Skład osobowy Katedry

• dr hab. Franciszka Wanda Wawro

 

     

 

 

        

Pedagogika społeczna jako kierunek badań i dyscyplina stanowiąca przedmiot dydaktyki realizowana była od początku istnienia Sekcji Pedagogiki w KUL (1981 r.) Uformowanie się Katedry Pedagogiki Społecznej jako odrębnej jednostki nastąpiło w 1985 roku. Pierwszy kuratorem była prof. dr hab. Terasa Kukołowicz, będąca zarazem kierownikiem Sekcji Pedagogiki, reaktywowanej dzięki jej inicjatywie i wysiłkom, a następnym p. prof. Zofia Ostrihanska.

W pierwszym okresie formowania się Katedry tematy badawcze nawiązywały do klasycznego dorobku szkoły Heleny Radlińskiej, prekursora badań środowiskowych, uwzględniając w sposób szczególny diagnozy warunków środowiska rodzinnego, szkolnego i lokalnego, jako tła rozwoju i startu życiowego dzieci i młodzieży. Znaczącą rolę w budowaniu fundamentów oraz dorobku Katedry Pedagogiki Społecznej   odegrały takie osoby, jak: prof. dr hab. Zofia Ostrihanska, dr Franciszka Wanda Wawro oraz mgr Łucja Badeńska. Na dalszych etapach rozwoju katedry pracami zespołu naukowo - badawczego kierowali kolejno: prof. Edward Mazurkiewicz (1993–2001) oraz prof. Henryk Cudak (2001 – 2005). Funkcje kuratorów pełnili również: prof. dr hab. Krystyna Chałas, prof. dr hab. Marian Surdacki oraz dr hab. Kazimiera Krakowiak, prof. KUL). W zespole pracowały także następujące osoby: prof. Zofia Matulka, o. dr Roman Jusiak (OFM) (obecnie kierownik Katedry Pedagogiki Opiekuńczej) oraz okresowo dr Klemens Płeczkan. Od 2013 roku kierownikiem Katedry Pedagogiki Społecznej jest dr hab. Franciszka Wanda Wawro, prof. KUL.

W okresie kiedy zespołem kierował prof. E Mazurkiewicz wyodrębniły się dwa nurty badań. Kontynuowana była problematyka rozpoznawania środowiskowego tła ważnych problemów społecznych m.in. uzależnień, agresji i przestępczości młodzieży, problematyka środowiskowych kontekstów orientacji wartościujących młodzieży, funkcjonowania środowisk i instytucji wsparcia społecznego oraz wychowawczej aktywności Kościoła katolickiego (F.W.Wawro, R. Jusiak, Ł. Badeńska). Specyficzne pole zainteresowań badawczych prof. E. Mazurkiewicza, stanowiło spektrum zagadnień związanych tzw. inicjatywami oddolnymi, a więc m.in. organizacje i stowarzyszenia społeczne, spółdzielczość, a także projektowanie środowisk w funkcji optymalizowania w nich warunków zaspokajania potrzeb egzystencjalnych i rozwojowych.

   W latach 2005 do 2007, gdy Katedra pozostawała pod kierunkiem prof. dr hab. Henryka Cudaka, zrealizowano m.in. dwuwarstwowy program badawczy w ramach dwóch tematów: „Środowiskowe uwarunkowania funkcjonowania instytucji wychowawczych oraz przebiegu i efektów procesów socjalizacji i wychowania” oraz „Społeczno-kulturowe konteksty kondycji i funkcjonowania młodzieży oraz aktywności środowisk wychowawczych. W ramach podjętych tematów zrealizowano wielokierunkowe badania uwzględniające dynamikę współczesnego tła społeczno-kulturowego, z bogatym kompleksem różnorodnych zmiennych warunkujących nie tylko sposoby funkcjonowania poszczególnych instytucji (rodziny, szkoły, parafii, instytucji opiekuńczych) i środowisk opiekuńczo-wychowawczych, ale też ukierunkowanie młodej generacji Polaków ku wartościom, jej aspiracje i proces określania tożsamości oraz stosunek do kultury (H. Cudak, F.W. Wawro, R. Jusiak).

