Wartość życia a wychowanie w XX rocznicę encykliki Jana Pawła II Evangelium Vitae

 

Spis treści

Wstęp 9

CZĘŚĆ PIERWSZA • WYCHOWANIE OSOBY LUDZKIEJ 13

 

ALINA rynio • Istotowo-pedagogiczny aspekt kształtowania szacunku dla życia ludzkiego w świetle Evangelium vitae Jana Pawła II 15

 

KATARZYNA OLBRYCHT • Kształtowanie postaw warunkujących rozwój osoby ludzkiej. Refleksje w świetle Encykliki Jana Pawła II Evangelium Vitae 31

 

STANISŁAW CHROBAK • Pedagogia nadziei i miłosierdzia w perspektywie „Ewangelii Życia” 43

 

BARBARA KIEREŚ • Ludzkie życie jako cel wychowania i kryterium jego oceny. Refleksja na kanwie encykliki Evangelium vitae 5 7

marek Paprocki ■ Problematyka wychowania do wartości i godności ludzkiej 69

 

CZĘŚĆ DRUGA • RODZINA JAKO SANKTUARIUM ŻYCIA 83

 

TERESA OLEARCZYK • Życie jako uniwersalna i niepodważalna wartość w koncepcjach rodziny i wychowania w cywilizacji chaosu i konsumpcjonizmu 85

 

DANUTA OPOZDA * System wartości rodziców drogą wychowania w rodzinie - zarys refleksji nad badaniami 101

 

KORMAN Aleksandr • Droga integracyjnych innowacji w rodzinie

 

ILONA GUMIŃSKA • Współczesna kraina zapomnianych wartości 119

 

KATARZYNA ROGOZIŃSKA • Aksjologiczny wymiar kołysanek dla dzieci 127

 

AGNIESZKA MIERNIK • Męstwo - baśń - dziecko.

Archetypiczne wzorce męstwa w baśniach         143

 

EWA KUSZEWSKA • „ Z p okolenia na pokolenie ” rola dziadków w procesie wychowania 157

 

ANNA BOJARSKA - Wieloaspektowy obraz życia katolickich rodzin bardzo wielodzietnych - studium przypadków 167

 

część TRZECIA ■ WARTOŚĆ ŻYCIA LUDZKIEGO W OKRESIE PRENATALNYM 185

 

EMILIA LICHTENBERG-KOKOSZKA * Jestem - czuję - pamiętam 187

 

AGNIESZKA LINCA-ĆWIKŁA * Odpowiedzialnaprokreacja

szansą dla prawidłowego rozwoju dziecka w okresie prenatalnym 199

 

JUSTYNA MARCINKOWSKA • Stosowanie Naturalnych Metod Planowania Rodziny jako przejaw postawy rodziców wobec wartości życia                                                                                         217

 

KATARZYNA WALICZEK • Wychowanie czy inżynieria genetyczna? Michaela Sandela krytyka eugeniki wolnorynkowej 227

 

CZĘŚĆ CZWARTA * WARTOŚĆ ŻYCIA LUDZKIEGO W STAROŚCI I CIERPIENIU 239

 

KATARZYNA UZAR-SZCZEŚNIAK • Jana Pawła II pedagogia starości 241

 

LIDIA PIETRUSZKA • Między porankiem a zmierzchem... Młodość o jesieni życia 261

 

PATRYCJA Leśniak, Magdalena LEŚNIAK • Znaczenie aktywności społecznej i rodzinnej w ocenie jakości życia osób starszych 275

 

MAGDALENA Połom • Wartość życia w obliczu choroby psychicznej              289

 

WIOLETA ZGŁOBICKA-GIERUT • W pogoni za uciekającym życiem - Bronisława Betlej. Analiza wierszy o starości i cierpieniu napisanych przez poetkę w 2012 roku podczas jej hospitalizacji 299

 

CZĘŚĆ PIĄTA ♦ ZAGROŻENIA WARTOŚCI ŻYCIA 3

 

MARIUSZ sztaba * Świętość, czy jakość życia? wartości i sensie życia w świetle nauczania Jana Pawła II 313

 

MAGDALENA Parzyszek * Zaprogramowane zagrożenia życia ludzkiego w świetle encykliki Evangelium Vitae Jana Pawła II 33i

 

DOROTA KORNAS-BIELA ♦ Niektóre zagrożenia osiągnięć biologii medycyny dla początku życia człowieka w świetle encykliki Jana Pawła II Evangelium vitae (kryteria początku życia człowieka, koncepcja preembrionu, in vitro i eksperymenty medyczne) 343

 

ANGELIKA ROCZNIAK, MAGDALENA WOŹNIAK • Współczesne zagrożenia biblijnego obrazu osoby starszej 361

 

PROF. JAN ŚLEDZIANOWSKI - Ewangelia życia a wzrastająca liczba samobójstw i przyzwolenie na eutanazję 371

 

TOMASZ LITWIN - Kara śmierci w doktrynie społecznej Kościoła Rzymskokatolickiego i w polskim prawie konstytucyjnym 395

 

AGNIESZKA M. KOWALCZYK • Godność osoby ludzkiej

jako centrum i punkt odniesienia wszelkich działań w obszarze mediów.

