Dr hab. Małgorzata Wąsek-Wiaderek, prof. KUL

Historia Katedry*

 

Samodzielna Katedra Procedury Karnej powstała na Wydziale Prawa Kanonicznego i Świeckiego dopiero w 1997 roku[1]. W latach 1918-1952 na ówczesnym Wydziale Prawa i Nauk Społecznych nie istniała samodzielna Katedra Procedury Karnej. Badania z dziedziny prawa karnego procesowego i nauczanie tego przedmiotu odbywało się w ramach Katedry Prawa Karnego i Postępowania Karnego, która wchodziła w skład sekcji prawnej utworzonej w roku akademickim 1922/1923.[2] Po reaktywowaniu sekcji prawnej w ramach Wydziału Prawa Kanonicznego w 1981 r.[3] i rozpoczęciu rzeczywistego funkcjonowania Sekcji Nauk Prawnych w roku akademickim 1983/1984, badania nad szeroko rozumianą dziedziną prawa karnego procesowego prowadzone były nadal w Katedrze Prawa Karnego. Od 1997 r. nauczanie prawa karnego procesowego i działalność naukowa w tej dziedzinie odbywa się w  wyodrębnionej, samodzielnej Katedrze Procedury Karnej (od lutego 2010 r. – Katedrze Postępowania Karnego, Prawa Karnego Wykonawczego i Kryminalistyki). Obecnie, od dnia 1 października 2015 r. jest to Katedra Postępowania Karnego, która wchodzi w skład Instytutu Prawa.

 

I. Nauczanie prawa karnego procesowego

Nauczanie prawa karnego procesowego rozpoczęło się w roku akademickim 1920-1921, czyli w trzecim roku istnienia Uczelni, gdyż ten przedmiot był przewidziany dopiero na III roku studiów. Od 1923 r., kiedy to na Wydziale Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych wyodrębniona została Sekcja Prawna, wykład z prawa karnego procesowego wchodził w zakres programu III roku studiów na Sekcji Prawnej. Od 1920 r. aż do roku akademickiego 1927-1928 prawo karne procesowe było nauczane w ramach jednego wykładu wraz z prawem karnym materialnym, a wykład nosił tytuł „Prawo i postępowanie karne”.[4] Wykład ten do roku akademickiego 1926/1927 odbywał się w wymiarze 4 godz. tygodniowo, czyli 120 godzin rocznie, następnie w roku akademickim 1927/1928 zwiększono tę liczbę do 5 godzin tygodniowo. Od roku akademickiego 1928/1929 do roku 1935/1936 prowadzono odrębny wykład zatytułowany „Postępowanie karne” w wymiarze 2 godzin tygodniowo.[5] Decyzja o ponownym połączeniu wykładu z prawa karnego z wykładem z postępowania karnego zapadła co prawda wcześniej (w roku akademickim 1933/34), jednak aż do roku akademickiego 1935/36 prowadzono nadal dwa odrębne wykłady z tych dziedzin. Po II wojnie światowej, aż do likwidacji sekcji prawnej w 1952 r., nadal funkcjonowało dydaktyczne połączenie nauczania prawa karnego materialnego i procesowego. Jedynie w ramach utworzonej w roku akademickim 1948/1949 specjalizacji kryminologicznej postępowanie karne stanowiło odrębny przedmiot.[6]

Po reaktywacji Sekcji Nauk Prawnych w roku akademickim 1983/1984 do chwili obecnej, wykład z procedury karnej (nazywany też w różnych okresach czasu wykładem z „postępowania karnego”, lub z „prawa karnego procesowego”) jest prowadzony na III roku studiów w wymiarze 2 godzin tygodniowo. Dodatkowo są prowadzone ćwiczenia z tego przedmiotu. Początkowo prowadzono je w wymiarze 1 lub 1,5 godziny tygodniowo, a od roku akademickiego 1993-1994 – w wymiarze 2 godziny tygodniowo. Od roku akademickiego 1992/1993 do roku 1997/1998 do programu zajęć wprowadzono także proseminarium i seminarium magisterskie z prawa karnego procesowego.[7] Seminarium magisterskie z procedury karnej zostało ponownie wprowadzone do programu studiów w 2002 r.    

 

II. Wykładowcy i ich zainteresowania naukowe w latach 1918-1952 

Pierwszym profesorem wykładającym prawo karne procesowe na Wydziale Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych w ramach wykładu „Prawo i postępowanie karne” dla studentów III roku był prof. Stefan Antoni Glaser (1895-1984). Uniwersytet Lubelski był jego pierwszym miejscem pracy. Po studiach prawniczych w Wiedniu (w latach 1914-1916) i na Uniwersytecie Jana Kazimierza (w latach 1916-1918), doktoryzował się w 1918 r. pozostając prawdopodobnie pod opieką naukową Juliusza Makarewicza[8], a wkrótce potem, w roku 1920 habilitował się z zakresu prawa karnego i procedury karnej na Uniwersytecie Jagiellońskim. Stefan Galser prowadził wykład z prawa karnego procesowego na Wydziale Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych w latach 1920/1921-1923/1924. W latach 1920/1921-1922/1923 ten sam wykład Galser prowadził także na Wydziale Prawa Kanonicznego. W roku akademickim 1920/1921 był zatrudniony na Uniwersytecie Lubelskim jako zastępca profesora prawa karnego i postępowania karnego, a następnie w latach 1920/1924 – jako profesor nadzwyczajny. Jednocześnie w roku akademickim 1922/1923 pełnił funkcję prodziekana wydziału Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych, a w następnym roku akademickim – funkcję dziekana wydziału. W 1924 r. przeniósł się do Wilna na Uniwersytet Stefana Batorego.[9]

