Mieczysław Albert Krąpiec OP – zasłużony dla Uniwersytetu

 

W stulecie urodzin: 25 maja 1921-25 maja 2021

 

Ojciec Mieczysław A. Krąpiec urodził się 25 maja 1921 r. w Berezowicy Małej koło znanego z Trylogii Sienkiewicza Zbaraża na Podolu. W 1939 r. zdał egzaminy maturalne w gimnazjum klasycznym im. Wincentego Pola w Tarnopolu, które wspominał jako „nadzwyczajne, na najwyższym poziomie”, gdzie „było 8 lat łaciny, 4 lata greki, gdzie była klasyczna kultura Polski”. W tym samym roku wstąpił do zakonu oo. dominikanów w Krakowie. Odbył podczas wojny tajne studia filozoficzne i teologiczne zakończone doktoratem z filozofii pisanym pod kierunkiem o. prof. Jacka Woronieckiego OP nostryfikowanym przez Angelicum w Rzymie. Śluby wieczyste złożył 8 lipca 1943 r. Został wyświęcony na kapłana 17 czerwca 1945 r., po czym kontynuował studia teologiczne na Wydziale Teologii KUL broniąc pracę doktorską pod kierunkiem ks. prof. Antoniego Słomkowskiego w 1948 r. Habilitował się w 1957 r. W 1956 – został docentem, w 1962 r. otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1968 r. tytuł profesora zwyczajnego.

 

Od r. 1946 (do 1954) był wykładowcą filozofii w kolegium oo. dominikanów w Krakowie, od 1951 r. został pracownikiem naukowo-dydaktycznym na Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego na stałe wiążąc się z tą uczelnią. Był kierownikiem Katedry Metafizyki KUL, pełnił dwukrotnie funkcję dziekana Wydziału Filozofii (1958–1961, 1969–1970). Był pięciokrotnie wybierany na stanowisko rektora Uniwersytetu i sprawował tę funkcję w trudnych latach 1970–1983. Był współtwórcą i głównym inspiratorem powstania Filozoficznej Szkoły Lubelskiej.

 

Ojciec Krąpiec był członkiem rzeczywistym PAN, PAU, Papieskiej Akademii św. Tomasza w Rzymie, Academia Scientiarum et Artium Europea (Salzburg), Società Internazionale Tommaso d’Aquino (SITA). Był inicjatorem powołania oraz honorowym prezesem Polskiego Towarzystwa Tomasza z Akwinu (oddział SITA); był członkiem TN KUL oraz PTF, Societas Humboldtiana, LTN. Był doktorem honoris causa multiplex (Pontifical Institute of Mediaeval Studies w Toronto, Kanada; Katolickiego Uniwersytetu w Louvain, Belgia; Tarnopolskiego Uniwersytetu Pedagogicznego, Ukraina). Ojciec Krąpiec był inspiratorem opracowania pierwszej polskiej Powszechnej Encyklopedii Filozofii; wcześniej zaś współtworzył Encyklopedię Katolicką oraz Encyklopedię „Białych Plam”.

 

Rektor najdłuższej kadencji

 

Jako rektor KUL o. Krąpiec przyczynił się do znacznego podniesienia poziomu naukowego i rangi Uniwersytetu zarówno w kraju, jak i za granicą. Umocnił pozycję KUL na arenie międzynarodowej nawiązując liczne kontakty z uniwersytetami Europy i Ameryki. W czasie swych podróży zagranicznych budził zainteresowanie losami i sytuacją KUL wśród naukowców całego świata oraz środowisk polonijnych. Zapraszał profesorów zagranicznych oraz zawierał liczne umowy o współpracę między KUL a uniwersytetami za granicą, co pozwalało przerwać izolację Uniwersytetu. Zwrócił uwagę Polonii na losy KUL, co zaowocowało organizacją licznych składek umożliwiających trwanie Uniwersytetu (tę swą działalność nazwał w rozmowie z ks. Janem Sochoniem: „zorganizowanym żebractwem”). Podejmował refleksję nad charakterem i rolą uniwersytetu katolickiego we współczesnej kulturze, podkreślając konieczność jego niezależności od państwa, a służebność wobec katolickiego społeczeństwa. Dzięki takiemu Rektorowi, głęboko przeżywającemu suwerenność uniwersytetu, KUL stał się w opinii narodu autorytetem moralnym. Krąpiec prowadził zakrojone na wielką skalę poszerzanie struktur naukowo-dydaktycznych. W czasie jego rektoratu powstał Międzywydziałowy Zakład Leksykograficzny Redakcji Encyklopedii Katolickiej (1970), Zakład Duszpasterstwa i Migracji Polonijnej (1972), reaktywowano Sekcję Filologii Romańskiej (1972), Sekcję Filologii Angielskiej na Wydziale Nauk Humanistycznych (1082), Wydział Nauk Społecznych z sekcjami psychologii, pedagogiki, socjologii (1981), Sekcję Prawa na Wydziale Prawa Kanonicznego i Nauk Prawnych (1983).