W ramach wiodącego tematu usytuowały się także zainteresowania badawcze mgr Ł. Badeńskiej, podejmującej takie kwestie jak: procesy degradacji warunków życia dzieci i osób starszych, sieroctwo, bezrobocie, bezdomność, dysfunkcyjność rodzin, a także patologie dotyczące podstawowych środowisk życia i socjalizacji. W obszarze zainteresowań Ł. Badeńskiej mieszczą się również takie zagadnienia, jak: poradnictwo, stowarzyszenia (w tym młodzieżowe), spółdzielczość mieszkaniowa, jak też różne formy społeczno-kulturowej animacji kierowanej w sposób szczególny do środowisk wyobcowujących się z kontekstu kulturowego lub w jakiś sposób upośledzonych. W ramach badań statutowych, realizując temat: Młodzież, rodzina, Kościół i instytucje społeczno-wychowawcze w Polsce w zmieniających się kontekstach społeczno-kulturowych, powstały liczne i publikacje, w tym książkowe.

W Katedrze kontynuowane są badania uwzględniające bogaty kompleks różnorodnych zmiennych warunkujących sposoby funkcjonowania poszczególnych kategorii osób (szczególnie: młodzież i osoby starsze) oraz instytucji (rodziny, szkoły, parafii, Kościoła, instytucji opiekuńczych) i środowisk opiekuńczo-wychowawczych. Młodzież, jej kondycja, tożsamość, aspiracje i orientacje wartościujące, analizowane w kontekście polskiego potencjału społeczno-kulturowego – są ważnym i bogatym kompleksem zagadnień – stanowi szczególny przedmiot zainteresowań dr hab. F. W. Wawro, prof. KUL. Katedra kontynuuje w tym obszarze systematyczne badania podejmując współpracę z naukowcami różnych dyscyplin i ośrodków naukowych. Przykładem i owocem tego rodzaju kreatywnej współpracy są m.in. takie pozycje, jak: Młodzież w kontekście formowania się nowoczesnych społeczeństw, red. F.W. Wawro (Lublin, 2004), w której zostały zawarte publikacje porządkowane według takich kryteriów tematycznych, jak: Młodzież a procesy cywilizacyjne, Młodzież wobec wybranych wartości kultury polskiej, oraz społeczno-pedagogiczne konteksty udziału młodzieży w kulturze. Książka pt. Problemy współczesnej młodzieży w ujęciu nauk społecznych, red. F.W. Wawro (Lublin 2007), stanowi wieloaspektową analizę sytuacji młodzieży w warunkach radykalnych zmian społecznych. Prezentowane w tym tomie teksty dotyczą problematyki diagnostycznej, jak i wyjaśniającej skoncentrowanej wokół, najogólniej mówiąc kwestii przemian sposobu wartościowania młodzieży, zarówno w specyficznych warunkach polskich, określanych procesami transformacji politycznej, gospodarczej czy społeczno-kulturowej, jak i kontekstowości procesów kulturowych w skali europejskiej i globalnej. Problematyka w tej publikacji została uporządkowana według takich grup tematycznych, jak: Społeczne diagnozy uwarunkowań funkcjonowania polskiej młodzieży; Psychospołeczne problemy młodzieży i ich konteksty; Współczesna młodzież w trosce pedagoga. Odniesieniu. Praca zbiorowa Młodzież a kultura życia w kontekstach społecznych (red. F.W. Wawro, Lublin 2008) stanowi kolejny, przykład interdyscyplinarnej współpracy badaczy reprezentujących Katedrę Pedagogiki Społecznej z przedstawicielami różnych dyscyplin nauk społecznych. Tom zawiera opracowania skoncentrowane wokół takich grup tematycznych, jak: Kultura życia – wymiar aksjologiczny i społeczny; Kondycja współczesnej młodzieży oraz jej kapitał kulturowy w wybranych obszarach: Kulturowe warianty funkcjonowania młodzieży w diagnozie i doświadczeniu społeczno-pedagogicznym. Warto przywołać także przykład opracowania zbiorowego pt. Pedagog wobec wyzwań współczesności, red. F.W. Wawro, (Lublin 2010), które dotyczy zarówno teoretycznych, jak i praktycznych aspektów pracy pedagogicznej w odniesieniu do różnych kategorii osób. Zasadnicze grupy zagadnień usytuowane zostały w ramach następujących tematów: Teoria pracy pedagogicznej; Wybrane aspekty społecznych kontekstów funkcjonowania młodzieży; Szkoła jako przestrzeń wyzwań wobec pedagogów i nauczycieli. Na uwagę zasługuje zamieszone w tej publikacji refleksje prof. Edwarda Mazurkiewicza, nestora polskiej pedagogiki społecznej, na temat kulturowo- wychowawczego wymiaru pracy pedagogicznej w środowisku. Istotny aspekt badań stanowią także analizy dotyczące zaradności społecznej wobec negatywnych procesów i zjawisk współczesnej rzeczywistości społecznej ze szczególnym ukierunkowaniem na takie kategorie społeczne i instytucje, jak: młodzież, rodzina, placówki opiekuńczo-wychowawcze, parafie (Kościół katolicki). Ich kondycja i funkcjonowanie nadal badane są z uwzględnieniem zmieniających się kontekstów społeczno-kulturowych w Polsce.