Stefan Glaser był autorem wielu znakomitych prac naukowych. Jego dorobek naukowy, publikowany w różnych językach, obejmuje głównie prace z prawa karnego materialnego, prawa karnego międzynarodowego oraz prawa karnego procesowego.[10] Większość prac tego Autora powstało po zakończeniu współpracy naukowej z Uniwersytetem Lubelskim, który opuścił na początku swej międzynarodowej kariery prawniczej. W okresie zatrudnienia na Uniwersytecie Lubelskim S. Glaser publikował przede wszystkim prace z dziedziny prawa karnego materialnego. Do najważniejszych należą: Prawo karne. Część ogólna. Na podstawie niemieckiej ustawy karnej z 1872 r. (Warszawa 1920), O mocy obowiązującej ustawy karnej pod względem czasu (Lublin 1921), Wpływ Kościoła na reformę prawa karnego (Warszawa 1923), Kara odwetowa i kara celowa (Lublin 1924).

Już wówczas powstały pierwsze prace Autora z dziedziny prawa karnego procesowego. Zarysował się także obszar szczególnego zainteresowania Prof. Glasera instytucją ekstradycji i udziału czynnika społecznego w wymiarze sprawiedliwości w sprawach karnych. W tym czasie Glaser opublikował pracę Kompetencje sądów przysięgłych (Lublin 1923), w której uznał instytucję sądów przysięgłych za najwłaściwszą formę udziału społeczeństwa w orzekaniu. Poglądy Autora na temat roli sądów przysięgłych zostały wyrażone także w późniejszej opinii na temat interpretacji art. 83 Konstytucji marcowej, określającego kompetencję sądów przysięgłych do orzekania w sprawach karnych (Opinia na temat art. 83 Konstytucji RP, Czasopismo Prawnicze i Ekonomiczne, Kraków 1924). Inna ważna karnoprocesowa praca Glasera z tego okresu to Zasada ekstradycji w odniesieniu do przestępców politycznych, opublikowany w Lublinie w 1924 r. tekst wykładu inauguracyjnego wygłoszonego na Uniwersytecie Stefana Batorego dnia 12 stycznia 1924 r. Glaser prezentuje się w nim jako stanowczy zwolennik ekstradycji, dostrzegający w niej instrument utrzymania porządku wszechświatowego. Jednocześnie, po popartej licznymi przykładami z historii analizie problemu wydawania sprawców przestępstw politycznych, opowiada się jednak za niedopuszczalnością ich ekstradycji. Problematyka ekstradycji przewija się także w innych pracach Glasera z tego okresu. Warto odnotować np.: O najnowszym projekcie konwencji ekstradycyjnej austro-włoskiej (Gazeta Sądowa Warszawska 1924, nr 48, s. 750 i n.) i Stanowisko przestępstwa politycznego w prawie ekstradycji. Tezy referatu przedłożonego I Zjazdowi Prawników Polskich w Wilnie 1924 r., (Gazeta Sądowa Warszawska 1924, nr 22, s. 333 i n). Po zakończeniu pracy na Uniwersytecie Lubelskim Glaser opublikował bardzo cenione podręczniki do prawa karnego procesowego (Wstęp do nauki procesu karnego, Warszawa 1928; Zarys polskiego procesu karnego, Warszawa 1928, Zarys polskiego procesu karnego wraz z prawem o ustroju sadów powszechnych, Warszawa 1929, Polski proces karny w zarysie wraz z prawem o ustroju sądów powszechnych, Kraków 1934). Brał też aktywny udział w dyskusji nad projektem kodeksu postępowania karnego (Uwagi o projekcie polskiej procedury karnej, Palestra 1926, nr 3; Uwag o projekcie polskiej procedury karnej (dokończenie), Palestra 1926, nr 4-5).

