Sprawozdanie z Inauguracji Ogólnopolskiego Seminarium Metodologicznego (nie tylko) dla Socjologów

Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 3.12.2015 r.

 

Przedmiotem spotkania inaugurującego I Edycję „Ogólnopolskiego Seminarium Metodologicznego (nie tylko) dla Socjologów”, zorganizowanego przez Instytut Socjologii KUL i Oddział Lubelski Polskiego Towarzystwa Socjologicznego dnia 3 grudnia 2015 roku, w Sali Senatu w Gmachu Głównym KUL, było zagadnienie specyfiki metodologii jakościowej, a w szczególności jej teorii, paradygmatów i podejść badawczych.

 

Spotkanie rozpoczęła przywitaniem licznie zebranych gości dr hab. Wioletta Szymczak, która przedstawiła ideę Seminarium pomyślanego jako kolejna przestrzeń naukowej dyskusji dotyczącej zagadnień metodologicznych w obrębie nauk społecznych. Zarówno Dziekan Wydziału Nauk Społecznych ks. dr. hab. Stanisław Fel, prof. KUL, jak i przewodniczący Lubelskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Socjologicznego dr Jarosław Chodak zaznaczyli, że celem cyklicznych  seminariów metodologicznych jest wymiana poglądów i doświadczeń nie tylko wśród lubelskiego grona socjologów, ale także z udziałem przedstawicieli innych ośrodków naukowych. Wyrazy uznania skierowano do dyrektora Instytutu Socjologii KUL, dra hab. Arkadiusza Jabłońskiego, prof. KUL, za stworzenie w kierowanym przez niego Instytucie warunków organizacji tego rodzaju spotkań naukowych.

 

W wykładzie i dyskusji wzięli udział pracownicy, doktoranci i studenci KUL, a także osoby reprezentujące inne szkoły wyższe, wśród których znalazły się lubelskie uczelnie: Uniwersytet Przyrodniczy, Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej, Uniwersytet Medyczny, a także pozalubelskie ośrodki takie jak: Uniwersytet Rzeszowski, Akademia Ignatianum z Krakowa, oraz warszawskie uczelnie: Wyższa Szkoła Nauk Społecznych i Wyższa Szkoła Menedżerska.

Gościem seminarium inauguracyjnego był prof. dr hab. Krzysztof Konecki, którego sylwetkę przedstawił – poproszony o  przewodniczenie pierwszej dyskusji – wybitny lubelski uczony ks. prof. Janusz Mariański. Jeden z najbardziej znanych polskich socjologów religii i moralności zaznaczył, że prof. Konecki jest specjalistą z zakresu metodologii badań jakościowych pracującym obecnie na Uniwersytecie Łódzkim, członkiem wielu międzynarodowych i krajowych towarzystw socjologicznych, cieszący się także uznaniem na uniwersytetach zagranicznych. Warto dodać, że doświadczenie i profesjonalizm prof. Koneckiego został doceniony m.in. w ośrodkach naukowych w Niemczech, w Czechach, w Stanach Zjednoczonych, a nawet w Ekwadorze i w Japonii.

 

Prof. Konecki rozpoczął wykład inauguracyjny zatytułowany „Czym jest a czym nie jest socjologia jakościowa? O specyfice, metodach i paradygmatach podejścia jakościowego” od sentymentalnego wspomnienia krótkiego okresu pracy w Lublinie, któremu towarzyszyła obfita działalność naukowa prof. Jana Turowskiego. Rozpoczynając właściwą część wykładu wyjaśnił najpierw istotę badań jakościowych charakteryzując je w zestawieniu z badaniami ilościowymi. Ukazał specyfikę każdej z perspektyw badawczych. Powołując się na Johna Deweya stwierdził, że dzisiejszy świat jest rzeczywistością określaną przez warunki jakościowe – w jego opinii wiele kategorii takich, jak: cierpienie, radość, smutek czy żal są dziś kategoriami jakościowymi. Socjologia jakościowa jest dla nas perspektywą zarówno opisu, jak i rozumienia, a czasami także wyjaśniania przyczyn zjawisk społecznych przez badania empiryczne i analizę doświadczeń indywidualnych i grupowych. Socjologia jakościowa stanowi jakościową analizę otaczającego nas życia. W ujęciu prof. Koneckiego jakość jest pewnego rodzaju intuicją doświadczaną bezrefleksyjnie. Zarówno myślenie, jak i rozumienie mają charakter jakościowy. Myślenie naukowe posiada swoją specyficzną formę kontroli jakościowej, natomiast rozumienie jakościowe dotyczy całościowego oglądu sytuacji w rzeczywistości. Badaniom jakościowym muszą odpowiadać opracowane teorie i dyscyplina, w której te badania są zakorzenione. Efektem końcowym badań i analiz jest model teoretyczny lub całościowa, teoretyczna konceptualizacja.

