Prof. dr hab. Henryk Gapski (fragment foto z okładki Przeglądu Uniwersyteckiego KUL)

 

 

Zaproszenie do Komitetu Honorowego Jubileuszu i Księgi Jubileuszowej przyjęli:

• Magnificencja Ks. prof. dr hab. Antoni Dębiński, Rektor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II
• Dr hab. Magdalena Charzyńska-Wójcik, prof. KUL, Dziekan Wydziału Nauk Humanistycznych KUL
• Dr hab. Agata Mirek, prof. KUL, Dyrektor Ośrodka Badań nad Geografią Historyczną Kościoła w Polsce KUL
• Dr hab. Tomasz Nowicki, prof. KUL, Dyrektor Instytutu Historii KUL
• Dr hab. Hubert Łaszkiewicz, prof. KUL, Prezes Zarządu Towarzystwa Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej w Lublinie
• Dr hab. Mirosław Filipowicz, prof. KUL, Dyrektor Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej w Lublinie
• Dr Irena Kozimala, Dyrektor Instytutu Historii PWSW w Przemyślu

 

Redaktor Księgi Jubileuszowej:

• Dr hab. Robert Kozyrski, Ośrodek Badań nad Geografią Historyczną Kościoła w Polsce KUL

 

Zespół Redakcyjny Księgi Jubileuszowej (Ośrodek Badań nad Geografią Historyczną Kościoła w Polsce KUL):

• Dr Edyta Chomentowska
• Mgr Maria Juran
• Dr Joanna Kumor-Mielnik
• Dr Sławomir Mielnik
• Dr hab. Agata Mirek, prof. KUL
• Mgr Olga Nicińska

 

Życiorys Jubilata i specjalizacja naukowa:

 

Henryk GAPSKI, ur. 12 VI 1948 r. w Kwidzynie, syn Jana, żołnierza września 1939 r., całe życie związanego z kolejnictwem i Marty z d. Walaszkowskiej; profesor nauk humanistycznych, pracownik naukowo-dydaktyczny Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II i Państwowej Wyższej Szkoły Wschodnioeuropejskiej w Przemyślu, historyk.

 

W rodzinnym mieście od 1955 r. uczęszczał do Ogólnokształcącej Szkoły Stopnia Podstawowego, Tysiąclatki i Państwowego Technikum Mechanizacji Rolnictwa, w którym w 1967 r. zdał maturę. W latach szkolnych z inspiracji Zdzisława Błażejczyka z Gdańska działał w młodzieżowym ruchu esperanckim, brał udział w zjazdach krajowych i zagranicznych Światowej Esperanckiej Organizacji Młodzieżowej (Tutmonda Esperantista Junulara Organizo, TEJO). Przy Powiatowej i Miejskiej Bibliotece Publicznej w Kwidzynie założył Młodzieżowy Klub Esperantystów oraz Teatrzyk Poezji Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego. Należał do utworzonego przez Roberta Kurdziela Zespołu Pieśni Tańca Powiśle, w którym grał na skrzypcach. Wspólnie z Jerzym Kosaczem założył Klub Miłośników Historii Kwidzyna. Z tych lat datują się jego pierwsze kontakty z Radiem Gdańsk i pierwsze próby pisania do „Słowa na Warmii i Mazurach”, niedzielnego dodatku regionalnego do „Słowa Powszechnego”. Usługiwał okazjonalnie jako przewodnik po zespole katedralnym dawnej diecezji pomezańskiej, po którym oprowadzał gości kwidzyńskiego Domu Kultury, m.in. poetę Juliana Przybosia.

 

W latach 1967-1972 studiował historię na Wydziale Nauk Humanistycznych KUL. Działał w Kole Naukowym Studentów Historyków KUL, w którym pełnił funkcję wiceprezesa i aktywnie uczestniczył w studenckich sesjach naukowych. Kontynuował współpracę ze „Słowem Powszechnym”, do którego pisywał o życiu studenckim i naukowym macierzystej Uczelni. Ukończył w tym czasie roczny kurs dziennikarski w Warszawie i odbył praktykę w redakcji „Tygodnika WTK” pod kierunkiem redaktora Jerzego Ślaskiego. Należał do kręgu Koła Młodych Poetów pozostając w bliskich relacjach z Tadeuszem Kwiatkowskim Cugowem i Dominikiem Opolskim. Brał udział w wydarzeniach marca 68 w Lublinie.