Po Profesorze Stanisławie Glaserze prowadzenie wykładu „Prawo karne i postępowanie karne” w wymiarze 4 godzin tygodniowo[11] objął Adam Berger (1888-1969), powołany w 1924 r. na stanowisko zastępcy profesora prawa i postępowania karnego. Wykład ten prowadził do rok akademickiego 1927/1928, a od kolejnego roku akademickiego, kiedy to doszło do wyodrębnienia wykładu z postępowania karnego – przejął prowadzenie wykładu z prawa karnego materialnego. W połowie lat dwudziestych Adam Berger podjął bezowocne starania o przeprowadzenie aktu habilitacyjnego na Uniwersytecie Warszawskim na podstawie rozprawy Poczytalność zmniejszona (praca wydana w 1927 r. nakładem Uniwersytetu Lubelskiego). Odszedł z Uniwersytetu Lubelskiego ze względu na zły stan zdrowia. Główny nurt zainteresowań naukowych Adama Bergera dotyczył prawa karnego materialnego. Prace dotyczące zagadnień karnoprocesowych stanowią w jego dorobku zdecydowaną mniejszość. W czasie swojej pracy na Uniwersytecie Lubelskim opublikował m.in.:  Kilka uwag, dotyczących projektu U.P.K., przyjętego w II-giem czytaniu przez sekcję postępowania karnego Komisji Kodyfikacyjnej (Ruch Prawniczy Ekonomiczny i Socjologiczny, 1925, zeszyt III, s. 587-588), Jeszcze jedna uwaga, dotycząca projektu U.P.K., przyjętego w II-giem czytaniu przez Sekcję Postępowania Karnego Komisji Kodyfikacyjnej (Ruch Prawniczy Ekonomiczny i Socjologiczny, 1925, zeszyt IV, s. 1236-1239), Przyczynek do zagadnienia o wyłączeniu przysięgi osób przez przestępstwo poszkodowanych (Ruch Prawniczy Ekonomiczny i Socjologiczny, 1925, zeszyt IV, s. 1239-1242), Uwagi dotyczące projektu polskiej Ustawy Górniczej, rozdz. X.: Sankcje karne (opinia przedłożona Ministrowi Przemysłu i Handlu). Wkrótce po zakończeniu pracy na Uniwersytecie Lubelskim wydał 33-stronicowy esej Przyznanie się. Studium karno-procesowe. Praca ta liczy 33 strony i składa się z trzech rozdziałów. W pierwszej części Autor określił wartość dowodu z przyznania się oskarżonego dla procesu karnego z punktu widzenia obowiązujących zasad procesowych: prawdy materialnej, swobodnej oceny dowodów i indywidualizacji odpowiedzialności karnej. W części drugiej omówił rodzaje przyznania się do winy, także pod kątem motywów, jakimi kieruje się oskarżony składający takie wyjaśnienia. W trzeciej części pracy Autor dokonał przeglądu wszystkich uregulowań, zarówno ustaw karnoprocesowych obowiązujących na ziemiach polskich do 1 lipca 1929 r., jak i k.p.k. z 1928 r., dotyczących konsekwencji procesowych przyznania się do winy oskarżonego na różnych etapach procesu karnego.

Oprócz prac stricte prawniczych, Adam Berger publikował w tym czasie także prace publicystyczne, które dawały wyraz jego pro-piłsudczykowskim sympatiom politycznym oraz prace popularnonaukowe: Józef Piłsudski wobec konstytucji marcowej, Lublin 1924; Patronat więzienny (Ziemia Lubelska z 3.11.1925), Stronnictwa polityczne w państwie współczesnym (Ziemia Lubelska, 1925), Zwierzchnictwo narodu (Lublin, 1925), Lotnictwo a prawo karne (Ziemia Lubelska, nr 252 z 1926 r.) Józef Piłsudski a zmiany ustrojowe Polski, Lublin 1927, Klasowy czy nadklasowy charakter prawa karnego ? (Lublin 1928).[12]

Od roku akademickiego 1928/1929 aż do roku 1935/1936 prowadzenie wykładu zatytułowanego „postępowanie karne” powierzono sędziemu Sądu Apelacyjnego w Lublinie Aleksandrowi Kowalskiemu w ramach zajęć zleconych. Jak wynika z teczki osobowej sędziego Kowalskiego, przez osiem lat prowadził on ów wykład nieodpłatnie w wymiarze 2 godzin tygodniowo.[13]

W roku akademickim 1930/31 po Adamie Bergerze kierownictwo Katedry Prawa i Postępowania Karnego objął Ludwik Franciszek Dworzak (1900-1941), zatrudniony jako zastępca profesora prawa karnego na Wydziale Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych KUL. Ludwik Dworzak doktoryzował się w 1922 r., a następnie habilitował w 1931 r. na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Pracę doktorską przygotowywał pod kierunkiem Juliusza Makarewicza[14], który był także referentem w jego przewodzie habilitacyjnym.[15] Jego karnoprocesowe zainteresowania naukowe skupiały się na problematyce środków zapobiegawczych, czemu dał wyraz w publikacji Areszt śledczy i inne środki zapobiegawcze w polskim prawie karnym (Lwów 1929).

Od roku 1931 na kilkadziesiąt lat z Wydziałem Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych związał się Zdzisław Papierkowski (1903-1980), wówczas zatrudniony na Wydziale Prawa UJK jako starszy asystent kontraktowy Katedry Prawa Karnego profesora Makarewicza. Zdzisław Papierkowski doktoryzował się w 1927 r., a w 1933 r. na podstawie pracy Dowód poszlakowy w postępowaniu karnym. Studium procesowo-karne (Lublin 1933)   uzyskał habilitację z prawa karnego procesowego, rozszerzoną  następnie na prawo karne materialne.[16] Na rodzimym UJK był zatrudniony aż do wybuchu II wojny światowej. Jednocześnie od w latach 1931-1937 pracował na Uniwersytecie Lubelskim jako zastępca profesora, a od 1937 r. do wybuchu wojny – jako profesor nadzwyczajny prawa i postępowania karnego. Ponownie zatrudniono go na tym stanowisku w 1944 r., a od roku 1946 do likwidacji wydziału w 1952 r. był zatrudniony jako profesor zwyczajny prawa i postępowania karnego. Ponadto w latach 1944-1946 pełnił funkcję dziekana Wydziału Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych. Po roku 1952 nadal pozostał związany naukowo z naszą uczelnią prowadząc wykłady na innych wydziałach, głównie na Wydziale Prawa Kanonicznego. W latach 1944-1949 i 1957-1968 był prorektorem KUL.[17] W 1931 r. Zdzisław Papierkowski objął kierownictwo Katedry Prawa i Postępowania Karnego oraz Instytutu Prawa Sądowego, w skład którego wchodziła wspomniana katedra.