 

Ojciec Krąpiec zgromadził fundusze rozpoczynając, wraz ze swymi oddanymi współpracownikami, konieczną renowację (spięcie budynku klamrą betonową), przebudowę (fronton, w którym wzniesiono piękną Aulę im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego, dobudowa dodatkowego piętra, podpiwniczenie) oraz rozbudowę gmachów akademickich – dzisiejsze Kolegium Jana Pawła II zostało pomyślane przez o. Krąpca jako dar-pomnik od uniwersytetu dla wybitnego Profesora Karola Wojtyły-Ojca Świętego Jana Pawła II. Inną pamiątkową inicjatywą rektora Krąpca było wzniesienie pomnika-symbolu przedstawiającego homagium Prymasa Polski Stefana Wyszyńskiego nowo obranemu Papieżowi Janowi Pawłowi II. Dla o. Krąpca ta piękna i wzruszająca scena miała symboliczne znaczenie, odnoszone przezeń do czasów Mieszkowych i powierzenia Polski duchowej władzy papiestwa, a przez to niezależnej od doczesnych systemów władzy, choćby i najsilniejszej. Postać Prymasa Wyszyńskiego w tej symbolicznej scenie o. Krąpiec postrzegał zaś w dawnej prymasowskiej funkcji interrexa podczas bezkrólewia. Podobnie, jak te dwa pomniki-symbole pamięci Uniwersytetu o swoim Profesorze, Namiestniku św. Piotra, trwałym wyrazem hołdu Papieżowi była pierwsza polska dziesięciotomowa Powszechna Encyklopedia Filozofii, ofiarowana „Narodowi Polskiemu na ręce jego najwybitniejszego Syna Jana Pawła II” w roku dwutysiąclecia chrześcijaństwa.

Jednak oprócz powyższego mądrego gospodarzenia i zarządzania uniwersytetem rektor Krąpiec przede wszystkim doprowadził do uwolnienia uczelni od długów podatkowych obciążających hipotekę uczelni, powstałych na skutek powojennych restrykcji stosowanych przez władze komunistyczne wobec KUL, który to dług znacznie przekraczał wartość budynków. Dzięki tym zabiegom Rektora Krąpca została uwolniona hipoteka uczelni i można było podjąć prace remontowe. Ten owocny rektorat podsumował ks. M. Kurdziałek w pięknym biogramie: „Tak więc Ojciec Krąpiec znakomicie wykorzystał podczas swojej 13-letniej kadencji wszystkie nadarzające się okazje do wszechstronnego rozwoju KUL-u, do nadania mu rangi Uczelni pielęgnującej studium mądrości, poprzez które studiujący rozpoznać może sens tego wszystkiego, co istnieje”.

 

Mistrz w filozofowaniu

 