 

Studia historyczne stawały się stopniowo jego intelektualną przygodą wzbudzającą coraz więcej zainteresowania i satysfakcji z odkrywania wagi badań przeszłości. Potęgowało ten fakt samo miejsce jakim był Katolicki Uniwersytet Lubelski z gronem wspaniałych wykładowców. Był to czas, kiedy kulowska historia torowała sobie ważne i zauważalne miejsce na mapie humanistyki w Polsce i zagranicą, szczególnie we Francji.

 

Wybór seminarium magisterskiego profesora Jerzego Kłoczowskiego okazał się mieć przemożny wpływ na dalszy bieg jego życie. W 1972 r. uzyskał stopień magistra na podstawie pracy Fundacje i fundatorzy klasztorów bernardyńskich w Polsce w epoce saskiej. W tym samym roku został zatrudniony w Katedrze Historii Kultury Polskiej i podjął zajęcia dydaktyczne w Sekcji Historii Wydziału Nauk Humanistycznych KUL. Doktorat sfinalizował w 1981 r. przedkładając rozprawę Rekrutacja do zakonów męskich w Polsce w końcu XVI i w pierwszej połowie XVII wieku, napisaną pod kierunkiem profesora J. Kłoczowskiego. W 1993 r. otrzymał stopień doktora habilitowanego za dysertację Klasztory krakowskie w końcu XVI i w pierwszej połowie XVII w. Analiza przestrzenna środowisk zakonnych. Na stanowisko profesora nadzwyczajnego KUL został powołany w 1997 r., a w 2015 r. uzyskał tytuł profesora nauk humanistycznych na podstawie dorobku naukowego i książki pt. Klasztory zakonów franciszkańskich w Europie Środkowo-Wschodniej w XVIII wieku. Studium przestrzeni franciszkańskiej (Lublin 2013).

 

W macierzystej Uczelni pełnił różne funkcje; kierownika Sekcji Historii na Wydziale Nauk Humanistycznych (1999-2000), kierownika Katedry Historii Kultury Polskiej w Instytucie Historii (2001-2015), dyrektora Instytutu Geografii Historycznej Kościoła w Polsce (2001-2010). W latach 2010-2018 był dyrektorem Ośrodka Badań nad Geografią Historyczną Kościoła w Polsce.

 

Jego zainteresowania naukowe koncentrują się na historii społeczno-religijnej, geografii historycznej Kościoła w Polsce, dziejach i kulturze wspólnot zakonnych w krajach Europy Środkowo-Wschodniej.

 

Jest promotorem 85 magistrów, 108 licencjatów i 8 doktorów (Robert Kozyrski, Pál Attila Illés, Oleh Duch, Andriy Pavhyshyn, Joanna Kumor-Mielnik, Sławomir Mielnik, Lyudmyla Tretyak, Edyta Chomentowska).

 

Brał udział w licznych przewodach doktorskich, habilitacyjnych i profesorskich w charakterze recenzenta, i członka odpowiednich komisji; był recenzentem doktoratu h.c. KUL Władysława Bartoszewskiego i promotorem doktoratu h.c. s. Małgorzaty Borkowskiej OSB. Stworzył zespół badawczy historyków i kartografów, który realizuje szeroki program badań nad geografią historyczną Kościoła w Polsce w ramach, którego przygotowywane są atlasy diecezji i zakonów.