Oprócz pracy naukowej Prof. Papierkowski stosował także prawo w praktyce, najpierw przed wojną przechodząc przez kolejne szczeble kariery sędziowskiej do sędziego okręgowego śledczego włącznie, a następnie w latach 1957-1963 wykonując zawód adwokata.

Profesor Papierkowski był pierwszym kierownikiem Katedry Prawa i Postępowania Karnego pełniącym tę funkcje przez tak długi okres czasu (w sumie przez 16 lat). Początkowo, po objęciu Katedry w 1931 r. prowadził wykład jedynie z prawa karnego materialnego i seminarium z tego przedmiotu, a od roku akademickiego 1936/1837, po połączeniu obu przedmiotów dla celów dydaktycznych, aż do roku 1952 z przerwą na czas wojny – prof. Papierkowski prowadził wykład z prawa i postępowania karnego.

Dorobek naukowy Z. Papierkowskiego jest bardzo bogaty i obejmuje ponad 200 prac naukowych i kilkadziesiąt referatów. Główne nurty zainteresowań naukowych Papierkowskiego były już niejednokrotnie przedstawiane w literaturze.[18] Pisząc o historii nauczania prawa karnego procesowego warto jednak zwrócić szczególną uwagę na karnoprocesowe publikacje tego Autora, albowiem są one owocem pracy naukowej Papierkowskiego prowadzonej najpierw równolegle na Uniwersytecie Lubelskim i Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie (do 1939 r.) a następnie w Katedrze Prawa i Postępowania Karnego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.  

W tym czasie opublikował on kilkadziesiąt artykułów, skryptów i monografii z dziedziny prawa karnego procesowego, która, obok prawa karnego materialnego, stanowiła główny przedmiot jego zainteresowań naukowych. Najważniejsze publikacje karnoprocesowe Papierkowskiego wskazują na kilka obszarów naukowych zainteresowań Autora. Z pewnością na pierwszym miejscu w okresie przedwojennym należy wymienić prawo dowodowe. Papierkowski poświęcił temu zagadnieniu wspomnianą rozprawę habilitacyjną Dowód poszlakowy w postępowaniu karnym. Studium procesowo-prawne (Lublin 1933). Studium liczy 149 stron i składa się z czterech części. W pierwszej Autor wprowadza problematykę prawa dowodowego, w części drugiej prezentuje teorię dowodu poszlakowego. Część trzecia pracy ma na celu przedstawienie roli, jaką odgrywał dowód poszlakowy na poszczególnych etapach historycznego rozwoju procesu karnego. W najważniejszej, czwartej części pracy Papierkowski wyraża przekonanie o równowartości prawidłowo przeprowadzonego dowodu poszlakowego w stosunku do dowodu bezpośredniego. Autor w kilku punktach podważa słuszność formułowanych w doktrynie i praktyce sądowej zarzutów pod adresem dowodu poszlakowego. W szczególności podkreśla obiektywną wartość dowodu poszlakowego w stosunku do mogących ulec subiektywizacji zeznań świadków, czy wyjaśnień oskarżonego.

Po raz kolejny do tematyki postępowania dowodowego, tym razem w perspektywie prawnoporównawczej, wraca w krótkiej rozprawie Angielskie prawo dowodowe w procesie karnym (Warszawa 1934).[19] W okresie powojennym Papierkowski ponownie sięgnął do problematyki dowodu poszlakowego publikując pracę Dowód poszlakowy w nowożytnym procesie karnym (Lublin 1965).

Drugim obszarem zainteresowań naukowych Autora było postępowanie przygotowawcze. W kolejnych publikacjach podejmował się analizy różnych zagadnień śledztwa (np.: Stanowisko kodeksu postępowania karnego odnośnie do zażaleń na postanowienia sędziego śledczego, Lwów 1929; Śledztwo przeciwko N.N., Lwów 1932 – kilkunastostronicowa analiza dopuszczalności prowadzenia śledztwa przeciwko osobie nieznanej; Realizacja art. 469 § 1 k.p.k. w śledztwie (Gazeta Sądowa Warszawska 1938, nr 18), Wszczęcie śledztwa na wniosek oskarżonego (Gazeta Sądowa Warszawska 1938, nr 45), Śledztwo w sprawach prywatno-skargowych (Gazeta Sądowa Warszawska 1939, nr 5)).

W swoich przedwojennych publikacjach Papierkowski podejmował także problematykę statusu stron procesowych i zakresu ich uprawnień (np. w pracach: Charakter procesowy pokrzywdzonego w postępowaniu karnym (Gazeta Sądowa Warszawska 1938, nr 23); Granice obrony oskarżonego w procesie karnym (Lwów 1935)), oraz ważne dla praktyków zagadnienia wymiaru kary (np.: Jeszcze kilka uwag na temat wymiaru kary pozbawienia wolności w sądzie grodzkim, Głos Prawa Nr 4-5/1934[20]; Z praktyki karno-administracyjnej sądu okręgowego, Lwów 1935, czy Wyrok łączny, Warszawa 1936). W bogatym dorobku Autora z okresu jego pracy na dwóch uniwersytetach (lubelskim i lwowskim) warto odnotować także publikacje dotyczące roli psychologii w procesie karnym (Psychologia na usługach procesu karnego, Warszawa 1937), oraz prawa prasowego (np.: Odpowiedzialność prasowo-karna redaktora, Gazeta Sądowa Warszawska Nr 28-29/1939). Profesor brał także udział w dyskusji nad kolejnymi reformami procedury karnej (W sprawie nowelizacji k.p.k., (Gazeta Sądowa Warszawska 1936, nr 49)).