     Aktualnie dr hab. F.W. Wawro, prof. KUL, podejmuje również prace badawcze dotyczące problematyki pracy socjalnej oraz aktywizacji środowiskowego potencjału społeczno-kulturowego, szczególnie na rzecz osób zagrożonych wykluczeniem oraz optymalizowania warunków startu życiowego młodzieży. W ramach prowadzonego przez F.W. Wawro seminarium doktoranckiego podejmowane są badania ukierunkowane na problematykę dotyczącą środowiskowych kontekstów procesów edukacyjnych i pracy socjalnej, w tym tak aktualnych zagadnień i problemów społecznych, jak: efektywność unijnych programów ukierunkowanych na przeciwdziałanie marginalizacji i wykluczenia młodzieży; efektywność programów aktywizacji potencjału rozwojowego środowisk lokalnych; przedsiębiorczość kobiet; różnorakie formy aktywności społecznej młodzieży (w tym wolontariatu); pokoleniowa transmisja kultury w rodzinach; postawy służb medycznych wobec wartości życia; środowiskowe uwarunkowania pracy policji na rzecz bezpieczeństwa społecznego; środowiskowe uwarunkowania prostytucji nieletnich; postawy patriotyczne młodzieży w kontekście aktualnych uwarunkowań społeczno-politycznych i inne. Rezultaty badań Kierownika Katedry oraz współpracowników i doktorantów są sukcesywnie publikowane w czasopismach i pracach zbiorowych (m. in. ostatnio w książce angielskojęzycznej pt. The Selected Areas of Educational and Social Work Under Contemporary Conditions (editor F.W. Wawro, Wydawnictwo KUL, Lublin 2014).

        Praca naukowa mgr Ł. Badeńskiej koncentruje się wokół problematyki dysfunkcji rodzin, co mieści się w takich tematach badawczych, jak: Dysfunkcje w rodzinach polskich i ich uwarunkowania oraz Socjalizacja w rodzinie w kontekście współczesnych procesów cywilizacyjnych. Istotny obszar jej zainteresowań badawczych stanowią także warunki pracy socjalnej z osobami starszymi, jak też   różne formy społeczno-kulturowej animacji kierowanej w sposób szczególny do środowisk wyobcowujących się z kontekstu kulturowego.