 

Opublikował 11 książek i ponad 150 artykułów, redagował i współredagował 6 serii wydawniczych obejmujących 37 książek i atlasów. Jest autorem m.in. następujących publikacji: Rekrutacja do zakonów męskich w Polsce w końcu XVI i w pierwszej połowie XVII wieku na przykładzie krakowskiego ośrodka zakonnego (Lublin 1975), Klasztory krakowskie w końcu XVI wieku. Analiza przestrzenna środowisk zakonnych (Lublin 1993), Atlas (archi)diecezji lubelskiej (w: Atlas historyczny (archi)diecezji lubelskiej 1805-2010, red. H. Gapski i in., Lublin 2011, s. 10-43), Klasztory zakonów franciszkańskich w Europie Środkowo-Wschodniej w XVIII wieku. Studium przestrzeni franciszkańskiej (Lublin 2013); licznych map, m. in. mapy, w: Dzieje Lubelszczyzny, t. 6, Między Wschodem i Zachodem, cz. 1, Kultura umysłowa, red. J. Kłoczowski, Warszawa 1989, s. 374-390, oraz redaktorem i współautorem książek: Księga jubileuszowa profesora Jerzego Kłoczowskiego. Cz. 1. Christianitas et cultura Europae, Cz. 2. Historiae peritus (Lublin 1998), Zakony i klasztory w Europie Środkowo-Wschodniej X-XX wiek. Materiały z międzynarodowego seminarium pt.: Atlas ruchu zakonnego w Europie Środkowo-Wschodniej X-XX wiek, Lublin, 25-27 listopada 1993, Lublin 1999, współred. J. Kłoczowski); Dominikanie w Lublinie. Studia z dziejów i kultury (Lublin 2006); Dzieje dominikanów w Polsce w XIII-XVIII wiek. Historiografia i warsztat badawczy historyka, (Lublin 2006, współred. J. Kłoczowski, J. A. Spież). W dorobku posiada także wiele haseł publikowanych w Dictionaire d'histoire et de géographie ecclésiastique, Encyklopedii Katolickiej, Słowniku historyków polskich i not recenzyjnych w „Revue d’Histoire Ecclésiastique”.

 

Organizował i współorganizował wiele krajowych i międzynarodowych konferencji naukowych m.in. Międzynarodowej Komisji Historii Porównawczej Kościołów CIHEC w Warszawie w 1978 r. oraz w 1996 r. i w 2007 r. w Lublinie, spotkanie rzymskie historyków i intelektualistów z Europy Środkowo-Wschodniej, tzw. „Rzym VI” w 1995 r.; uczestniczył w licznych sesjach i sympozjach historycznych w kraju i zagranicą w: Belgii, Białorusi, Chorwacji, Czechach, Francji, Słowacji, Szwajcarii, Ukrainie, we Włoszech i na Węgrzech.

 

Jest współzałożycielem Towarzystwa Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej z siedzibą w Lublinie, w którym w latach 1991-2006 pełnił funkcję sekretarza naukowego, a od 2006 r. jest członkiem zarządu (doprowadził do uzyskania prawa własności do nieruchomości przy ul. Niecałej oraz funduszy na budowę siedziby Towarzystwa kierując z ramienia zarządu całością prac); współorganizował Samodzielną Pracownię Badań nad Europą Środkowo-Wschodnią w Lublinie, utworzoną w ramach Instytutu Zachodniego w Poznaniu, która działała w latach 1998-2001. Współtworzył Instytut Europy Środkowo-Wschodniej w Lublinie, który podlega Ministerstwu Spraw Zagranicznych, i był jego pierwszym kierownikiem w latach 2001-2002 oraz profesorem w latach 2001-2006. Brał udział w powołaniu w Lublinie i Budapeszcie i pracach  Międzynarodowej Federacji Instytutów Europy Środkowej, pełniąc funkcję członka stałego sekretariatu w latach1992-2006.

Należy do grona współzałożycieli  Instytutu Historii i Archiwistyki Państwowej Wyższej Szkoły Wschodnioeuropejskiej w Przemyślu, w którym jest profesorem od 2002 r.

W ramach  Europejskiego Kolegium Polskich i Ukraińskich Uniwersytetów w Lublinie w latach 2001-2009 prowadził seminarium doktoranckie. Od 2017 r. w ramach Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki (NPRH) kieruje wieloletnim projektem badawczym skupiającym specjalistów z ośrodków akademickich z Gdańska, Krakowa, Lublina, Poznania, Rzeszowa i Warszawy oraz środowisk zakonnych, którego celem jest opracowanie i publikacja Atlasu klasztorów w Polsce X-XXI w. w formie drukowanej, cyfrowej oraz utworzenie internetowego geoportalu.