Po wojnie Papierkowski opublikował kilka cenionych przez studentów skryptów (Środki odwoławcze w procesie karnym (Lublin 1946)), Zasady procesu karnego (Lublin 1947), których merytoryczna zawartość jest daleko bogatsza od tej, która zazwyczaj cechuje tę formę publikacji naukowo-dydaktycznej. Do zagadnień związanych z odwoławczym etapem postępowania karnego powrócił w artykule W sprawie zakazu reformationis in peius, (Palestra Nr 6/1962). Profesor kontynuował też badania w zakresie roli psychologii w procesie karnym, dając temu wyraz w kolejnych publikacjach (Co prawo karne zawdzięcza psychologii, Lublin 1947, Osobowość przestępcy, Lublin 1962, Psychologia w sądownictwie, Lublin 1963). Papierkowski pozostawił po sobie także szereg innych prac dotyczących różnych zagadnień karnoprocesowych (np.: Uwagi o ustawie amnestyjnej, Łódź 1947, Sąd nad aktem administracyjnym, Lublin 1957). 

Profesor Papierkowski, oprócz pełnienia ważnych funkcji we władzach wydziału a następnie Uniwersytetu, aktywnie uczestniczył w jego życiu naukowym. Jako członek Towarzystwa Naukowego KUL wygłosił kilkanaście wykładów, w tym kilka dotyczących problematyki procesowej (Proces karny przeciwko Chrystusowi, Starożytny proces karny grecki i rzymski).[21] Niektóre z nich ukazały się drukiem (np.: Proces karny w starożytności greckiej i rzymskiej, Lublin 1958).  

 

III. Wykładowcy i ich zainteresowania naukowe w latach 1983-2007    

Po reaktywowaniu Sekcji Nauk Prawnych, od roku 1983 r. aż roku akademickiego 1996/1997 wykład z prawa karnego procesowego prowadził prof. Andrzej Wąsek (1943-2003), pracownik naukowy UMCS, zatrudniony na KUL w Katedrze Prawa Karnego kierowanej najpierw przez Prof. Adama Strzembosza (do roku akademickiego 1989/1990), a następnie przez Prof. Alicję Grześkowiak. Andrzej Wąsek początkowo był zatrudniony na ½ etatu. Oprócz wykładu, do roku akademickiego 1994/1995 prowadził także ćwiczenia z prawa karnego procesowego w wymiarze 1 lub 1,5 godziny tygodniowo. W roku akademickim 1989-1990 pracował w Katedrze Prawa Karnego w pełnym wymiarze czasu pracy. Zakres jego obowiązków dydaktycznych został wówczas poszerzony o prowadzenie wykładu z prawa karnego i seminarium magisterskiego z tego przedmiotu. Po powrocie ze stypendium naukowego (rok akademicki 1990-1991) ponownie podjął zatrudnienie na Wydziale Prawa Kanonicznego i Świeckiego KUL w wymiarze ½ etatu, prowadząc wykład i ćwiczenia z procedury karnej, a od 1 października 1992 r. – w pełnym wymiarze czasu pracy. Tym razem zakres jego obowiązków dydaktycznych został rozszerzony o prowadzenie proseminarium i seminarium z prawa karnego i procedury karnej. Profesor Andrzej Wąsek zakończył pracę na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim z dniem 30 września 1997 r., natomiast jeszcze przez rok, tj. w roku akademickim 1997-1998 prowadził seminarium magisterskie z prawa karnego i procedury karnej w ramach godzin zleconych.[22] Pomimo zakończenia formalnej współpracy Profesora z Wydziałem Prawa Kanonicznego i Świeckiego w 1998 r., jego związki z KUL nie ustały. Był m.in. promotorem w przewodzie doktorskim Małgorzaty Wąsek-Wiaderek.[23]

Badania naukowe Andrzeja Wąska skupiały się głównie na prawie karnym materialnym[24], jednak w czasie prowadzenia zajęć z procedury karnej na KUL zintensyfikował prace badawcze nad prawem karnym procesowym. Oscylowały one głównie wokół problematyki „europeizacji” prawa karnego formalnego. Kilka bardzo ciekawych prac poświęcił Profesor zagadnieniu europejskiego standardu rzetelnego procesu karnego (m.in. Harmonizacja prawa karnego w Europie z polskiej perspektywy (wspólnie ze Stanisławem Waltosiem), cz. I, Palestra Nr 11-12/1996, cz. II, Palestra Nr 1-2/1997, s. 12-23; Rzetelny proces karny, Kościół i Prawo, tom 13, Lublin 1998; Świadek anonimowy w rzetelnym procesie karnym (w:) Kierunki i stan reformy prawa karnego, red. T. Bojarski, E. Skrętowicz, Lublin 1995, s. 76-87). Z uwagą śledził wpływ standardów międzynarodowych, zwłaszcza europejskich na tę dziedzinę prawa, czemu dawał wyraz m.in. w pogłębionych recenzjach prac autorów zagranicznych (np.: A. M. van Kalamthout, P. J. P. Tak, Sanctions system in the member states of the Council of Europe, part II, Deventer-Boston, Przegląd Prawa Karnego 1993, nr 9, s. 78-82; Europejski modelowy kodeks karny (w:) Nowe prawo karne procesowe. Księga ku czci Profesora Wiesława Daszkiewicza, red. T. Nowak, Poznań 1999, s. 147-166). Drugim ważnym tematem prac badawczych Prof. Andrzeja Wąska było nadużycie uprawnień procesowych przez oskarżonego i jego obrońcę w procesie karnym. Poświęcił temu zagadnieniu pogłębione rozważania w kilku publikacjach (m.in.: Z problematyki odpowiedzialności karnej obrońcy w sprawach karnych (w:) Problemy odpowiedzialności karnej, Kraków 1994, s. 283-303; Zur Frage des Rechts des Angeklagten auf Lüge (w:) Festschrift für H. Nishihara, red. A. Eser, Baden-Baden 1998, s. 294-308). Owocem pobytu stypendialnego Prof. Wąska na partnerskim dla KUL Katolickim Uniwersytecie w Leuven w Belgii było przygotowanie publikacji Wprowadzenie do belgijskiego prawa karnego (Lublin 1994) wydanej przez Wydawnictwo KUL.