 

W dalszej części wykładu prof. Konecki przedstawił panoramę badań jakościowych, która odsłoniła bogactwo tradycji socjologicznych i profesjonalną, szczegółową wiedzę łódzkiego uczonego opowiadaną – wydawać by się mogło w niektórych momentach – specyficznym dla niego metajęzykiem, czasem trudnym, wymagającym od słuchaczy wyjątkowego skupienia i koncentracji.

 

W panoramie badań jakościowych prof. Konecki nawiązał do historii szkoły chicagowskiej (R. Park, E. Burgess), procesów przystosowania i społecznej organizacji (W. Thomas, F. Znaniecki), etnografii socjologicznej i antropologicznej, etnografii w badaniach etnometodologicznych (D. Sudnow, H. Garfinkiel, J. Goode), pojęcia eksploracji i inspekcji w interakcjonizmie symbolicznym (H. Blumer), etnografii zogniskowanej i etnografii wielu miejsc. Szczególnie skupił się na rodzajach etnografii wyszczególniając m. in. etnografię postmodernistyczną (N. Denzin, A. Fontana), etnografię refleksyjną (M. Burawoy), etnografię feministyczną (K. Visweswaran), etnografię holistyczną oraz ewokatywną i analityczną autoetnografię. Następnie przedstawił zarys teorii ugruntowanej: konstruktywistycznej, wizualnej oraz transformacyjnej. Swój wykład prof. Konecki zakończył stwierdzeniem faktu, że metody jakościowe zyskują dziś coraz większą popularność i akceptację. W jego opinii zauważa się dziś także procesy legitymizacji i instytucjonalizacji socjologii jakościowej.

 

Seminarium zamknęła dyskusja, w której uczestniczy mieli możliwość zadawania pytań, formułowania krytycznych uwag oraz wyrażania swoich opinii wobec zaprezentowanej treści wykładu. Dr Roland Łukasiewicz z Wyższej Szkoły Menedżerskiej w Warszawie – na co dzień zajmujący się badaniem bezdomności – zapytał, co zrobić, aby uniknąć zarzutów dotyczących braku etyczności w prowadzeniu badań jakościowych. Prof. Konecki, powołując się na swoje doświadczenie badań trzech sekt przy zastosowaniu metody obserwacji uczestniczącej ukrytej, jasno wskazał, żeby od razu ujawnić profesję socjologa wykonującego badania społeczne. Choć Polska w porównaniu ze Stanami Zjednoczonymi jest krajem, w którym obowiązuje niska odpowiedzialność karna za tego typu nieuczciwość, to jednak obserwacja uczestnicząca ukryta jest zabroniona ze względów etycznych.

 

Jedną z kolejnych opinii wyraził dr. hab. Arkadiusz Jabłoński, prof. KUL, który zaznaczył, że nauka jest bardziej ukierunkowana na porządkowanie wiedzy, dlatego powinna mieć bardziej charakter ilościowy. Następnie zapytał, czy socjologia jakościowa powinna zdominować socjologię ilościową? Prof. Konecki w odpowiedzi wskazał pewien proces zachodzący wśród badaczy, którzy najpierw korzystają z metod ilościowych, a następnie w badaniach przekonują się bardziej do metod jakościowych. Nieobcy jest także w społecznym świecie badaczy, posługujących się metodami jakościowymi i ilościowymi, spór o prestiż czy autorytet. Zdaniem prof. Koneckiego powinny być stworzone warunki do zaistnienia platform tematycznych, służących zarówno do prezentacji badań jakościowych, jak i ilościowych. W ten sposób najpełniej mogłoby dojść do integracji wiedzy na temat różnorodnych zjawisk społecznych, z którymi mamy do czynienia na co dzień.

 

Oprac. ks. mgr Łukasz Marczak

Doktorant w Instytucie Socjologii KUL 

--> wersja doc sprawozdania

 

Kontakt:
dr hab. Wioletta Szymczak
Instytut Socjologii KUL
wioletsz@kul.pl

 

Galeria