Zygmunt Hajduk (1968): Wyjaśniająca funkcja teorii fizykalnej w ujęciu Karola Gustawa Hempla (promotor: S. Mazierski; recenzenci: S. Szpikowski, S. Kamiński).

W rozprawie doktorskiej podjęto zagadnienie determinacji wyjaśniającej roli teorii fizykalnej. Obok różnych ujęć tłumaczenia (strukturalne, systemowe, pragmatyczne, kanoniczne), a także klasycznego sposobu przeciwstawiania go opisowi, charakterystycznego dla różnych form pozytywizmu, skoncentrowano się w ramach koncepcji kanonicznej, w której wyjaśnianie jest traktowane jako rodzaj inferencji, na metodologicznej analizie wyjaśniania generalizującego i teoretycznego oraz na systematyzacji naukowej.

Jej szczególnymi przypadkami jest wyjaśnianie oraz projekcja. O ile to pierwsze jest istotne na płaszczyźnie poznawczej, teoretycznej, to druga z tych funkcji, występująca w formie pro- i retrognozy, jest zasadnicza w sferze aplikacyjnej, szczególnie w realizacji procedur empirycznego testowania. Na poziomie systematyzacji generalizującej obiektami pełniącymi tę funkcję są generalizacje empiryczne, zwłaszcza prawa i hipotezy naukowe.

Na poziomie systematyzacji teoretycznej obiektami pełniącymi tę funkcję są, obok różnego rzędu teoretyczności praw i hipotez naukowych, terminy teoretyczne, a także stosowane zwłaszcza w naukach empirycznych różnego typu analogie i modele, eksplikowane na gruncie teorii poznania przyrodniczego a nie tylko w standardowej teorii modeli. Wyróżnionym obiektem pełniącym systematyzacyjną funkcję teoretyczną jest redukcja. Jest ona jedną z interteoretycznych relacji, biorących udział zarówno w tłumaczeniu teorii jak i w wyjaśnianiu pewnych aspektów temporalnie ujmowanej nauki, jej dynamiki.

Ta schematycznie zaanonsowana problematyka była przedmiotem szczegółowych analiz w następujących publikacjach: 6, 8, 9, 13, 14, 19, 27, 37, 139. W związku z procedurą empirycznego sprawdzania pozostają publikacje: 23, 65, 103, 130, 131, 138, 154, 176, 177, 180, 191, 194.

[numery w spisie publikacji]


[życiorys naukowy]