W latach 1994/1995-1995/1996 ćwiczenia z prawa karnego procesowego prowadzili w ramach godzin zleconych: dr Ireneusz Nowikowski z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej i Lech Skoczyński. W roku akademickim 1995/1996 trzecim prowadzącym ćwiczenia w ramach umowy zlecenia był Stanisław Miturski.[25] 

Od roku akademickiego 1996/1997 prowadzenie ćwiczeń z prawa karnego procesowego dla 6 grup ćwiczeniowych przejęła zatrudniona na Wydziale od października 1996 r. Małgorzata Wąsek-Wiaderek. Zajęcia dla pozostałych dwóch grup ćwiczeniowych nadal prowadził w ramach godzin zleconych dr Ireneusz Nowikowski.

Od roku akademickiego 1997/1998, po wyodrębnieniu samodzielnej Katedry Procedury Karnej, jej stały skład osobowy tworzyły dwie absolwentki Wydziału Prawa Kanonicznego i Świeckiego: Małgorzata Wąsek-Wiaderek i zatrudniona w październiku 1997 r. Joanna Dzierżanowska. Od roku akademickiego 1997/1998 do roku 2001/2002 obie wspomniane asystentki dzieliły między siebie prowadzenie ćwiczeń z prawa karnego procesowego. W tym czasie, z powodu braku stałej obsady profesorskiej katedry, wykład z prawa karnego procesowego prowadzili: w roku 1997/1998 – dr Ireneusz Nowikowski w ramach zajęć zleconych; w roku 1998/1999 – prof. Jan Widacki (który w tym okresie był jednocześnie kuratorem Katedry Procedury Karnej), w latach 1999/2000 – 2001/2002 – Prof. Adam Strzembosz (kurator Katedry w tym samym okresie).[26]

Na studiach zaocznych wykład z prawa karnego procesowego prowadził najpierw Prof. Jan Widacki (w roku akademickim 1998/1999). Od roku akademickiego 1999/2000 do 2002 r. na studiach zaocznych procedura karna była nauczana w formie konwersatorium[27], prowadzonego przez Małgorzatę Wąsek-Wiaderek i Joannę Dzierżanowską. 

Współpraca prof. Widackiego z Katedrą zaowocował podjęciem badań nad nowymi metodami dowodowymi przez jego doktorantkę, Joannę Dzierżanowską, która pozostawała pod opieka naukową Profesora także po zakończeniu jego pracy na KUL. Prof. Widacki był promotorem w przewodzie doktorskim Joanny Dzierżanowskiej.    

Prof. Adam Strzembosz był co prawda zatrudniony w Katedrze Prawa Karnego, niemniej jednak podejmowane przez niego w tym okresie badania naukowe dotyczyły głównie zagadnień proceduralnych. Prace Prof. Strzembosza z tego okresu oscylują wokół problematyki niezawisłości sędziowskiej i odpowiedzialności sędziów za sprzeniewierzenie się niezawisłości (np.: Odpowiedzialność dyscyplinarna sędziów za sprzeniewierzenie sie niezawisłości sędziowskiej w latach 1944-1989 (w:) Prawość i Godność. Księga pamiątkowa w 70. rocznicę urodzin Profesora Wojciecha Łączkowskiego, red. S. Fundowicz, F. Rymarz, A. Gomułowicz, Lublin 2003, s. 275-294).  

Od roku akademickiego 2002/2003 do chwili obecnej wykład z prawa karnego procesowego a także seminarium magisterskie z tego przedmiotu prowadzi Małgorzata Wąsek-Wiaderek.    