         W obszarze zainteresowań badawczych ks. dr Mariusza Sztaby usytuowały się takie zagadnienia, jak: analiza i opis podstaw pedagogiki współczesnej w ujęciu etycznego personalizmu społecznego, funkcje i rola oraz miejsce religii chrześcijańskiej w życiu osobowym i społecznym człowieka. Celem teoretycznym podjętego przez ks. dr M. Sztabę zadania badawczego, jest ustalenie i opis założeń chrześcijaństwa odnośnie życia osobowego i społecznego osoby ludzkiej oraz ukazanie organicznej jedności między chrześcijaństwem a Kościołem katolickim. Celem poznawczym jest rozpoznanie miejsca, funkcji i roli religii chrześcijańskiej w rozwoju osobowym i społecznym człowieka. Tak określone zadanie badawcze ma służyć ukazaniu chrześcijaństwa (nauczania i działalności Kościoła katolickiego) jako siły społecznej i kapitału społecznego ważnego dla autentycznego rozwoju osoby ludzkiej i społeczeństwa. Praca badawcza, jak podaje ks. Doktor, stawia sobie za zadanie uwrażliwienie pedagogów na pozytywne znaczenie chrześcijaństwa w pluralistycznym świecie dla rozwoju poszczególnego człowieka i całych społeczeństw, zaś celem praktycznym zadania badawczego ma być wyłonienie pedagogicznych wskazań oraz postulatów odnośnie wpływu chrześcijaństwa na rozwój osobowy i społeczny człowieka, jak też wskazanie pedagogom rozwiązań, dotyczących życia osobowego i społecznego jednostki ludzkiej postulowanych przez społeczną naukę Kościoła.

 

*****************

 

       W Katedrze Pedagogiki Społecznej KUL podejmowana jest systematycznie aktywność naukowo-dydaktyczna realizowana poprzez organizowanie konferencji, seminariów naukowych oraz   konwersatoriów. Przykładem znaczących inicjatyw naukowych jest odbyte w grudniu 2014 roku konwersatorium oraz konferencja ogólnopolska. W ramach konwersatorium otwartego nt. Samobójstwa – diagnoza zjawiska i jego uwarunkowania ,z serii tematycznej, Problemy współczesnej młodzieży w polu badań społeczno- pedagogicznych, zostały wygłoszone następujące referaty: Społeczeństwo ryzyka jako przestrzeń funkcjonowania młodzieży (dr hab. Franciszka Wanda Wawro, prof. KUL); Samobójstwa młodocianych – dotychczasowy stan badań (dr Anna Andrzejewska–Cioch, Instytut Nauk o Rodzinie KUL); Rodzina jako środowisko warunkujące tendencje samobójcze młodzieży (ks. dr hab. Andrzej Łuczyński, Katedra Pedagogiki Opiekuńczej KUL); Wartość życia i jej zagrożenia w nauczaniu Kościoła (ks. dr Mariusz Sztaba); Zachowania ryzykowne młodzieży w refleksji pedagoga (ks. dr hab. Roman Jusiak, prof. KUL). W grudniu 2014 r. odbyła się także I Ogólnopolska Konferencja Naukowa nt. Współczesne społeczno-kulturowe uwarunkowania pracy edukacyjnej i socjalnej – w zainicjowanej serii tematycznej pt. Mistrz i uczeń w pedagogicznym dyskursie o sprawach społecznych. W programie znalazły się następujące wystąpienia profesorów, doktorów i doktorantów: Relacja mistrz – uczeń w etosie uniwersyteckim i jej znaczenie w procesie edukacji (dr hab. Jadwiga Uchyła-Zroski, UŚ); Wyzwania i perspektywy edukacji młodzieży w nowoczesnym społeczeństwie (dr hab. Franciszka Wanda Wawro, prof. KUL); Edukacja medialna w tle nowych wyzwań cywilizacyjnych (ks. dr hab. Michał Drożdż, prof. UPJPII); Kościół jako podmiot edukacji prospołecznej (ks. dr hab. Roman Jusiak, prof. KUL); Mediatyzacja rzeczywistości społecznej jako wyzwanie dla pracy edukacyjnej (ks. dr hab. Janusz Miąso, prof. URZ); Instytucjonalne formy pracy edukacyjnej i socjalnej wobec współczesnych potrzeb i wyzwań (dr hab. Mirona Ogryzko–Wiewiórowska, UMCS, PWSZ); Uwarunkowania pracy edukacyjnej i socjalnej z rodzinami po repatriacji z Kazachstanu (mgr Elżbieta Zelant), Atencja do polskości – wyniki badań rodziców uczniów Szkół Polskich na Zaolziu (mgr Magdalena Micherda, UŚ); Akulturacja wychowanków Specjalnego Ośrodka Wychowawczego w Mysłowicach (mgr Teresa Wagner-Tomaszewska); Wzorce wychowania seksualnego lansowane we współczesnym tle kulturowym (mgr Joanna Dworakowska, KUL, URz); Program „Korona Polskiego Wychowania” i jego znaczenie w samowychowaniu młodzieży (mgr Vita Kazmirova, KUL); Edukacyjne i społeczne zaangażowanie Kościoła katolickiego – wybrane zagadnienia (ks. mgr Paweł Konieczny, KUL); Kategoria tożsamości kulturowej młodzieży we współczesnych uwarunkowaniach (mgr Monika Tylka, KUL); Specyfika pracy socjalnej z rodzinami sytuującymi się w obszarach wykluczenia społecznego (mgr Maria Krupa, KUL); Uwarunkowania pracy socjalnej w Izraelu (mgr Alicja Orzeszek, KUL); Wolność człowieka jako podstawa wolności słowa i wolności komunikowania we współczesnym społeczeństwie( mgr Maja Bednarska). Należy podkreślić, że inicjatorem i głównym koordynatorem obu inicjatyw była Profesor F.W. Wawro.

