W 2020 r. przypada 100 lat od urodzin kard. Karola Wojtyły - papieża Jana Pawła II. Z tej okazji warto przybliżyć jego pracę dydaktyczną, jaką przez 24 lata prowadził w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim.

 

W grudniu 1953 r. ks. dr Karol Wojtyła uzyskał habilitację na Wydziale Teologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie pracował naukowo. Jednym z recenzentów jego rozprawy był prof. Stefan Swieżawski (1907-2004) z Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej (WFCh) na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Kilka miesięcy później, w 1954 r., władze państwowe zlikwidowały Wydział Teologiczny UJ, na którym dotychczas pracował ks. Wojtyła. W tym samym czasie z lubelskiej Uczelni odszedł do pracy w Angelicum w Rzymie o. Feliks Bednarski OP (1911-2006), kierownik Katedry Etyki. W wyniku tych dwóch wydarzeń, za namową prof. Swieżawskiego, postanowiono zatrudnić ks. K. Wojtyłę na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Dodać jeszcze należy, że władze państwowe nie zatwierdziły uzyskanego stopnia naukowego (o co należało się ubiegać, według obowiązującego wówczas prawa), więc oficjalnie ks. Karol Wojtyła był doktorem. Jednak w kręgach naukowych uwzględniano jego habilitację i traktowany był jako samodzielny pracownik naukowy.

 

Pierwszą wizytę ks. Karola Wojtyły jako naukowca w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim odnotowano 10 marca 1954 r. Wygłosił wówczas referat o systemach etycznych św. Tomasza i Maxa Schelera podczas akademii ku czci św. Tomasza z Akwinu. Wygłosił też konferencję pt. Matka Boża w życiu kapłana na wykładach dla duchowieństwa w sierpniu tego roku. Tym samym dał się poznać lubelskiemu środowisku naukowemu. W zachowanym wykazie pracowników katedr WFCh z 2 sierpnia nie figurowało nazwisko ks. Wojtyły, ale był już na listach wykładowców, którzy mieli prowadzić wykłady zlecone, sporządzonych 24 sierpnia i 29 września. Prawdopodobne jest więc, że wyraził zgodę na podjęcie zajęć na KUL-u około połowy sierpnia 1954 r. Formalności dopełniono jednak na początku nowego roku akademickiego. W dniu 9 październiku dziekan Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej, prof. dr Jerzy Kalinowski (1916-2000), na posiedzeniu Senatu Akademickiego KUL przedstawił wniosek Rady tego Wydziału o powierzenie zajęć zleconych z etyki filozoficznej ks. dr. hab. Karolowi Wojtyle. Senat wyraził na to zgodę i 12 października ks. prof. Stanisław Płodzień (1913-1962), prorektor KUL, zlecił ks. Wojtyle prowadzenie następujących zajęć w roku akademickim 1954/55: wykład pt. Historia doktryn etycznych oraz Proseminarium z etyki. Prowadził też wykład monograficzny pt. Akt i przeżycie.

 

W kolejnym roku akademickim ks. dr Karol Wojtyła miał kolejne zajęcia zlecone: wykład pt. Historia doktryn etycznych (wykład) i Seminarium z historii doktryn etycznych. Głosił również wykład monograficzny pt. Wartość i dobro. Ponadto prowadził wykłady w Instytucie Wyższej Kultury Religijnej (IWKR) w dniach 8 i 22 listopada oraz 6 i 22 grudnia 1955 r. W dniu 31 marca następnego roku powierzono mu dodatkowo Ćwiczenia z filozofii moralnej. W roku akademickim 1956/57 prowadził wykład i ćwiczenia z Etyki, a ponadto wykład Z wybranych zagadnień z filozofii moralnej, Seminarium z filozofii moralnej oraz wykład monograficzny pt. Norma i szczęście. Ważnym krokiem władz uniwersyteckich było to, że od 1 grudnia 1956 r. ks. dr Karol Wojtyła, zgodnie z uchwałą Senatu Akademickiego, podjętej na wniosek Rady Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej, został zastępcą profesora i etatowym pracownikiem KUL-u. Objął również kierownictwo Katedry Etyki. Nie zachował się program studiów na WFCh w roku akademickim 1957/58, ani nie wydano wtedy informatora uniwersyteckiego. Nie wiadomo więc, jakie zajęcia miał wówczas ze studentami. Zachowała się jednak informacja, że w tym i następnym roku akademickim prowadził słynny później z wydania książkowego wykład monograficzny pt. Miłość i odpowiedzialność. Ważne jest też, że 15 listopada 1957 r. Centralna Komisja Kwalifikacyjna dla Pracowników Nauki poinformowała Uczelnię o zatwierdzeniu ks. Wojtyły na stanowisku docenta.