Analiza wybranych dokumentów Kościoła katolickiego 407

Noty o autorach           421

 

Wstęp

 

W Evangelium vitae czytamy: „Człowiek jest powołany do pełni życia, która prze­kracza znacznie wymiary jego ziemskiego bytowania, ponieważ polega na uczest­nictwie w życiu samego Boga”. Powyższe słowa Jana Pawła II ukazujące „wielkość i ogromną wartość ludzkiego żyda” zobowiązują do namysłu nad przesłaniem zawartym w encyklice[1]. Namysł ten jest tym bardziej uzasadniony, że upłynęło 20 łat od ogłoszenia tego dokumentu skierowanego nie tylko do biskupów, kapła­nów i diakonów, zakonników i zakonnic, ale także do katolików świeckich oraz wszystkich ludzi dobrej woli. Wynika z tego, że wszyscy jesteśmy zobowiązani do nieustannej refleksji nad wartością i nienaruszalnością ludzkiego życia. Jubileusz ogłoszenia encykliki zachęca do przywołania nauczania papieskiego i jego ponow­nego przeanalizowania w kontekście przemian kulturowych i cywilizacyjnych, jakie dziś mają miejsce.

Refleksja nad życiem ludzkim jest ważna, ponieważ jest ono jedynym dobrem - dobrem właściwym (łac. bonum honestum), jakie człowiek posiada i o jakie zabiega, a w kontekście życia wspólnotowego staje się ono tzw. dobrem wspólnym, czyli takim dobrem, które jednoczy społeczność wokół wspólnego celu. Jest ono czło­wiekowi dane, rodzi się on jako byt żywy, ale jednocześnie jest mu zadane. Zadanie to polega na rozwoju i aktualizacji tego, co jest potencjalnie zawarte w naturze ludzkiej, która jest życiem rozumnym i wolnym. Zycie jest najwyższą wartością, czyli kryterium oceny wszystkich działań indywidualnych i społecznych człowieka, a szczególnie działań politycznych. Tak widziane życie nie podlega relatywizacji i w tym sensie jest dobrem bezwzględnym (absolutnym) w odróżnieniu od dóbr (wartości) użytecznych i przyjemnościowych.

Zatrzymanie się nad słowami zawartymi w encyklice jest tym bardziej ważne, że wartość ludzkiego żyda, chociaż niezmienna w obliczu współczesnych transfor­macji, bywa dziś szczególnie zagrożona i to zagrożona na wszystkich jego etapach oraz we wszystkich jego wymiarach. W tej perspektywie teoretycznej rozpoznaje się nie tylko zagrożenia, szczególnie te, które są „dziełem” samego człowieka, ale również rozpoznaje się drogi naprawy. Chodzi zatem o ukazanie tych perspektyw

iloełiHdhów działań, które kierowane są troską o integralne życie człowieka, czyli żyrie widziane całościowo.

Wartość i sens egzystencji człowieka jest obszarem analiz interdyscyplinarnych. W przedstawianej Czytelnikowi publikacji dominuje perspektywa pedagogiczna. Nadrzędnym celem refleksji jest próba poszukiwania stycznych i ważnych obszarów dotyczących udziału wychowania w odniesieniu do poszanowania wartości życia człowieka. Autorzy niniejszego tomu koncentrują swoją refleksję w zarysowa­nym kontekście problemowym, która inspirowana jest bogactwem myśli zawar­tych w encyklice Evangelium vitae. Podjęte rozważania są rozległe i wielowątkowe. Ujmują problem życia w jego kluczowych aspektach: jego istotę, sens, ostateczny cel oraz konieczne kryteria jego poszanowania i rozwoju. Ważna jest również pro­blematyka dotycząca zagrożeń ludzkiej egzystencji, ich źródeł, rodzajów, skutków i możliwości przeciwdziałania im. Treść publikacji jest próbą odczytania Evangelium vitae w świetle celów, zadań i działań wychowawczych, istotnych zarówno dla teorii jak i praktyki wychowania.

Struktura i podział treści zawartych w publikacji nawiązuje do układu zagadnień w Encyklice Jana Pawła II Evangelium vitae dotyczących kolejno wychowania osoby ludzkiej - jej wartości i godności, rodziny jako „sanktuarium życia”, wartość życia ludzkiego w okresie prenatalnym, wartość życia ludzkiego w starości i cierpieniu oraz zagrożenia wartości żyda w różnych etapach żyda.

