena SZUBIELSKA (2010). Zdolności wyobrażeniowe niewidomych dzieci w zakresie skaningu i rotacji kształtu dotykanych obiektów. Roczniki Psychologiczne, 13, 2, 145-160.
Streszczenie:
W badaniach zaprezentowanych w artykule podjęto zagadnienie zdolności wyobrażeniowych niewidomych dzieci w zakresie skaningu i rotacji kształtu obiektów percypowanych dotykowo. Stwierdzono, że im starsze jest dziecko, tym lepiej różnicuje ono kształty dotykanych obiektów, ale jedynie w sytuacji, gdy kształty te względem siebie obrócono. Uzyskane wyniki wskazują na to, iż u niewidomych dzieci w okresie szkolnym doskonali się zdolność rotacji, zaś umiejętność skaningu jest osiągnięciem wcześniejszym rozwojowo. Zaobserwowano również, że trafność identyfikacji kształtu obiektów jest większa w sytuacji, gdy są one ustawione względem siebie w tej samej pozycji, niż gdy znajdują się w różnych pozycjach. Rotacja umysłowa stanowi więc dla niewidomych dzieci trudniejszą do wykonania operację wyobrażeniową niż skaning przestrzeni.
Słowa kluczowe: niewidomi, wyobraźnia przestrzenna, skaning, rotacja, percepcja dotykowa.
Dariusz KROK (2010). System wartości a poznawcze i społeczne wymiary religijności. Roczniki Psychologiczne, 13, 2, 161-182.
Streszczenie: Pojęcia wartości i religijności wydają się ze sobą powiązane, zarówno na poziomie strukturalnym, jak i funkcjonalnym. Wartości, będąc czynnikami motywacyjnymi, mogą wpływać na strukturę religijności i określać jej charakter. Jednocześnie religia - jako system pojęć i standardów zachowań - dostarcza stabilnego oparcia dla hierarchii wartości. Celem niniejszego artykułu jest zbadanie powiązań wartości z poznawczymi i społecznymi wymiarami religijności, a także określenie charakteru i siły tych relacji. Badania przeprowadzono wśród 247 osób (kobiety i mężczyźni) w wieku 18-56 lat. W badaniach zastosowano trzy narzędzia: Skalę Wartości Schelerowskich, Skalę Przekonań Postkrytycznych oraz Skalę Centralności Religijności. Rezultaty badania wskazują na związki systemu wartości z poznawczym i społecznym funkcjonowaniem jednostki w zakresie życia religijnego. Wartości hedonistyczne wiążą się ze stylem myślenia charakteryzującym się krytycznym podejściem do treści religijnych i relatywnym rozumieniem zagadnień transcendentnych, a także z intensywnością praktyk religijnych i form kultu. Wartości święte, religijne i patriotyczne związane są ze stylem myślenia odznaczającym się stabilnością i akceptacją treści religijnych, ale także z refleksyjnym podejściem do rzeczywistości transcendentnej. Istotnym rezultatem badań było wskazanie, że system wartości jest silniej związany ze społecznymi niż poznawczymi wymiarami religijności.
Słowa kluczowe: system wartości, religijność, poznawcze wymiary religijności, społeczne wymiary religijności.
Aleksandra PILARSKA (2010). Cechy samoświadomości a nasilenie symptomów depresji. Roczniki Psychologiczne, 13, 2, 183-199.
Streszczenie: Niniejszy artykuł zawiera empiryczną analizę relacji pomiędzy samoświadomością a depresją. Prezentuje on wyniki badań grupy nieklinicznej (N = 76) oraz klinicznej pacjentów z diagnozą epizodu depresyjnego (N = 15). W badaniach wykorzystano Skalę Samoświadomości (Zaborowski, 1989) oraz kwestionariusz Center for Epidemiological Studies - Depression (Radloff, 1977). Celem badań była odpowiedź na dwa pytania. Pierwsze dotyczyło możliwości wyodrębnienia specyficznych konfiguracji opartych na charakterystykach samoświadomości, drugie zaś odnosiło się do możliwości powiązania otrzymanych konfiguracji ze stopniem nasilenia symptomów depresji. Analiza klasyfikacyjna dała podstawy do wyodrębnienia w grupie nieklinicznej trzech skupień różniących się istotnie zarówno poziomem wszystkich form samoświadomości, jak i nasileniem symptomów depresji. Ponadto okazało się, że profil samoświadomości skupienia o najwyższym wskaźniku depresji jest zbieżny z profilem samoświadomości pacjentów depresyjnych.
Słowa kluczowe: paradoks samoświadomości, samoświadomość, depresja.
Ostatnia aktualizacja: 12.12.2012, godz. 21:24 - Karol Juros