 

Odbył staże naukowe w Katholieke Universiteit Leuven w 1977 r., i w Université Catholique de Louvain w 1987 r. w Belgii oraz w Centre Européen de Recherches sur les Congrégations et Ordres Religieux Uniwersytetu Jean Monnet w Saint-Etienne w 1984 r. we Francji. Współpracuje od 1986 r. z Dokumentationszentrum Kartause Ittingen für Kartäuserforschung z siedzibą w Ittingen w Szwajcarii; wykładał gościnnie na Université de Haute-Bretagne-Rennes II we Francji w 1986 r. W ramach programu Central European Exchange Program for University Studies (CEEPUS) wykładał w Pázmány Péter Katolikus Egyetem w Piliscsaba na  Węgrzech w 2000 r., oraz prowadził kwerendy w bibliotekach i archiwach w Budapeszcie, Szeged, Debreczynie, Pradze czeskiej i Zagrzebiu (1999-2001).

 

Brał udział w pracach Uniwersyteckiej Komisji Akredytacyjnej w Poznaniu (2006-) i Komitetu Nauk Historycznych PAN (2007-10). Należy do Polskiego Towarzystwa Historycznego, Towarzystwa Naukowego KUL, Lubelskiego Towarzystwa Naukowego, Komisji Historii Porównawczej Kościołów, Komitetu Nauk Historycznych PAN (podkomisja CIHEC, 1976-2013, sekretarz 1976-1984), Komisji Historii Kultury Komitetu Nauk Historycznych PAN (do 2013), Komisji Historycznej Oddziału PAN w Lublinie (od 2003), Polskiej Grupy Commission Internationale d’Histoire Ecclésiastique Comparée przy Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie (od 2013).

 

Aktywnie bierze udział w różnych przedsięwzięciach popularyzujących wiedzę historyczną, m.in. wykłada w ramach Uniwersytetów Trzeciego Wieku w Lublinie i Przemyślu oraz współpracuje z TV Lublin w programach „Dziedzictwo” i „Nauka”, brał udział w filmie-programie nt. dziejów i kultury Lublina „Miasto na wzgórzach” red. M. Paroszkiewicz (1993);  należy od 2004 r. do rady nadzorczej Fundacji „Restaurare Basilicam” wspomagającą gruntowną odnowę kompleksu klasztorno-kościelnego Dominikanów w Lublinie.

 

Był członkiem pierwszej Solidarności na KUL, w czasie wyborów 4 czerwca 1989 r. pełnił funkcję męża zaufania Komitetu Obywatelskiego „Solidarność” Województwa Lubelskiego.

 

Jest żonaty z Krystyną z d. Jastrzębską, absolwentką Akademii Rolniczej w Lublinie; ojcem pięciorga dzieci: Małgorzata prawnik, Piotr studia z administracji, Maciej dr prawa, Marcin dr historii, Łukasz anglista; dziadkiem pięciorga wnucząt.

 

Jest komandorem Rycerskiego Zakonu Świętego Grobu Bożego w Jerozolimie - członkiem Zwierzchnictwa w Polsce od 1996 r.; otrzymał Nagrodę Polcul Fundation w 1993 r., Medal 10-lecia Państwowej Wyższej Szkoły Wschodnioeuropejskiej w Przemyślu w 2012 r. oraz Nagrodę Rektora KUL w 2016 r.

 

-----------------------------------------------------------------------------------------

Księga pamiątkowa w 75-lecie Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1994, s. 381, 524; Bulletin of the International Federation of the Institutes of East Central Europe, vol. 1-2, 1992-98, s. 40; Kim kto jest w województwie lubelskim? Informator, Lublin 2000, s. 55; Kto jest kim w Polsce nowego millenium (2000-2002), Poznań 2004, s. 155; Złota księga nauk humanistycznych 2004, Gliwice 2004, s. 96; Who’s Who in the World 2004, NewProvidence, Marquis Who’s Who, 2004, s. 102; www.oessh.opoka.net.pl