Małgorzata Wąsek-Wiaderek - absolwentka Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego a także Katolickiego Uniwersytetu w Leuven w Belgii, gdzie ukończyła studia podyplomowe zakończone uzyskaniem tytułu Master of Law, uzyskała stopień naukowy doktora nauk prawnych na KUL w 2002 r. Od tego roku została zatrudniona na stanowisku adiunkta w Katedrze Procedury Karnej KUL. Zainteresowania naukowe Małgorzaty Wąsek-Wiaderek skupiają się na zagadnieniach szeroko rozumianej „europeizacji” prawa karnego procesowego. Jej rozprawa doktorska (Zasada równości stron w polskiej procedurze karnej w perspektywie prawnoporównawczej, Zakamycze 2003) daje wyraz szczególnemu zainteresowaniu Autorki problematyką wpływu orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka na proces karny. Późniejszy dorobek naukowy Autorki wskazuje na skierowanie zainteresowań naukowych na zagadnienia współpracy sądowej w sprawach karnych w Unii Europejskiej i jej wpływu na polski proces karny. Autorka opublikowała kilka artykułów dotyczących tej dziedziny (m.in.: Zasada wzajemnego uznawania orzeczeń w postępowaniu dowodowym – stan obecny i perspektywy rozwoju (w:) Hominum causa omne ius constitutum est. Księga jubileuszowa ku czci Profesor Alicji Grześkowiak, red. A. Dębiński, M. Gałązka, R. G. Hałas, K. Wiak, Lublin 2006, s. 247-262; Granice zakazu ne bis in idem uregulowanego w art. 54 Konwencji wykonawczej do układu z Schengen w świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich (w:) Współpraca sądowa w sprawach cywilnych i karnych, red. W. Czapliński, A. Wróbel, Warszawa 2007, s. 457-470). Jest też współautorką monografii Pytanie prejudycjalne do Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich, Warszawa 2007 (wspólnie z M. Domańską, E. Wojtaszek-Mik i A. Zielonym).

Joanna Dzierżanowska – absolwentka Wydziału Prawa, Prawa Kanonicznego i Świeckiego KUL uzyskała stopień doktora nauk prawnych na podstawie obronionej w 2006 r. rozprawy zatytułowanej „Nowe metody identyfikacji kryminalistycznej i ich wykorzystanie w procesie karnym na przykładzie ekspertyzy osmologicznej”. W 2007 r. otrzymała stanowisko adiunkta. W latach 1997-2006 sprawowała funkcję Opiekuna Studenckich Praktyk Zawodowych na Wydziale Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji. Zainteresowania naukowe Joanny Dzierżanowskiej koncentrują się wokół dowodu z opinii biegłego, identyfikacji osmologicznej, nowych metod badawczych oraz właściwego wykorzystania w procesie karnym osiągnięć nauki i opracowania kompleksowych kryteriów oceny dowodu naukowego. Opublikowała z tego zakresu kilka artykułów m.in.: Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 29 września 1998 r., II AKa 142/97, Palestra Nr 7-8/1999, s. 194-198; Identyfikacja osmologiczna w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego, Palestra Nr 5-6/2006, s. 184-194; Ekspertyza osmologiczna w polskiej praktyce sądowej (w:) Iure et facto. Księga jubileuszowa ofiarowana Doktorowi Józefowi Gurgulowi, pod redakcją J. Wójcikiewicza, Kraków 2006, s. 207-219.

W lutym 2010 r. kierownikiem Katedry został prof. dr hab. Jerzy Migdał. Jednocześnie Katedra przekształciła się w Katedrę Postępowania Karnego, Prawa Karnego Wykonawczego i Kryminalistyki. Od 1 października 2012 r. w Katedrze na stanowisku asystenta zatrudniony został dr Grzegorz Skrobotowicz (doktorant studiów stacjonarnych na WPPKiA KUL w latach 2008-2012).

 

IV. Najnowsze wydarzenia z życia Katedry.

Od dnia 1 października 2015 r. Katedra Postępowania Karnego, Prawa Karnego Wykonawczego i Kryminalistyki uległa podziałowi na: Katedrę Postępowania Karnego oraz Katedrę Prawa Karnego Wykonawczego. Funkcję kierownika Katedry Postępowania Karnego objęła dr hab. Małgorzata Wąsek-Wiaderek, prof. KUL. Pracownikami naukowo-dydaktycznymi zatrudnionymi w Katedrze Postępowania Karnego są również adiunkci: dr Iwona Bień-Węgłowska, dr Grzegorz Skrobotowicz, dr Marek Smarzewski, a także asystenci: dr Joanna Dzierżanowska oraz dr Adrian Zbiciak.

  

---

* niniejszy tekst stanowi nieco zmienioną i zaktualizowaną wersję historii Katedry, opublikowaną w: Księdze Jubileuszowej z okazji 90-lecia Wydziału Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, red. A. Dębiński, M. Ganczar, S. Jóźwiak, A. Kawałko, M. Kruszewska-Gagoś, H. Witczak, Wydawnictwo KUL, Lublin 2008, ISBN 978-83-7363-700-9.

[1] Dnia 1 marca 1997 r. Senat Akademicki, na wniosek Rady Wydziału Prawa, Prawa Kanonicznego i Świeckiego, wyraził zgodę na podzielenie Katedry Prawa Karnego na Katedrę Prawa Karnego i Katedrę Procedury Karnej. Por. protokół nr 550 z posiedzenia Senatu Akademickiego KUL w dniu 1 marca 1997 r. (dostępny w archiwum Kancelarii Rektorskiej).  

[2] Dębiński, Prawo w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Historia i współczesność, Lublin 1999, s. 48, przypis 110.

[3] Wówczas wydział otrzymał nazwę „Wydział Prawa Kanonicznego i Nauk Prawnych”, a od 1989 r. – przyjął nazwę „Wydział Prawa Kanonicznego i Świeckiego” (por. Dębiński, Prawo..., s. 57). W 1999 r. ponownie doszło do zmiany nazwy wydziału na „Wydział Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji” (por. A. Dębiński, Z historii wydziału (w:) Profesorowie prawa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, red. A. Dębiński, W. Sz. Staszewski, M. Wójcik, Lublin 2006, s. 12).  