 

Cztery lata, jakie ks. dr Karol Wojtyła przepracował na KUL-u pokazały, że ugruntował sobie wysoką pozycję jako naukowiec i dydaktyk. Na rok akademicki 1958/1959 zaplanowano mu kolejne godziny dydaktyczne, ale u jego progu nastąpiły dodatkowe okoliczności. W dniu 4 lipca 1958 r. został mianowany biskupem pomocniczym archidiecezji krakowskiej, a sakrę biskupią przyjął 28 września tego roku w katedrze na Wawelu, na kilka dni przed rozpoczęciem zajęć na Uniwersytecie. Od tego czasu, w związku z nowymi obowiązkami duszpasterskimi, na zajęcia do Lublina przyjeżdżał coraz rzadziej. We wspomnianym roku akademickim odbywały się one według wcześniej zaplanowanego harmonogramu. Ksiądz biskup miał wówczas następujące zajęcia: wykłady – Etyka (oddzielne dla studentów filozofii, teologii i Wydziału Nauk Humanistycznych), Zagadnienia wybrane z etyki, a także Ćwiczenia z etyki i Seminarium z etyki oraz wspomniany wykład monograficzny pt. Miłość i odpowiedzialność, będący kontynuacją tematu z poprzedniego roku. Jak już wspomniano, ksiądz biskup nie zawsze mógł dojechać na zajęcia, więc należy przypuszczać, że prowadził je raz na jakiś czas, a na ogół zastępowali go inni pracownicy Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej.

 

System zastępstw stosowano także w następnych latach. W Katedrze Etyki pracował wówczas jako starszy asystent dr Adam Rodziński (1920-2014; pracownik w latach 1952-1968), a od 1959 r. zajęcia zlecone otrzymali tam ks. dr Stanisław Olejnik (1920-2014) oraz ks. dr Władysław Szymański. Pracownicy ci przejęli wszystkie wykłady i ćwiczenia księdza biskupa, dlatego w roku akademickim 1959/1960 nie prowadził on już żadnych zajęć. Ponadto od roku 1960/61 ks. bp Karol Wojtyła został zatrudniony na KUL-u pół etatu, zachowując jednak kierownictwo katedry. Co roku prowadził stale te same zajęcia: wykład Wybrane zagadnienia z etyki (zwany czasem Z wybranych zagadnień etyki lub Zagadnienia wybrane z etyki), a także Seminarium z etyki. Taki plan zajęć utrzymał się aż do 1978 r. W roku akademickim 1971/72 ks. prof. Wojtyła (wówczas już kardynał) prowadził dodatkowy wykład O stosunku etyki do teologii. W pierwszym roku pracy na pół etatu miał wykład monograficzny pt. Z zagadnień teorii i metodologii etyki. W kolejnych latach nie prowadził ich w cyklu systematycznym, więc nie można wskazać całorocznych tematów. Zajął się zagadnieniem teorii i metodologii etyki, a następnie antropologią, której uwieńczeniem była praca Osoba i czyn, wydana po raz pierwszy w 1969 r.

 

Największą liczbę zajęć, spośród wszystkich 24 lat przepracowanych na KUL-u, bp doc. dr Karol Wojtyła prowadził w latach 1954-1959. Odbywały się one w sali nr 33 (obecnie GG-208), co upamiętnia stosowny napis obok niej. Stopniowo zwiększano też godziny jego zajęć na Uczelni. Gdy we wrześniu 1958 r. został biskupem, liczba prowadzonych zajęć uległa redukcji. Zajęcia coraz częściej prowadzili pozostali pracownicy z Katedry Etyki. Oprócz wspomnianych wcześniej, w roku akademickim 1973/74 w I Katedrze Etyki zatrudniona była dodatkowo jako stażystka s. mgr Teresa Wojtarowicz. Później stałymi pracownikami Katedry zostali: ks. Tadeusz Styczeń SDS (1931-2010; pracownik w latach 1962-2006), Jerzy Gałkowski (1937-2022; pracownik w latach 1961-1993) i ks. Andrzej Szostek (ur. 1945; 1970-2016). Ciekawe jest również to, że ksiądz profesor Karol Wojtyła figurował w spisie wykładowców na rok akademicki 1978/79 i zaplanowano mu jego stałe zajęcia. Pod koniec września zmarł papież Jan Paweł I i wiadomo było, że ks. kard. Wojtyła pojedzie do Rzymu na konklawe. W dniu 16 października został wybrany papieżem i jego godziny dydaktyczne objął ks. dr hab. Tadeusz Styczeń, który został także nowym kierownikiem Katedry Etyki.

