Przyszedł na świat 21 grudnia 1931 r. w Wołowicach k. Krakowa w rodzinie Tadeusza i Anny z d. Kapusta. Miał starszą siostrę Zofię. Czas jego nauki w szkole średniej przypadł na lata II wojny światowej. Uczył się na tajnych kompletach Towarzystwa Boskiego Zbawiciela (salwatorianów) na Zakrzówku w Krakowie, a już po wojnie w salwatoriańskich szkołach w Krakowie, Bagnie, Miłkowie, znowu w Krakowie w I Gimnazjum i Liceum im. Bartłomieja Nowodworskiego, gdzie uzyskał maturę. Następnie wstąpił do zgromadzenia salwatorianów (1947) i złożył śluby wieczyste (1953). Otrzymał święcenia kapłańskie (1955) z rąk bp. Franciszka Jopa. Przyjął imię zakonne Józef, którego używał do 1966 r. Studiował teologię na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz Instytucie Filozoficzno-Teologicznym oo. Dominikanów w Krakowie (1949-1955), a następnie filozofię na KUL-u (1955-1959; magisterium – Koncepcja cnoty u Mikołaja Hartmanna; druk – Metaetyka. Nowa rzecz czy nowe słowo, red. A. Szostek, Lublin 2011, s. 31-150). Tam też uzyskał doktorat (Możliwość etyki naukowej u Johna Locke’a, 1963; druk – tamże, s. 151-264). Promotorem obu jego prac był ks. prof. Karol Wojtyła. Pracując na Uczelni uzyskał habilitację (1970, zatwierdzona przez władze państwowe rok później; Problem możliwości etyki jako empirycznie uprawomocnionej i ogólnie ważnej teorii moralności, Lublin 1972) oraz tytuły docenta (1971) i profesora nadzwyczajnego (1981). Otrzymał również tytuł profesora zwyczajnego (1992).

Był asystentem-wolontariuszem w Katedrze Etyki na Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej (1957-63). Po obronie doktoratu został tam zatrudniony jako etatowy pracownik (1963-2007; 1963 – starszy asystent, 1963-1971 – adiunkt, 1971-1981 – docent, 1981-1982 – profesor nadzwyczajny, 1982-1990 – profesor, 1990-1992 – profesor nadzwyczajny, 1992-2002 – profesor zwyczajny, 2002-2007 – zajęcia zlecone; w latach 1978-2002 był kierownikiem Katedry Etyki). Był również założycielem i dyrektorem Instytutu Jana Pawła II KUL (1982-2008) oraz redaktorem naczelnym kwartalnika „Ethos” (1988-2006). Od 1965 r. był wykładowcą przedmiotów filozoficznych, w tym etyki, w Wyższym Seminarium Duchownym salwatorianów w Bagnie. Kierunki badań naukowych: etyka a metaetyka, etyka a antropologia filozoficzna i teologiczna, etyka a polityka, myśl personalistyczna Karola Wojtyły – Jana Pawła II. Szczególnym zagadnieniem, zajmującym ks. Stycznia, była ochrona ludzkiego życia od poczęcia do naturalnej śmierci. Pisał na ten temat artykuły oraz prowadził wykłady nie tylko dla filozofów, ale również dla lekarzy, prawników oraz studentów tych kierunków. O jego niezłomności i konsekwencji działania w tym kierunku świadczy też fakt, że w 2000 r. odmówił przyjęcia odznaczenia go Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski przez prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego, ponieważ ten kilka lat wcześniej podpisał ustawę dopuszczającą aborcję w określonych sytuacjach.

Przyjaciele i współpracownicy podkreślają jego serdeczność i otwartość na drugiego człowieka. Dzięki temu miał szerokie grono znajomych, nie tylko w Polsce, ale także poza jej granicami, np. para książęca z Księstwa Liechtenstein, z którą korespondował również prywatnie. Łączyła go wyjątkowa przyjaźń z kard. Karolem Wojtyłą, a później papieżem Janem Pawłem II. Ksiądz Styczeń przedstawiał mu wyniki swoich badań naukowych, a nawet razem z pracownikami Instytutu Jana Pawła II uczestniczył w seminariach filozoficznych w Castel Gandolfo, oczywiście z udziałem papieża. Ksiądz Styczeń był obecny przy jego śmierci i uczestniczył w ceremonii pogrzebowej.

Był visiting professor Uniwersytetu J. Gutenberga w Moguncji (1975) oraz Ateneo Romano della Santa Croce (1994), profesorem Instytutu Studiów nad Małżeństwem i Rodziną im. Jana Pawła II przy Uniwersytecie Laterańskim w Rzymie (od 1981), członkiem współzałożycielem Międzynarodowej Akademii Filozoficznej w Dallas (później w Księstwie Liechtenstein; od 1981), członkiem zwyczajnym Papieskiej Akademii Życia (od 1994), członkiem Societa Ethica, Towarzystwa Naukowego KUL, Polskiego Towarzystwa Filozoficznego i Teologicznego (od 1981), konsultorem Papieskiej Rady ds. Rodziny oraz Papieskiej Rady Duszpasterstwa Pracowników Służby Zdrowia, członkiem Rady Naukowej Instytutu Studiów nad Małżeństwem i Rodziną Akademii Teologii Katolickiej. Był redaktorem, współredaktorem i współpracownikiem czasopism: „Roczniki Filozoficzne” (Towarzystwo Naukowe KUL), „Aletheia” (Międzynarodowa Akademia Filozofii), „Anthropothes” (Papieski Uniwersytet Laterański), „Il Nouvo Areopago”, „La Nuova Europa”.

Został odznaczony tytułem doktora honoris causa Uniwersytetu Nawarry w Pameplunie (1994) oraz Instytutu Studiów nad Małżeństwem i Rodziną na Papieskim Uniwersytecie Laterańskim w Rzymie (2007), medalem Za zasługi dla Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (2007), Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (2006) oraz Austriackim Krzyżem Honorowym I klasy w dziedzinie Nauki i Sztuki (2006). Zmarł 14 października 2010 r. w Trzebnicy k. Wrocławia, a pochowany został w grobowcu salwatorianów na cmentarzu w Trzebini k. Krakowa. Obecnie toczy się postępowanie przygotowawcze do rozpoczęcia procesu beatyfikacyjnego ks. prof. Tadeusza Stycznia.

Bibliografia: Archiwum Instytutu Jana Pawła II KUL, Spuścizna po ks. prof. Tadeuszu Styczniu; T. Styczeń, Dzieła zebrane, t. 1-7, Lublin 2011-2016; Codzienne pytania Antygony. Księga pamiątkowa ku czci Księdza Profesora Tadeusza Stycznia z okazji 70. urodzin, red. A. Szostek, A.M. Wierzbicki, Lublin 2001; A. Szostek, Styczeń Tadeusz SDS, w: Encyklopedia Katolicka, t. XVIII, kol. 111-113; tenże, Styczeń Tadeusz SDS, w: Encyklopedia 100-lecia KUL, t. II, red. E. Gigilewicz i in., Lublin 2018, s. 411-412; R. Moń, S. Tondel, J. Krokos, A. Waleszczyński, Tadeusz Styczeń, Kraków 2019.