Na książkę składa się pięć części. Część pierwsza zatytułowana „Wychowa­nie osoby ludzkiej” podejmuje problem żyda w aspekcie kształtowana szacunku dla życia ludzkiego (A. Rynio), postaw warunkujących rozwój osoby ludzkiej (K. Olbrycht), wychowania człowieka do powołania i odpowiedzialności (M. Nowak), pedagogii nadziei i miłosierdzia (S. Chrobak), ludzkiego życia jako celu wychowania i kryterium jego oceny (B. Kiereś) oraz wychowania do wartości i godności ludzkiej (M. Paprocki).

Część drugą noszącą tytuł „Rodzina jako sanktuarium żyda” otwiera tekst wska­zujący na życie jako uniwersalną i niepowtarzalną wartość w koncepcjach rodziny i wychowania (T. Olearczyk), następne treści dotyczą kolejno znaczenia systemu wartości rodziców w przebiegu procesu wychowania (D. Opozda), dróg integracyj­nych innowacji w rodzinie (A. Korman), obecności współcześnie zapomnianych wartości w rodzinie (I. Gumińska), aksjologicznego wymiaru kołysanek dla dzieci (K. Rogozińska), archetypicznych wzorców męstwa obecnych w baśniach (A. Mier­nik), roli dziadków w procesie wychowania (E. Kuszewska) oraz wieloaspektowego obrazu życia katolickich rodzin wielodzietnych (A. Bojarska).

Problematyka wartości życia człowieka w perspektywie prokreacyjnej i prena­talnej została zaprezentowana w trzeciej części książki, niosącej tytuł „Wartość życia ludzkiego w okresie prenatalnym”. Znajdują się tu zagadnienia dotyczące

 

życia dziecka w łonie matki (E. Lichtenberg-Kokoszka), związku odpowiedzial­nej prokreacji z prawidłowym rozwojem dziecka (A. Linca-Ćwikła), stosowania naturalnych metod planowania rodziny jako przejawu postawy rodziców wobec wartości życia (J. Marcinkowska) oraz krytyki eugeniki wolnorynkowej Michaela Sandela (K. Waliczek).

W część czwartej, zatytułowanej „Wartość życia w starości i cierpieniu”, zawarto rozważania Autorów dotyczące problemu pedagogii starości (K. Uzar-Szcześniak), starości widzianej z perspektywy młodości (L. Pietruszka), znaczenia aktywności rodzinnej i społecznej osób starszych (P. Leśniak, M. Leśniak), wartości życia w obliczu choroby psychicznej (M. Połom). Część tę zamyka tekst przedstawiający starość i cierpienie w poezji wybranej poetki (W. Zgłobicka-Gierut).

„Zagrożenia wartości życia” jest tytułem ostatniej piątej części prezentowanej publikacji. Otwierają ją rozważania nad wartością i sensem życia w kontekście rozróżnienia „świętości i jakości żyda” (M. Sztaba). Część ta obejmuje namysł nad zaprogramowanymi zagrożeniami żyda (M. Parzyszek), zagrożeniami osiągnięć biologii i medycyny dla początku życia człowieka (D, Kornas-Biela), współczesnymi zagrożeniami biblijnego obrazu osoby starszej (M. Woźniak, A. Roczniak), wzra­stającą liczbą samobójstw i przyzwoleniem na eutanazję (J. Sledzianowski), karą śmierci w świetle doktryny społecznej Kościoła Rzymskokatolickiego (T. Litwin) oraz godności osoby ludzkiej w perspektywie działań podejmowanych w obszarze mediów (A, Kowalczyk).

Przygotowana publikacj a j est zbiorem refleksji badaczy z licznych ośrodków aka­demickich. Badaczy cieszących się dużym dorobkiem naukowym i doświadczeniem oraz tych młodszych wkraczających na drogę naukowych poszukiwań. To zróżni­cowanie pokazuje jak wielu i jak wiele nieustannie można czerpać z papieskiego nauczania płynącego z Encykliki Evangelium vitae. Jest też dobrym przykładem integracji różnych środowisk naukowych promujących problematykę wartości życia w odniesieniu do rzeczywistości wychowania.

Wyrażamy wdzięczność wszystkim Autorom, którzy zechcieli podzielić się swo­imi przemyśleniami i refleksją poczynioną na kanwie Encykliki Evangelium vitae Jana Pawła II z okazji dwudziestej rocznicę jej ogłoszenia. Dziękujemy za wspólną dyskusję i przygotowanie tekstu publikacji.

Słowa szczególnych podziękowań kierujemy w stronę Pana dr hab. Andrzeja Ładyżyńskiego, prof. Uniwersytetu Wrocławskiego i Pana dr hab. Mirosława Kowal­skiego, prof. Uniwersytetu Zielonogórskiego za przyjęcie tekstu publikacji do recenzji.

 

[1] Jan Paweł II, Encyklika Emngelium vitae, Rzym 1995.

Autor: Justyna Marcinkowska
Ostatnia aktualizacja: 21.03.2018, godz. 15:52 - Justyna Marcinkowska