Wybory samorządowe w Estonii: Tradycyjne wartości i walka o głosy Rosjan

W najbliższą niedzielę (17 października) w Estonii odbędą się wybory lokalne, w których o miejsca w 79 radach samorządowych walczy nieco ponad 10.000 kandydatów. Od minionego poniedziałku można głosować w głosowaniu przedterminowym elektronicznie i stacjonarnie w wybranych punktach, a od piątku – we wszystkich lokalach wyborczych. Dominują tematy lokalne – dostęp do usług publicznych: ośrodków zdrowia, szkół i transportu. Dotychczas specyfiką wyborów niższego szczebla w Estonii było to, że w mniej lub bardziej widoczny sposób odbijały podziały etniczne, gdyż preferencje polityczne wyborców związane były z ich przynależnością etniczną. Podczas gdy rosyjskojęzyczni wyborcy głosowała głównie na Partię Centrum, etniczni Estończycy preferowali liberalną Partię Reform, narodową partię Isamaa lub konserwatywną EKRE. W tegorocznych wyborach może być inaczej, bowiem przedwyborcze sondaże wskazują na bezprecedensowe wysokie poparcie dla EKRE, która może zjednać sobie głosy również przedstawicieli mniejszości. Podczas gdy w końcu 2020 r. sondaże dawały EKRE 15% głosów (Instytut Badań Społecznych) – obecnie może ona liczyć na ponad 24% (Norstat z 13 października 2021 r.).

Pozycja EKRE. Założona w 2012 r. Estońska Konserwatywna Partia Ludowa jest partią antyestablishmentową, antyrosyjską, antyunijną i antyimigrancką. Silnie zabiega o ograniczenie imigracji osób spoza Unii Europejskiej do Estonii, promuje język państwowy i kulturę estońską. Od 2017 r. partia ma stabilne kilkunastoprocentowe poparcie społeczne, a po ostatnich wyborach parlamentarnych w 2019 r., w których uzyskała 17,8% głosów, współtworzyła koalicję. Paradoksalnie partii pomogła dymisja rządu Jürija Ratasa (Partia Centrum) w styczniu 2021 r. – kiedy to EKRE utraciła pozycję koalicjanta. Od tego momentu słupki poparcia dla EKRE dynamicznie rosły.

Poparcie mniejszości rosyjskojęzycznej dla EKRE. Jednym z kluczowych postulatów EKRE jest ochrona tradycyjnych wartości i modelu rodziny, dlatego partia starała się go skutecznie realizować. Dodatkowo badania opinii publicznej w Estonii sugerowały, że większość mieszkańców popiera te stanowisko. Co ciekawe, umowa koalicyjna między Partią Centrum, Isamaa i EKRE z 2019 r. zawierała oświadczenie o zamiarze przeprowadzenia referendum w sprawie zmiany konstytucji Estonii w zakresie definicji małżeństwa. Wyborcy mieli odpowiedzieć na pytanie, czy chcą zmienić konstytucję tak, aby dodać do niej określenie, że małżeństwo może być zawarte tylko pomiędzy mężczyzną i kobietą. Referendum pierwotnie zaplanowane było na kwiecień 2021 r. Ostatecznie referendum się nie odbyło, gdyż po rezygnacji premiera Ratasa parlament wycofał się z planów przeprowadzenia referendum, a nowy rząd usunął temat z agendy politycznej.

Niespodziewanie, niechęć wobec osób tej samej płci i obawa o zagrożenie dla tradycyjnych wartości zbliżyły wyborców rosyjskojęzycznych do EKRE. Jest to tym bardziej zaskakujące, gdyż EKRE wielokrotnie wykorzystywała narrację antyimigrancką, której fundamentem była struktura demograficzna i obecność mniejszości rosyjskojęzycznych w Estonii oraz obwiniała mniejszości o sprzyjanie Kremlowi. Według szacunków obecnie EKRE może liczyć na poparcie ok. 11-12% wyborców rosyjskojęzycznych.

Prognozy. Kontrowersyjna kwestia wprowadzenia definicji małżeństwa do Konstytucji i zdecydowany sprzeciw wobec związków tej samej płci w Estonii paradoksalnie stworzyły korzystną sytuację polityczną dla EKRE. Pozwoliły one zmobilizować elektorat o konserwatywnym światopoglądzie. Podczas gdy EKRE nie udało się przeforsować propozycji rozpisania referendum, jest mało prawdopodobne, aby partia zupełnie zrezygnowała z tego planu w przyszłości.

Niewątpliwie wysokie poparcie dla EKRE w przedwyborczych sondażach przełoży się na rezultat wyborów. Stawką jest podział miejsc w radach samorządowych w największych miastach. W Tallinie od wielu lat w 79-osobowej radzie rządzi Partia Centrum, jednak w wyborach może stracić część głosów. Prognozuje się, że otrzyma ok. 40% głosów wyborców (w poprzednich wyborach partia otrzymała 44% poparcia i 40 mandatów). Nie oznacza to jednak radykalnej zmiany – obecny prezydent miasta Mihhail Kõlvart (Partia Centrum) jest najpopularniejszym politykiem w Tallinie. Na dobry wynik może również liczyć pozaparlamentarna liberalna partia Estonia 200 (według najnowszych sondaży – 11%). Niewykluczone jednak, że spadek pozycji Partii Centrum będzie okazją dla EKRE do utrwalenia lub wzmocnienia jej roli. Sondaże mówią o 13% poparcia dla EKRE w Tallinie, co oznaczałoby wzrost o 6 pp. w stosunku do poprzednich wyborów samorządowych. Nie jest jednak pewne, czy rezultaty wyborów samorządowych wpłyną bezpośrednio na preferencje wyborcze mieszkańców podczas parlamentarnych w Estonii w 2023 r.