     Projekty badawcze na przyszłość uwzględniają dynamikę procesów społecznych przeobrażających warunki funkcjonowania grup społecznych i instytucji społeczno-kulturowych i wychowawczych. Koniecznością zatem jest uwzględnianie w aktualnych badaniach oraz projektach przyszłościowych niezwykle istotnej problematyki zaradności społecznej wobec negatywnych procesów i zjawisk współczesnej rzeczywistości społecznej oraz aktywizowania środowisk lokalnych w oparciu o diagnozowany wcześniej ich potencjał społeczno-kulturowy. Diagnozowanie i aktywizowanie potencjału rozwojowego młodzieży oraz grup i środowisk zagrożonych wykluczeniem społecznym. W płaszczyźnie teoretycznej budowanie gruntownej bazy poznawczej   w odniesieniu do kluczowych kwestii definicyjnych (m.in. określenie logiczne i opisowe wieloaspektowych zagadnień wykluczenia społecznego, jak też potencjału rozwojowego) oraz dotychczasowego stanu badań. W płaszczyźnie metodologicznej konstruowanie adekwatnego warsztatu badawczego badań zarówno diagnostycznych, jak i weryfikacyjnych, ze szczególnym uwzględnieniem zasad trafności i rzetelności przygotowaniu metod badawczych. Konstruowanie rzetelnych teoretycznych i metodologicznych podstaw analizy i badania złożonej problematyki wykluczenia społecznego i aktywizowania potencjału rozwojowego młodzieży i osób zagrożonych marginalizacją w życiu społecznym; ustalanie trafności kryteriów typologii badanych zjawisk. Weryfikowanie efektywności stosowanych dotychczas programów pracy z badanymi kategoriami osób mającymi na celu aktywizowanie ich potencjału rozwojowego. Planowana jest też międzynarodowa konferencja dotycząca form pracy socjalnej z wybranymi kategoriami młodzieży, osobami i środowiskami zagrożonymi wykluczeniem społecznym. Rozpoznawanie makro i mikro środowiskowego tła warunkującego perspektywy szeroko rozumianego startu życiowego różnych kategorii młodzieży, m.in. jej szans na realizowanie własnych aspiracji osobistych, edukacyjnych, zawodowych i kulturowych. W tym polu problemowym mieści się także ustalanie powiązań między lansowanymi i funkcjonującymi w tle kulturowym wzorcami samorealizacji w wymienionych obszarach oraz cechami kapitału instytucji i mikro środowisk funkcjonowania młodzieży, a postrzeganymi przez nią możliwościami i barierami w realizowaniu własnych „scenariuszy” życiowych i rozwojowych. Zgromadzenie bogatej literatury polskiej i obcojęzycznej pozwalającej na inter paradygmatyczne ujęcie badanego zespołu zagadnień mieszczących się w temacie, jak też opracowanie bazy warsztatowej i metodologicznej dla badań empirycznych; przygotowanie terenu dla aspektowych badań empirycznych.