Po zakończeniu rewolucji kulturalnej w Chinach, około 1970 roku, władze prowadziły kampanię promującą zawieranie późniejszych małżeństw, zakładanie rodziny 2+2 (rodzice plus dwoje dzieci) oraz stosowanie antykoncepcji. Ponadto rodzice musieli odczekać co najmniej 3 lata pomiędzy urodzeniem pierwszego i drugiego dziecka. Od 1973 r. działalność propagandowa znacznie się nasiliła. Głoszono hasła: „Później, dłużej, mniej” (晚、稀、少 wǎn, xī, shǎo) ¹, „Jedno to nie za mało, dwójka to w sam raz, a trójka to za wiele” (一个最好，最多两个, 没有第三个 yīgè zuì hǎo, zuìduō liǎng gè, méiyǒu dì sān gè), zaczęto tworzyć aparaty biurokratyczne, które na coraz większą skalę miały realizować politykę populacyjną.²

W wyniku tych działań liczba urodzeń stopniowo malała. Rząd komunistyczny, zdając sobie sprawę z faktu, że mimo wszelkich podjętych kroków liczba ludności w Chinach wciąż była zbyt wielka, podjął jeszcze bardziej zdecydowane kroki, by doprowadzić do znacznie szybszego zmniejszenia populacji. Dlatego też w 1978 r. Rada Państwa ustanowiła Małą Grupę na Rzecz Kontroli Urodzeń. Grupa ta miała na celu sporządzenie i opisanie wszelkich szczegółów, dotyczących planu realizacji polityki jednego dziecka. Zasady tej polityki zostały szczegółowo sformułowane na odbywającym się w dniach 11-14 grudnia 1979 r.  w syczuańskim Chengdu II Państwowym Sympozjum o Populacji.³ Jeszcze w tym samym roku strategia ta została wcielona w życie i utrzymała się przez dwie kolejne dekady.⁴

 

 

W momencie wprowadzenia polityki jednego dziecka wzorzec utrwalonej w tradycji rodziny wielodzietnej miał zostać zastąpiony nowym modelem rodziny 2+1 (małżeństwo plus jedno dziecko). Rząd, aby zachęcić obywateli do respektowania nowych przepisów, wprowadzał nagrody finansowe, proponował łatwiejszy dostęp do opieki medycznej, ułatwiał dostanie się do lepszych placówek edukacyjnych. Natomiast na rodzinę, która spodziewała się drugiego lub kolejnego dziecka, nakładano kary pieniężne, poddawano ją presji ze strony społeczeństwa lub nawet zakazywano członkom tej rodziny podjęcia jakiejkolwiek pracy na stanowisku państwowym. Sterowany centralnie przez władze w Pekinie program nie podlegał żadnym dyskusjom, został on nałożony odgórnie, z pominięciem wszelkiego rodzaju konsultacji ze społeczeństwem. Już w 1978 r. przepis, że państwo to orędownik kontroli urodzeń, został zapisany w konstytucji Chińskiej Republiki Ludowej.⁵

 

Początkowo politykę jednego dziecka wprowadzono jedynie w miastach oraz na terenach, gdzie wskaźnik zaludnienia oraz współczynnik urodzeń były szczególnie wysokie. Na początku lat 80. XX wieku program objął także tereny wiejskie. Od tego momentu obywatele Chin byli zobowiązani do składania wniosków o uzyskanie formalnej zgody od władz na posiadanie dziecka. Rodziny, które nie przestrzegały nowego prawa, obciążane były wysokimi karami pieniężnymi, a kobiety poddawano przymusowym aborcjom lub sterylizacjom⁶. W połowie lat 80. władze, w odpowiedzi na pojawiające się protesty samych Chińczyków oraz wielu przedstawicieli świata zachodniego, postanowiły załagodzić przepisy związane z polityką jednego dziecka. Pojawiła się możliwość uzyskania zezwolenia na drugie lub trzecie dziecko. Jednak aby taką zgodę uzyskać, musiały zaistnieć pewne określone warunki. Jeśli małżonkowie pochodzili z rodzin o modelu 2+1, mogli posiadać dwoje dzieci. Jeżeli rodzina, mieszkająca na terenie wiejskim, znajdowała się w ciężkiej sytuacji ekonomicznej, spowodowanej brakiem środków do życia związanych niedoborem siły roboczej, otrzymywała zezwolenie na wydanie na świat nawet trójki potomstwa. Pozwolenie na drugie dziecko można było również uzyskać, jeśli w danej rodzinie jako pierwsza urodziła się dziewczynka.⁷

 

W 2015 roku Rząd Chiński wydał oficjalne ogłoszenie o zniesieniu polityki jednego dziecka. Od tej pory rodziny miały prawo do posiadania dwóch potomków. Jednakże te kilkadziesiąt lat, w których liczba urodzeń była ściśle kontrolowana, miało znaczny wpływ na sposób postrzegania modelu rodziny przez Chińczyków. Większość małżeństw, szczególnie w dużych miastach, opowiada się za chęcią prowadzenia bogatego życia zawodowego, przez co decydują się na wychowanie jedynaka.

 

Anna Czapnik