HISTORIA

    Sekcja Liturgiki i Homiletyki, zwany początkowo Instytutem Liturgiczno-Homiletycznym, a następnie (do 1.10 2019) Instytutem Liturgiki i Homiletyki, istnieje z krótką przerwą od roku 2001. Jego twórcą był prof. dr hab. Jerzy Józef Kopeć CP (1936-2010), który wykazywał, że liturgika i homiletyka winny znaleźć swoją autonomię naukową wobec całości teologii pastoralnej, pozostając jednakże z nią w ścisłej współpracy, podobnie jak z teologią dogmatyczną, biblijną, moralną oraz teologią duchowości. Jego pierwszym dyrektorem był ks. prof. dr hab. Władysław Głowa, który łączy w sobie kwalifikacje liturgisty i homiletyka.

1 III 2007 powstała Katedra Liturgiki Pastoralnej, której kierownikiem został ks. prof. dr hab. Zdzisław Janiec. Do 2014 r. specjalizację liturgiczną tworzyły 4 Katedry: Teologii Liturgii, Duchowości Liturgicznej, Historii Liturgii i Liturgiki Pastoralnej. W 2014 r.  nowym Dyrektorem Instytutu został ks. dr hab. Bogusław Migut, a wskutek połączenia Katedr Teologii Liturgii i Duchowości Liturgicznej powstała Katedra Teologii i Duchowości Liturgicznej, która 1 III 2018 przekształciła się w Katedrę Teologii Liturgii. Z tym dniem przestała także istnieć Katedra Liturgiki Pastoralnej.

 

        DZIAŁALNOŚĆ NAUKOWA - TEOLOGIA LITURGICZNA - LITURGIKA

 

       Działalność naukowa Sekcji Liturgiki i Homiletyki ukazuje prawdziwe znaczenie liturgii  dla teologii i dla życia chrześcijańskiego. Katalizatorem więzi teologii i życia jest celebracja liturgiczna, której integralną i ważną częścią jest homilia. Teologia, chcąc być autentycznym wyznaniem wiary, nie może mieć wyłącznie charakteru poznawczo-intelektualnego, dyskursywnego, czy dialogicznego, ale przede wszystkim winna stawać się aktem wiary w powiązaniu z życiem i uwzględniać wszystkie wyżej wymienione wymiary. Prawdziwe wyznanie wiary winno łączyć wszystkie te elementy, ze szczególnym zaakcentowaniem uwielbienia, chwały i dziękczynienia. Tak rozumiane wyznanie wiary nie odnajduje swego spełnienia jedynie w samym jego powtarzaniu, lecz przede wszystkim w celebracji liturgicznej. Albowiem właśnie w niej, dzięki obecności Jedynego Kapłana i Pośrednika Jezusa Chrystusa oraz działaniu Ducha Świętego, może w pełni zrealizować się uwielbienie, dziękczynienie, chwała, uświęcenie i kult.

       Ważnym wskazaniem w tym względzie jest wydany w 1992 roku Katechizm Kościoła Katolickiego, który w części drugiej, poświęconej celebracji misterium chrześcijańskiego, opracowanej w nawiązaniu do założeń II Soboru Watykańskiego, ujmuje sakramenty w sposób historiozbawczy i liturgiczny, uwzględniający konkretną celebrację misterium Chrystusa dla życia wiernych, a zarazem włączanie życia wiernych w misterium Chrystusa. Nauczanie soborowe, jak i sposób ujmowania liturgii w Katechizmie, stanowią wciąż aktualne wyzwanie do ustalenia wzajemnych relacji teologii liturgicznej do pozostałych dyscyplin teologicznych. Teologia bez liturgii oddala się od życia Kościoła, a tym samym od życia wiary. Liturgia bez teologii staje się zbiorem pustych ceremonii, nawet jeśli wykonuje się je z należnym namaszczeniem. Synteza teologii, na której potrzebę wskazuje II Sobór Watykański, nie może być wyłącznie intelektualna, lecz powinna być odniesiona do życia. Winna ona mówić o rzeczywistości Boga żywego, objawiającego się ludziom dla ich życia. Dlatego teologia powinna koncentrować się na misterium Chrystusa i prowadzić do żywego postrzegania go w Kościele, w liturgii i w konkrecie życia chrześcijańskiego.

 

        DZIAŁALNOŚĆ NAUKOWA - TEOLOGIA HOMILETYCZNA - HOMILETYKA

 

  Działalność naukowa Instytutu Liturgiki i Homiletyki dotyczy także teologicznej refleksji nad przepowiadaniem słowa Bożego, które jest jednym z podstawowych wymiarów urzeczywistniania się Kościoła. W ten sposób homiletyka pozostaje częścią teologii praktycznej, której zadaniem jest naukowe ukształtowanie samoświadomości aktualnie działającego Kościoła. Jednocześnie homiletyka uważa siebie za samodzielną dyscyplinę teologiczną, która w świetle Bożego objawienia oraz aktualnych uwarunkowań środowiskowych, kulturowych i komunikacyjnych posługi słowa Bożego wypracowuje zasady i dyrektywy, dzięki którym może ona dziś i jutro wypełniać misję pośrednictwa zbawczego. W centrum zainteresowań homiletyki (nazywanej także teologią homiletyczną) znajduje się homilia, która jest najwyższa formą aktualizacji kościelnego przepowiadania spełniając „pierwszorzędne zadanie ewangelizacyjne” (Evangelii Nuntiandi nr 43) oraz stanowiąc punkt odniesienia dla innych form ustnego głoszenia słowa Bożego. Homilia jest interpretacją ludzkiego życia w świetle słowa Bożego, które w liturgii staje się historią zbawienia w akcie. W ten sposób spełnia ona rolę integrującą słowo Boże, liturgię oraz życie słuchaczy. Homilia zawiera w sobie mechanizmy i dynamizm właściwy liturgii. W niej nakłada się sakramentalność celebrowanego słowa Bożego z sakramentalnością pozostałej części celebracji. W ten sposób homilia jawi się jako akt uświęcenia wiernych oraz uwielbienia Boga; jako nośnik tej samej łaski, której udziela dana czynność liturgiczna; jako akt zbawczy; jako biblijno-życiowa teologia.