Dorobek naukowy Ojca Krąpca liczy obecnie 54 książki (oraz wiele ich edycji) i ponad 600 artykułów, wywiadów, felietonów (w tym coraz to nowych przedruków), nie licząc rektorskich przemówień, przedmów i słów wstępnych do książek innych autorów oraz blisko 100 haseł encyklopedycznych. Był on autorem prac odnoszących się do metafizyki realistycznej, antropologii filozoficznej, etyki, filozofii prawa, filozofii polityki, kultury, narodu, jak i prac o charakterze metafilozoficznym. Krąpiec przez ponad 60 lat konsekwentnej i wiernej realizmowi pracy filozoficznej opracował koherentny system ogarniający wyjaśnianiem metafizycznym całą rzeczywistość dostępną poznaniu ludzkiemu. Był za życia prawdziwym Filozofem i nadal pozostaje Mistrzem filozoficznego myślenia. Zdaniem wybitnego mediewisty i historyka filozofii prof. M. Markowskiego – filozofia Krąpca, jest – zarówno ze względu na swą wszechstronność, jak i doniosłość merytoryczną – największym dokonaniem filozofii klasycznej w Polsce i świecie XX w., wręcz stanowi przełom, porównywalny przez Markowskiego do przełomu Arystotelesa w czasach antycznych, czy Akwinaty w średniowieczu (prof. Markowski jako historyk filozofii martwił się brakiem nazwy dla tego nowego systemu, proponując nazwy pochodzące bądź od imienia, bądź od nazwiska, które wprawdzie się jeszcze nie przyjęły, ale zdaniem Markowskiego – przyjmą się w przyszłości). Wizja świata odsłaniana przez metafizykę Krąpca ukazuje jedność i harmonię człowieka z otaczającą go rzeczywistością, ukazując równocześnie otwartość człowieka na związek z transcendentnym Absolutem.

 

Jako nauczyciel prowadził przez 62 lata wykłady (także jako emeritus) cieszące się ogromną popularnością, w tym cykle wykładów na Wydziale Filozofii KUL oraz odczyty i prelekcje na licznych konferencjach, promocjach, sesjach i sympozjach. Wypromował licznych magistrów i doktorów, brał udział w przewodach habilitacyjnych i profesorskich, chętnie pisał recenzje i przedmowy.

Ojciec Krąpiec – idąc za założycielem i rektorem KUL ks. Idzim Radziszewskim, wedle którego jednym z celów katolickiej wszechnicy jest podnoszenie kultury w całym narodzie poprzez upowszechnianie wyników badań i idei uczelni (Facientes veritate in caritate – Deo et Patriae) – popularyzował styl realistycznego filozofowania. Jednym ze sposobów popularyzacji filozofii było opracowanie Wprowadzenia do filozofii (w kilku wydaniach – od jednotomowego po trzytomowe), przeznaczonego dla szkół średnich i kursów propedeutycznych, a także nagranie kaset i płyt z dialogami filozoficznymi. W tym nurcie służby społecznej mieścił się także prowadzony przez o. Profesora w latach 1996–2002 cykl cotygodniowych prelekcji radiowych w ogólnopolskim Radiu Maryja, których wybór został opublikowany jako antologie felietonów filozoficznych. Wspominam o nich dlatego, że o. Krąpiec cieszył się wydaniem tych przystępnych form literackich, tak samo jak wydaniem poważnych dzieł filozoficznych; same zaś tytuły felietonów wyrażają w pewien sposób życiowe credo Profesora: Żyć po ludzku - Spełniać dobro - Bardziej być. Był on również bohaterem kilku filmów dokumentalnych i prezentacji multimedialnych.

 

(Jeśli chodzi o tytuły książek, były one zawsze ważne dla o. Krąpca, stąd w dorobku miał on np. książkę-wywiad Porzucić świat absurdów, jak i książkę naukową: Odzyskać świat realny. Z tymi tytułami wiąże się anegdota: otóż zamawiający książki, niekiedy mylili się, i zamawiali alternatywne wersje: „Porzucić świat realny” i „Odzyskać świat absurdów”).

 

Pamięć

 

