Prezentowane opracowanie filozofii XVII w. stara się urzeczywistnić ideał integralnie pojętej historii filozofii, stosującej różne współczesne metody jej opracowania: od jej filozoficznej koncepcji, badającej teksty wieku XVII jako element aktualnego dyskursu filozoficznego, przez badania genetyczno-komparatystyczne, aż po historię kultury intelektualnej, bliską historii idei, kultury czy historii kultury intelektualnej („intellectual history”). W aspekcie treściowym stara się więc na równi potraktować zarówno prace uznanych dziś klasyków XVII wieku, jak Descartes, Malebranche, Hobbes, Spinoza, Leibniz i Pascal, czy autorów tworzących w kręgu tej złożonej tradycji (np. Geulincx), jak też typowy dla ówczesnego szkolnictwa uniwersyteckiego i średniego tzw. nowożytny arystotelizm chrześcijański (tzw. druga scholastyka). Równocześnie starano się pokazać zestaw typowych tematów podejmowanych przez wszystkie ówczesne dyscypliny filozoficzne od metafizyki i epistemologii przez antropologię i etykę po filozofię społeczną i estetykę, a nawet filozofię matematyki i ekologię. Starano się też ukazać ważny styk refleksji filozoficznej z przyrodniczą w ramach konstytuującej się wówczas idei nowożytnej nauki, z jednej strony zrywającej z filozofią, ale z drugiej strony wykorzystującej dalej kategorie filozofii i kopiującej jej ambicje systemotwórcze.

 

Punktem wyjścia w przygotowaniu niniejszego tomu była konferencja zorganizowana na KUL-u 17-18 września 2007 r., w ramach cyklu ogólnopolskich spotkań poświęconych filozofii wieku XVII, oraz jej antycypacjom i kontynuacjom. Materiał konferencyjny jednak poważnie poszerzono, a nadto tom wzbogacono w dwójnasób o teksty, które nie były prezentowane w Lublinie. Zabieg ten posłużył poszerzeniu pola badawczego, by przez bogactwo tematyczne i metod badawczych ukazać pełniej tytułowe „Oblicza filozofii XVII wieku”, z nadzieją że te aspektywne oglądy otworzą perspektywę dalszych poszukiwań przybliżających polską integralną wizję filozofii tego okresu.

 

 

Spis treści

 

Przedmowa

 

Od epistemologii do metafizyki

 

Renata Ziemińska, Medytacje Kartezjusza w dziejach sceptycyzmu

Zbigniew Drozdowicz, Bóg w filozofii Kartezjusza

Jan Czerkawski, Zagadnienie punktu wyjścia w filozofii N. Malebranche'a

Bogusław Paź, Problem „criterium veritatis” w filozofii leibnizjańsko-wolffiańskiej

Piotr K. Szalek, O genezie Berkeleyowskiej definicji „istnienia"

Zbigniew Ogonowski, Socynianizm i wielcy aktorzy sceny filozoficznej u schyłku XVII i na początku XVIII wieku: Spinoza, Leibniz, Bayle, Locke, Newton

Od antropologii do etyki i estetyki

 

Alfred Marek Wierzbicki, Egzystencjalizm religijny francuskiej filozofii XVII wieku w interpretacji Augusta Del Nocego

Jan Kłos, Religia jako indywidualny wybór (Refleksja w kontekście filozofii XVII wieku

Stefania Lubańska, Wiara i rozum w filozofii Pascala

Robert Piotrowski, Fizykalna antropologia Hobbesa

Jolanta Żelazna, O czym traktuje Spinozjańska teoria afektów?

Przemysław Gut, Jak możliwa jest wolność (Leibniz)

Włodzimierz Tyburski, Pojęcie cnoty i klasyfikacje cnót w staropolskiej myśli etycznej

Joanna Usakiewicz, Rozterki filozofa z „Quaestiones quodlibeticae” Arnolda Geulincxa

Henryk Kiereś, Tradycja czy nowatorstwo? Spór o tragedię w klasycyzmie francuskim XVII wieku

 

Filozofia społeczno-polityczna

 

Justyna Miklaszewska, Koncepcja demokracji w dziełach Spinozy i w teorii publicznego wyboru

Halina Swięczkowska, Leibnizjańskie “Unvorgreiffliche Gedancken” jako traktat polityczny

Honorata Jakuszko, Utopia ewangeliczna - Johann Valentin Andreae Christianopolis (1619)

 

Filozofia matematyki

 

Lech Gruszecki, Filozofia matematyki Błażeja Pascala

Radosław Kuliniak, Tomasz Małysz, XVII i XVIII-wieczne popularne podręczniki studiowania matematyki. Ze szczególnym uwzględnieniem Christiana Wolffa „Krótkiego wykładu o matematycznej metodzie nauczania”

 

Między filozofią a przyrodoznawstwem

 

Jerzy Kopania, Ekologia kartezjańska. Wprowadzenie do problemu

Tomasz Śliwiński, Teologiczne i antropologiczne podstawy fizyki Kartezjusza

Marian Wnuk, XVII-wieczne początki upadku doktryny „generatio spontanea”

Zenon E. Roskal, „Proteus caelestis” XVII-wiecznej astronomii

Zygmunt Hajduk, Racjonalna rekonstrukcja filozofii przyrody Isaaca Newtona

Elżbieta Jung, Dlaczego Newton przypisywał swoje prawa dynamiki Galileuszowi? Walter Charleton i jego „Fizjologia”

Janusz Sytnik-Czetwertyński, Immanuela Kanta postkartezjańskie rozważania protofizyczne

 

Filozofia szkolna

 

Stanisław Janeczek, Geneza nowożytnego arystotelizmu chrześcijańskiego

Stanisław Ziemiański SJ, Czy Franciszek Suarez był esencjalistą?

Kazimierz Gryżenia SDB, Koncepcja substancjalności Boga w szkole jezuickiej

Roman Darowski SJ, Łukasz Załuski SJ (1604-1673) i jego filozofia

Bogdan Lisiak SJ, Inspiracje filozofii Wojciecha Tylkowskiego SJ

 

Indeks nazwisk

 

 

---

Oblicza filozofii XVII wieku. Wydawnictwo KUL. Red. S. Janeczek. Lublin 2008, s.. 576 (ISBN: 978-83-7363-786-3)