W niniejszej antologii będącej kontynuacją Filozofii i literatury wydanej przez Wydawnictwo Naukowe SEMPER w 2011 roku, znajdują się teksty 14 filozofów, którzy analizują dzieła literatury przez pryzmat kategorii etycznych. Autorzy podejmują problematykę etyczną w rozmaitych kontekstach: wolnej woli, sprawstwa i odpowiedzialności, amoralizmu i nihilizmu, przyjaźni, miłości, macierzyństwa, cierpienia, moralnej porażki, aktualnej kondycji człowieczeństwa w aspekcie jego kruchości. Jedni badacze dokonują analizy problematyki etycznej obecnej w danym dziele przez pryzmat teorii etycznej, inni przez pryzmat relacji etyki do epistemologii, inni jeszcze w kategoriach psychologii moralnej, teorii narracyjnych czy teorii feministycznych. Termin „moralność” czy „etyka” jest rozumiany przez wielu autorów dość swobodnie. Pisząc o „problemach moralnych” mają niekiedy na myśli także problemy społeczno-kulturowe, psychologiczne czy teodycealne. Wielu autorów odnosi się jednak także do teorii etycznej w sensie ścisłym: do etyki cnót, etyki Kanta, etyki Karola Wojtyły, etyki afirmacji Władysława Stróżewskiego i Mariana Przełęckiego czy etyki feministycznej. Przedmiotem ich analiz są dzieła literackie od Biblii i Szekspira przez Dostojewskiego i Tołstoja po współczesną powieść szpiegowską. Forma tekstów jest różnorodna: od swobodnego eseju poprzez analityczne ujęcie problemu aż do studium teoretycznoliterackiego. Każdy z autorów operuje swoistą dla siebie metodą i rozumieniem relacji między literaturą i etyką. To, co je łączy jednak jest przekonanie, że literatura daje możliwość testowania pojęć i teorii etycznych w obrębie możliwych światów, jakie sama stwarza.

SPIS TREŚCI:

Anna Głąb, Dlaczego etyka potrzebuje literatury? Wprowadzenie.

Anna Abram, Sukces poprzez porażkę moralną: Szekspirowski Król Lear i biblijny Król Dawid (przeł. Anna Głąb)

Konrad Banicki, Hermanna Hessego Narcyz i Złotousty. Studium relacji między literaturą piękną a etyką filozoficzną w świetle psychologii analitycznej Carla Gustava Junga

Barbara Chyrowicz, Potęga wzroku. José Saramago ciemna wizja światła

Agnieszka Czarkowska, (Anty)macierzyństwo w perspektywie etycznej na przykładzie prozy Doris Lessing

Jacek Frydrych, Anatomia amoralizmu – na podstawie opowiadania Andrè Gide’a Immoralista

Anna Głąb, Boska czy ludzka? Koncepcje miłości w dramatach Williama Szekspira: Romeo i Julia oraz Antoniusz i Kleopatra

Krzysztof Hubaczek, Iwan Karamazow a problem niezawinionego cierpienia

Jacek Jaśtal, Opowieść kartezjańska. Powieść szpiegowska jako etyczny eksperyment totalny

Andrzej Maciej Kaniowski, Lektor Bernharda Schlinka, czyli mimowolna i niewyartykułowana pochwała dezawuowanej etyki Oświecenia

Robert Piłat, O przyjaźni z samym sobą. Filozofia przyjaźni w Raju Lezamy Limy

Andrzej Szostek MIC, Biedni ludzie Fiodora Dostojewskiego a etyka afirmacji

Joanna Klara Teske, Wartość nieodwzajemnionej miłości w Papudze Flauberta Juliana Barnesa: problematyka etyczna w powieści postmodernistycznej

Alfred Marek Wierzbicki, Ogniwa wielkiej intrygi (Szkic na temat pewnego filozoficznego wątku w prozie Brunona Schulza)

Ireneusz Ziemiński, Zła wola. Na marginesie opowiadania Lwa Tołstoja Sonata Kreutzerowska

 

 

---

 

Etyka i literatura (antologia), red. A. Głąb, Lublin: Wydawnictwo KUL 2014, ss. 312.