[4] M. Gałązka, Prawo karne w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim w latach 1920-1952 (w:) Prawo, Kultura, Uniwersytet. 80 lat ośrodka prawniczego KUL, red. A. Dębiński, Lublin 1990, s. 206.

[5] M. Gałązka, Prawo karne...., op. cit., s. 208-209.

[6] M. Gałązka, Prawo karne..., op. cit., s. 207.

[7]  AU KUL, teczka bez sygnatury zatytułowana: Wydział Prawa. Tok studiów. Wykładowcy. 1955/56-1995/96.

[8] Por. G. Karolewicz, Nauczyciele akademiccy Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w okresie międzywojennym, tom II, Lublin 1996, s. 69; M. Gałązka, Stefan Glaser (w:) Profesorowie prawa, s. 81. Zdaniem A. Redzika, S. Glaser nie był uczniem Makarewicza a Piotra Stebelskiego (A. Redzik, Uczeni juryści w dziejach KUL. Artykuł recenzyjny, Państwo i Prawo Nr 9/2007, s. 112). Autor ten nie wymienia też S. Glasera wśród uczniów Makarewicza w publikacji poświęconej życiu i dziełu Makarewicza (por. A. Redzik, Profesor Juliusz Makarewicz – życie i dzieło (w:) Prawo karne w poglądach profesora Juliusza Makarewicza, red. A. Grześkowiak, Lublin 2005, s. 45-46. Niepodważalnym faktem pozostaje jednak, że w aktach osobowych Stefana Glasera przechowywanych w AU KUL (sygn. A-16) na stronie 5 znajduje się informacja przekazana osobiście przez Glasera, w której podaje, że we Lwowie uczęszczał na wykład Prof. Makarewicza i na prowadzone przez niego seminarium z prawa karnego.    

[9] G. Karolewicz, Nauczyciele..., tom II, s. 69; P. Pogonowski, Prawo procesowe w KUL w latach 1918-1952, (w: ) Prawo, Kultura..., op. cit., s. 272.

[10] Szerszej prezentacji dorobku naukowego, jak i samej sylwetki Prof. Glasera, dokonała M. Gałązka w książce: Profesorowie Prawa, s. 81-89.

[11] Por. Spis wykładów i wykaz instytucyj uniwersyteckich, Lublin 1926.  

[12] Szersza prezentacja sylwetki Adama Bergera, jak i jego dorobku naukowego: por. M. Wąsek-Wiaderek, Adam Berger (w:) Profesorowie Prawa, s. 25-30. 

[13] Por. Akta osobowe Aleksandra Kowalskiego, AU KUL, sygn. A-102. Por. także Spis wykładów i wykaz instytucyj uniwersyteckich, rok akademicki 1928/1929, Lublin 1928.

[14] G. Karolewicz, Nauczyciele..., tom II, s. 58.

[15] Sylwetkę Ludwika Dworzaka przybliża A. Redzik, Profesor Juliusz Makarewicz..., op. cit., s. 51-55.

[16] Por. R. Hałas, Zdzisław Papierkowski (w:) Profesorowie Prawa, s. 201-202; Por. także: A. Redzik, Profesor Juliusz Makarewicz..., op. cit., s. 55-57.

[17] J. Świtka, Prof. dr hab. Zdzisław Papierkowski (w:) Prawo. Kultura..., op. cit., s. 194-195; Por. akta osobowe prof. Zdzisława Papierkowskiego, AU KUL, sygn. A-297.  

[18] R. Hałas, Zdzisław Papierkowski (w:) Profesorowie Prawa, s. 204-208; J. Świtka, Prof. dr hab. Zdzisław Papierkowski (w:) Prawo. Kultura.., op. cit., s. 195-201; E. Skrętowicz, Prof. dr hab. Zdzisław Papierkowski (1903-1980), Gazeta Prawnicza Nr 1(405)/1981, s. 11.

[19] W latach 1933-1939  Prof. Papierkowski prowadził na Uniwersytecie Jana Kazimierza wykład zatytułowany „Angielskie prawo dowodowe w procesie karnym” (por. A. Redzik, Profesor Juliusz Makarewicz..., op. cit., s. 56).  

[20] Jak pisze sam Papierkowski na początku tegoż eseju, jego publikacja została zainspirowana „dyskusją w Zakładzie prawa karnego Uniwersytetu lwowskiego”.

[21] J. Świtka, Prof. dr hab. Zdzisław Papierkowski..., op. cit. s. 196.

[22] AU KUL, teczka bez sygnatury zatytułowana: Wydział Prawa. Tok studiów. Wykładowcy. 1996/97–1999/2000.

[23] Szerzej na temat sylwetki naukowej Prof. Andrzeja Wąska: M. Wąsek-Wiaderek, Andrzej Wąsek (w:) Profesorowie Prawa, s. 299-307.

[24] Na rodzimym UMCS Prof. Wąsek prowadził wykład z prawa karnego materialnego.

[25] AU KUL, teczka bez sygnatury, zatytułowana: Wydział Prawa. Tok studiów. Wykładowcy 1955/56-1995/96.

[26] AU KUL, teczka bez sygnatury zatytułowana: Wydział Prawa. Tok studiów. Wykładowcy.1996/97-1999/2000.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                 

[27] Wyciąg z protokołu nr 571 posiedzenia Senatu Akademickiego KUL z dnia 6 marca 1999 r.