Ojciec Krąpiec mieszkał w Lublinie na ul. Złotej nieprzerwanie przez prawie 60 lat – śmierć oderwała go od pracy w jego mieszkaniu w klasztorze, od starego biurka, na którym leżały hasła encyklopedyczne, od ich ostatniej korekty. Do ostatnich chwil pracował, był aktywnym profesorem, pełnym nowych projektów, wielkiej energii i dążeń, ciągle w służbie społecznej. Choć Lublin nie był jego miastem rodzinnym, dla Lublina był ważnym profesorem akademickim, i stał się opatrznościowym rektorem jednej z lubelskich uczelni. Podobnie jak niezwykle ceniony przez lublinian, wręcz uwielbiany ks. Idzi Radziszewski – założyciel KUL, w którego pogrzebie brało udział całe miasto, zamykając większość sklepów, czy o. Jacek Woroniecki – drugi rektor KUL, podczas którego wykładów ponoć przerywano koncerty, jak rektor Słomkowski, zwany drugim założycielem, więziony przez władze komunistyczne, tak i o. Krąpiec był ceniony dla swojej posługi miastu, która dokonywała się poprzez służbę uniwersytetowi. Tak jak powstanie Uniwersytetu Lubelskiego (z czasem nazwanego KUL) było ważne dla Lublina, zmieniając na całe dziesięciolecia jego charakter z podupadłego podczas rozbiorów miasta na prężny ośrodek uniwersytecki, tak i o żywotnym znaczeniu była w czasach po II wojnie światowej walka o dalsze trwanie uczelni katolickiej – jedynej prywatnej, suwerennej i autonomicznej w całym bloku wschodnim. Jednak uniwersytet to nie tylko obecność korporacji studentów i profesorów, nawet najsłynniejszych, jak Karol Wojtyła, późniejszy papież Jan Paweł II, nie tylko możność kształcenia teologicznego, która nie istniała na uniwersytetach państwowych, nie tylko suwerenność myślenia, ale i dzieła, takie jak środowisko Lubelskiej Szkoły Filozoficznej, wydawnictwa i cenione edycje dzieł, lubelskie stowarzyszenia naukowe, ale i jedyne w swoim rodzaju na skalę ogólnopolską encyklopedie, takie jak wspomniana Encyklopedia Katolicka i Powszechna Encyklopedia Filozofii, czy dwutomowa Encyklopedia Filozofii Polskiej, oraz setki innych znakomitych wydawnictw, serii, czasopism, konferencji itd. Miasto doceniło ten niezwykły przywilej wiążący się z posiadaniem uczelni katolickiej, honorując zasłużonych dla Lublina ludzi uniwersytetu. O Krąpcu pamiętał Zarząd Województwa przyznając mu Medal Pamiątkowy za szczególne zasługi dla województwa lubelskiego (2006) i Rada Miasta nazywając jego imieniem plac w Śródmieściu przy zbiegu ul. Radziwiłłowskiej i Staszica (2011), imię Krąpca nosiło Gimnazjum nr 3 w Lublinie, przy ul. Nałkowskich 110 (2013).

 

Na rodzimym uniwersytecie osoba wielkiego Profesora i opatrznościowego Rektora została uczczona – z inicjatywy następcy Krąpca ks. prof. Andrzeja Maryniarczyka SDB z Katedry Metafizyki i nakładem Polskiego Towarzystwa Tomasza z Akwinu – pięknym popiersiem wedle projektu rzeźbiarki Jolanty Słomianowskiej oraz nadaniem imienia Krąpca sali 38 stanowiącej siedzibę Zakładu Metafizyki. Inne znaki pamięci to inicjatywa corocznych Wykładów Otwartych im. Krąpca organizowana w pierwszym dziesięcioleciu (do 2018), naukowe Dysputy metafizyczne im. Krąpca wokół najważniejszych problemów filozoficznych (od 2019), Nagroda im. Krąpca, przyznawana corocznie za wybitne prace dyplomowe z dziedziny filozofii realistycznej, i wiele innych inicjatyw (wystawy w Bibliotece KUL i w Bibliotece Wydziału Filozofii i in., okolicznościowe kalendarze, pocztówki). Propagowaniem dorobku filozoficznego Krąpca wśród młodzieży szkolnej zajmuje się Fundacja Deo et Patriae im. Krąpca, organizująca międzynarodowe lub ogólnopolskie konkursy edukacyjne na etapie szkolnym, których finały odbywały się corocznie na KUL. Najnowszą inicjatywą towarzyszącą finałom konkursu edukacyjnego były Warsztaty Filozoficzne dla młodzieży. Absolwenci konkursów stawali się niekiedy studentami KUL. Myśl Krąpca cieszy się niesłabnącym zainteresowaniem studentów, powstają więc stale licencjaty, magisteria i doktoraty wokół myśli Krąpca, są wydawane książki oraz planowane nowe wydania prac odrębnych, jak i krytycznej edycji „Dzieł”.

 

Katarzyna Stępień