 

Warto jeszcze dodać, że 10 grudnia 1976 r. Senat Akademicki nadał ks. kard. Karolowi Wojtyle tytuł profesora honorowego KUL, przewidzianego w statucie Uczelni. Rok później, 31 marca, rektor o. prof. dr hab. Mieczysław Albert Krąpiec OP wysłał do Departamentu Studiów i Badań Uniwersyteckich i Pedagogicznych Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego i Techniki w Warszawie pismo z prośbą o zatwierdzenie tej uchwały. Odpowiedź jednak nie nadeszła, a po wyborze kard. Wojtyły na papieża nikt już na nią nie czekał.

 

 

Bibliografia:

AU KUL, Wydział Filozofii, Plany i programy studiów. Wykładowcy 1946/47-1955/56; 1961/62-1965/66; 1966/67-1969/70; 1970/71-1976/77; 1977/78-1989/90.

AU KUL, Wydział Filozofii. Sekcja teoretyczna – programy studiów 1972/73-1981/82.

AU KUL, Instytut Wyższej Kultury religijnej. Spis wykładów i wykładowców 1956/47-1971/72.

Burczak K., Płodzień Stanisław ks., w: Encyklopedia 100-lecia KUL, t. II, red. E. Gigilewicz i in., Lublin 2018, s. 191.

Derdziuk A., Olejnik Stanisław ks., w: Encyklopedia 100-lecia KUL, t. II, red. E. Gigilewicz i in., Lublin 2018, s. 128-129.

Gut P., Swieżawski Stefan, w: Encyklopedia 100-lecia KUL, t. II, red. E. Gigilewicz i in., Lublin 2018, s. 418-420.

Informator KUL na rok akademicki 1978/79, Lublin 1979.

Kalendarium pracy Ks. Prof. Karola Wojtyły w KUL, oprac. M. Filipiak, https://www.kul.pl/dzialalnosc-naukowo-dydaktyczna-karola-wojtyly,16157.html

Kłos J., Gałkowski Jerzy Wacław, w: Encyklopedia 100-lecia KUL, t. I, red. E. Gigilewicz i in., Lublin 2018, s. 252-253.

Kwiatkowski T., Kalinowski Jerzy, w: Encyklopedia 100-lecia KUL, t. I, red. E. Gigilewicz i in., Lublin 2018, s. 448-449.

Malinowski K., Bednarski Feliks Wojciech OP, w: Encyklopedia 100-lecia KUL, t. I, red. E. Gigilewicz i in., Lublin 2018, s. 37.

Obecność. Karol Wojtyła – Jan Paweł II w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Dar i odpowiedzialność, red. M. Filipiak, A. Szostek, Lublin 2008.

Skład osobowy oraz spis wykładów i instytucji w roku akademickim 1958/59, Lublin 1958.

Skład osobowy oraz spis wykładów i instytucji w roku akademickim 1959/60, Lublin 1959.

Skład osobowy oraz spis wykładów i instytucji w roku akademickim 1971/72, Lublin 1972.

Skład osobowy oraz spis wykładów i instytucji w roku akademickim 1972/73, Lublin 1973.

Skład osobowy oraz spis wykładów i instytucji w roku akademickim 1973/74, Lublin 1975.

Skład osobowy oraz spis wykładów i instytucji w roku akademickim 1974/75, Lublin 1976.

Skrzyniarz R., Rodziński Adam, w: Encyklopedia 100-lecia KUL, t. II, red. E. Gigilewicz i in., Lublin 2018, s. 272.

Spis osobowy oraz spis wykładów i instytucji w roku akademickim 1970/71, Lublin 1971.

Szostek A., Jan Paweł II, I. Wykładowca KUL, w: Encyklopedia 100-lecia KUL, t. I, red. E. Gigilewicz i in., Lublin 2018, s. 417-419.

Szostek A., Karol Wojtyła – Jan Paweł II na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, w: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. 90 lat istnienia, red. G. Kramarek, E. Ziemann, Lublin 2008, s. 261-273.

Szostek A., Styczeń Tadeusz SDS, w: Encyklopedia 100-lecia KUL, t. II, red. E. Gigilewicz i in., Lublin 2018, s. 411-412.

Wierzbicki A.M., Szostek Andrzej MIC, w: Encyklopedia 100-lecia KUL, t. II, red. E. Gigilewicz i in., Lublin 2018, s. 434-435.

Wojtyła K. Osoba i czyn oraz inne studia antropologiczne, Lublin 2000.

Wojtyła K., Miłość i odpowiedzialność, red. T. Styczeń, J.W. Gałkowski, A. Rodziński, A. Szostek, Lublin 2015.

Wojtyła K., Wykłady lubelskie, wyd. 2 popr., red. T. Styczeń, W. Chudy, J.W. Gałkowski, A. Rodziński, A. Szostek, Lublin 2006.

Zieliński Z., Jan Paweł II, II. Duszpasterz, w: Encyklopedia 100-lecia KUL, t. I, red. E. Gigilewicz i in., Lublin 2018, s. 419-421.

 

 

dr Grzegorz Misiura