       Refleksja homiletyczna nie ogranicza się jednak jedynie do homilii, lecz zajmuje się także paralelnymi formami głoszenia słowa Bożego jak np. kazanie i konferencja, które realizowane są poza kontekstem liturgii. Przedmiotem zainteresowań homiletyki są także tak ważne formy duszpasterstwa nadzwyczajnego i zwyczajnego jak misje ludowe oraz rekolekcje parafialne. W dobie nowej ewangelizacji nie wystarcza jednak duszpasterstwo parafialne nastawione jedynie na podtrzymywanie wiary i na opiekę nad wspólnotą chrześcijańską. Dziś chodzi o nową formę Kościoła misyjnego, który zwróci się z Ewangelią do osób nieochrzczonych, zdechrystianizowanych, obojętnych religijnie, do tych, którzy mają karykaturalne wyobrażenie o chrześcijaństwie bądź to chrześcijaństwo kontestują. Kościół wzywa więc swe wspólnoty chrześcijańskie do nawrócenia duszpasterskiego poprzez ukierunkowanie jego działań i struktur na misję, której właściwym narzędziem jest kerygmat. Współczesna homiletyka podejmuje zatem refleksję nad przepowiadaniem kerygmatycznym, tak, aby w Kościele przywrócić należne miejsce owemu pierwszemu głoszeniu Ewangelii i odnaleźć sposób dotarcia z orędziem Jezusa Chrystusa do człowieka zdechrystianizowanego i niewierzącego.

 

        SPECJALIZACJA LITURGICZNA

 

       Specjalizacja liturgiczna obejmuje dwie Katedry: Teologii Liturgii i Historii Liturgii (ostatnie przekształcenie specjalizacji nastąpiło 1 III 2018 - została zlikwidowana Katedra Liturgiki Pastoralnej, która istniała od 1 III 2007, a Katedra Teologii i Duchowości Liturgicznej otrzymała nazwę: Katedra Teologii Liturgii). Teologia liturgii sięga po biblijne fundamenty liturgii, ukazuje liturgię w ujęciu Ojców Kościoła, a przede wszystkim liturgię w jej relacji do całości Tradycji i Magisterium Kościoła. Teologia liturgii, ukazując relację modlitwy - kultu Kościoła  (lex orandi) do jego wiary (lex credendi), prowadzi do duchowości liturgicznej, jako dyscypliny ukazującej miejsce celebracji liturgicznej (lex orandi) w życiu chrześcijańskim (lex vivendi). W podobnej, jak duchowość liturgiczna,  relacji do celebracji liturgicznej  znajduje się liturgika pastoralna, jednakże jej celem jest wypracowywanie konkretnych strategii duszpasterskich dla odkrycia i liturgii i życia jej duchem. Historia liturgii, zajmując się źródłami liturgicznymi, ma także wymiar teologiczny gdyż odkrywa historię liturgii Kościoła w perspektywie historycznego rozwoju dogmatu. 

 

        SPECJALIZACJA HOMILETYCZNA

 

       Specjalizację homiletyczną tworzy Katedra Homiletyki (do 2014 r. były to dwie katedry: Homiletyki Fundamentalnej oraz Homiletyki Materialnej). Przedmiotem zainteresowań homiletyki fundamentalnej są teologiczne podstawy kościelnej posługi słowa Bożego rozważane w świetle Objawienia. Homiletyka materialna wypracowuje treść współczesnego przepowiadania. W refleksji tej bierze pod uwagę wierność podstawowym źródłom przepowiadania (przede wszystkim Pismu Świętemu), ukierunkowanie chrystocentryczne oraz kulturowe wymogi współczesności, które rozstrzygają, co ze skarbca Bożego objawienia jawi się jako najbardziej aktualne. Specjalizacja Homiletyki KUL w działalności naukowej i zajęciach dydaktycznych realizuje także zagadnienia właściwe homiletyce formalnej i szczegółowej. Podejmuje takie zagadnienia jak przygotowanie jednostki homiletycznej, jej formę językową, sposób wygłoszenia, osobowość podmiotu przepowiadania, znajomość słuchaczy. W tym względzie na nowo sięga się do retoryki, aczkolwiek nie w jej klasycznej odmianie, lecz w postaci teorii komunikacji interpersonalnej. W kręgu zainteresowań homiletyki szczegółowej pozostają zagadnienia związane szczegółowo z poszczególnymi odmianami homilii, kazań i konferencji.